فال حافظ

سؤال

آیا فال حافظ واقعیت دارد؟

معرفی و پیشینه

فال حافظ را پیش‌بینی خیر یا شر بودن نتیجه عملی یا پیشگویی سرنوشت کسی با بهره‌گیری از دیوان حافظ دانسته شده است فال‌گرفتن یا تفأل به‌معنای پیش‌بینی خوش‌بینانه و امیدبخش درباره امور دانسته شده است؛ برخلاف تَطَیُّر که پیش‌بینی بد داشتن راجع به رخدادهای آینده است.

گفته شده که در ایران از گذشته فال‌زدن به کتاب، به‌ویژه کتاب‌های مشایخ صوفیه، مانند مثنوی، و کتاب‌های دیگر مانند شاهنامه مرسوم بوده است. از میان کتاب‌های فارسی، فال‌گرفتن با دیوان حافظ شهرت و جایگاه ویژه‌ای یافته و از گذشته میان خاص و عام رایج بوده است. وجود اشاراتی به فال‌زدن و فال در دیوان حافظ را یکی از عوامل روی‌آوردن مردم به فال‌گرفتن از دیوان حافظ دانسته شده است.

به نقل از منابع، فال‌گرفتن از دیوان حافظ مدتی كوتاه پس از درگذشت حافظ رایج شده است؛ از حدود هفتاد سال پس از درگذشت حافظ، گزارش‌هایى از فال‌زدن به دیوان او در متون رسمى تاریخى آمده است. از دوره صفویه به بعد، درباره تفأل به دیوان حافظ، حكایت‌هاى بسیار و بعضاً شگفت‌آورى نقل شده است كه بعضی از آنها مشهور قلمداد شده‌اند. باور عامیانه ایرانیان این بوده كه حافظ از نیت و نیاز همه افراد خبر دارد و به همین دلیل او را لسان‌الغیب خوانده‌اند. تفأل به دیوان حافظ، امروزه نیز متداول است. گفته شده که امروزه جنبه سرگرمى و تفنن در فال حافظ برانگیزه‌هاى دیگر برای این کار غلبه دارد.

از نظر فقهی

با توجه به این مطالب، دیوان حافظ گر چه بسیار ارزشمند است و مى‏توان از آن به عنوان فال و بیان حال خود بهره گرفت. اما باید توجه داشت که توقع پیشگویى از حافظ و غیب‏گویى از او، توقعى ساده‏لوحانه و عبث است، توقع ما از حافظ آن است که به شیرینى ابیات و سخنانش، تلخى‏هاى روزگار از کام ما بزداید و با شیرینى سخنانش، اندیشه‏اى نو و معرفتى تازه در ما بیافریند. معرفتى که ما در دنیاى کنونى بیش از هر زمان دیگرى به آن نیازمندیم.

رویکرد ما به حافظ، رویگردى از سر اخلاص و محبت به کسى است که چون معلمى عزیز مى‏تواند گره از مشکلات فکرى گشوده و از آلام روحى‏مان بکاهد و در این راه هیچ گاه نباید حد اعتدال و میانه روى را در استفاده از آن فراموش کنیم.

اما از نظر شرعی و فقهی ، فقها و دانشمندان گفته اند : فال و رمالی مطلبی است خرافی و مراجعه به رمال و فالگیر جایز نیست و پول گرفتن و پول دادن در برابر آن جائز نیست مگر این که دهنده ، پول آن را به عنوان هدیه بدهد. 1

بنابراین به فتواى مراجع محترم تقلید از جمله امام خمینی ،‌ اجرت و مزدى که در قبال عمل حرام گرفته مى شود ، حرام است و باید به مالک آن برگرداند. اگر مالک واقعى آن را نمی شناسد، از طرف او به فقرا صدقه بدهد.