نقش ازدواج در تکامل ایمان

در روایتی از رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آمده است که با ازدواج، نصف دین حفظ می‌شود؛ منظور از این حدیث چیست؟

در قرآن آیاتی در مورد اهمیت و ضرورت ازدواج به چشم می‌خورد، همچنین در متون روایی ازدواج از جایگاه ویژه ای برخوردار است، به گونه ای که علماء اسلام ازدواج را از امور مستحب مؤکد قلمداد کرده‌اند.

در زیر به برخی از این روایات اشاره می‌شود:

الف) امام علی(ع) می‌فرمایند: هیچ‌یک از یاران رسول خدا(ص) ازدواج نکرد، مگر این که پیامبر پس از ازدواج آنان فرمود: ایمانش کامل شد.

ب) رسول مکرم اسلام(ص) می‌فرمایند: هیچ کانونی در اسلام بر پا نشده است که نزد خداوند از کانون ازدواج محبوب تر و عزیز باشد.

ج) رسول گرامی اسلام می‌فرمایند: هر کس می‌خواهد خدا را در حال پاکیزگی و طهارت ملاقات کند به وسیله ازدواج عفت پیشه سازد.

د) رسول مکرم اسلام(ص) می‌فرمایند: ای گروه جوانان! هر یک از شما که می‌تواند ازدواج کند، اقدام نماید، زیرا ازدواج موجب می‌گردد تا چشم و دامن انسان از گناه بازداشته شود و عفت انسان حفظ گردد

ازدواج از نظر اسلام به وجود آورنده مطمئن‌ترین و آرام بخش‌ترین رابطه‌ها و آغاز گر زندگی همراه با طراوت، مودت و ایثار است. از آیات و نشانه‌های قدرت خداوند این است که برای انسان از نوع خود، همسرانی آفرید تا درکنار آنان، به آرامش و سکون نایل آیند و بین آنان دوستی و رحمت قرار داد. بدیهی است منشأ گرایش مرد به زن در خواسته‌های جنسی خلاصه نمی‌شود که چنین غرایزی در حیوانات نیز موجود است، آنچه که باعث گرایش مرد به زن و آرمیدن مرد در سایه انس به زن، مودت و رحمتی است که خداوند بین آن‌ها قرار داده است تا در سایه این مودت به آرامش برسند. این پیوند مقدس روان پر التهاب و مضطرب جوان را به ساحل آرامش نزدیک می‌کند تا در پرتو این آرامش پاسخ دهد و استعدادهای درونی و فطری خود را به فعلیت برساند و پله‌های تکامل را یکی پس از دیگری طی کند.

الف) عفت و کنترل غریزه جنسی

بی شک یکی از سرکش‌ترین نیروها و غرایز در انسان غریزه جنسی و میل به شهوت است.

شهوت انسان چنانچه در مسیر طبیعی خود ارضاء نشود، زندگی انسان را دچار طوفان گناه و معصیت می‌کند و کشتی او را از ساحل امن الهی به گرداب گناه و ورطه هلاکت می‌افکند.

در اثر ازدواج، غریزه جنسی، در مسیر طبیعی خود قرار می‌گیرد و انسان نسبت به گناهانی که از ناحیه این غریزه او را تهدید می‌کرد، حفظ می‌شود. در ضمن ازدواج باعث می‌شود که انرژی و نیرویی که انسان برای کنترل این غریزه به کار می‌بست در مسیر کمال الهی خود به کار گرفته شود همچنین ازدواج به یکی از نیازهای اساسی انسان پاسخ می‌دهد و زمانی که نیازهای اصلی انسان برآورده شود بهتر می‌تواند در مسیر رشد معنوی گام بردارد.

به گفته علماء اخلاق، انگیزه اصلی گناهان در انسان سه قوه است: ۱ـ قوه شهویه ۲ـ قوه غضبیه ۳ـ قوه وهمیه. ازدواج مهم‌ترین عامل تعدیل و پاسخ دهی به قوه شهویه است. ازدواج موجب کنترل این قوه شده و از طغیان آن جلوگیری می‌کند. بدیهی است با ارضاء قوه شهوت زمینه بسیاری از گناهان از بین می‌رود و انسان بهتر می‌تواند راه کمال را طی کند.

ب) کمالات معنوی

همان‌طور که قبلاً اشاره شد زن و مرد در کنار یکدیگر به آرامش می‌رساند و در سایه چنین آرامشی می‌توانند مسیر تکامل و کمال را بهتر طی کنند. در آیه ۱۸۷ سوره بقره زن و مرد مایه آرامش یکدیگر قلمداد شده‌اند «هن لباس لکم و انتم لباس لهن» همان‌طور که لباس، انسان را از سرما و گرما و خطر برخورد اشیاء حفظ می‌کند و مایه آرامش انسان است، زن و شوهر هم همدیگر را از انحرافات حفظ می‌کنند و مایه آرامش و آسودگی یکدیگر در این دنیا هستند. این آرامش از آن جا ناشی می‌شود که این دو جنس مکمل یکدیگر و مایه شکوفایی و نشاط و پرورش یکدیگرند به طوری که هر یک بدون دیگری ناقص است. آری زن و شوهر در کنار هم باعث تکامل یکدیگر می‌شوند و وجود یکی بدون دیگری ناقص است. و زن در سایه مرد به کمال می‌رسد و مرد در پرتو وجودی زن به ایمانش کامل می‌شود چرا که دستگاه با حکمت خلقت این دو را نیازمند یکدیگر قرار داده است. بدیهی است کسانی که به این سنت الهی پشت پا می‌زنند، وجود ناقصی دارند و نمی‌توانند راه کمال را به‌طور صحیح طی کنند. ۱ـ شهید مطهری در این باره می‌گوید: افرادی که هر چند بدون ازدواج، رفتار خویش را مهار کرده و مقامات علمی کسب کرده‌اند، ولی نوعی نقص، عدم کمال و به تعبیری خاص در آنها مشاهده می‌شود. گویی انسان یک نوع کمال روحی دارد که بجز در مدرسه خانواده کسب نمی‌شود. نکته جالب توجه آن است که ازدواج با این که رفتار جنسی دربردارد، ولی جنبه تکاملی و رشدی دارد و به همین جهت در اسلام، سنت و مستحب اعلام شده است.

ج) ترک خودخواهی

از منظر علماء اخلاق، خودخواهی یکی از عوامل مهم در انحراف انسان از مسیر حق و گرایش به باطل است. در سایه ازدواج است که خودخواهی و منفعت طلبی تبدیل به خدمت و تعاون و گذشت و ایثار می‌شود و انسان می‌آموزد از لاک خودپرستی خارج شود و هر قدر که الفت بین زوجین بیشتر شود گامی به طرف کمال برداشته و از خودخواهی و خودپرستی خارج می‌شوند. در سایه ازدواج است که انسان از لاک خودپرستی خارج می‌شود و نسبت به سرنوشت دیگران هم حساس می‌شود و حاضر می‌شود که از لذت‌های خود چشم بپوشد تا دیگران در آسایش و راحتی باشند زمانی که انسان از لاک خودپرستی خارج شد می‌آموزد دیگران را دوست بدارد و به آنان عشق بورزد و رنج آنان را رنج خود و آسایش آن‌ها را آسایش خود پندارد، به طوری که هر آنچه برای خود می‌پسندد برای دیگران نیز بپسندد.

تعادل روحی و روانی: انسان نیازهای مختلفی دارد و از جمله نیازهای جسمانی، نیاز به محبت، نیاز به زیبائی، نیاز به ایمان و خداپرستی و… ارضای نیازهای انسان در سلامت روانی و جسمانی او مؤثر است و بدیهی است تا زمانی که نیازهای مختلف انسان به‌طور کامل و به‌طور صحیح پاسخ داده نشود طی کردن مسیر رشد و کمال با مشکل و سختی رو برو خواهد شد نیازهایی چون نیاز به خداپرستی و ایمان زمانی به صورت کامل در انسان شکل می‌گیرد که نیازهایی که در سطح پائین‌تر قرار دارند تا حدی ارضاء شوند. ازدواج و تشکیل خانواده ابزار مناسبی جهت پاسخ گویی به این گونه نیازها می‌باشد.

و در پرتو ارضاء نیازهای روحی، روانی، عاطفی و جسمانی انسان حس خداپرستی و ایمان به‌طور کامل تری در انسان شکل می‌گیرد.

البته نقش ازدواج در کمال ایمان انسان به موارد بالاخلاصه نمی‌شود و ما برای طولانی نشدن بحث به این موارد اکتفاء کردیم. شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر به منابعی که در پایان پاسخ معرفی می‌شود مراجعه کنید.

معرفی منابع برای مطالعهٔ بیشتر:

۱. امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، ۱۳۸۷. ۲. ۳. پاک نژاد، رضا، ازدواج مکتب انسان سازی، قم: نشر اخلاق، ۱۳۷۴. ۴. ۵. رشید پور، مجید، مراحل ازدواج در اسلام، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، ۱۳۶۸. ۶. ۷. صدری، سید ضیاءالدین، آیینه ازدواج و روابط همسران، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، ۱۳۷۷. ۸. ۹. مشکینی اردبیلی، علی اکبر، ازدواج در اسلام، ترجمه: احمد جنتی، قم: مؤسسه الهادی، مرکز چاپ و نشر قرآن کریم، ۱۳۸۵. ۱۰. ۱۱. مصطفوی، جواد، بهشت خانواده، قم: دارالفکر، ۱۳۸۸. ۱۲. ۱۳. مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، قم: پارسیان، ۱۳۹۰. ۱۴.