|
|
خط ۳۹: |
خط ۳۹: |
|
| |
|
| == تعریف و ویژگیهای نفس اماره == | | == تعریف و ویژگیهای نفس اماره == |
| نفس اماره در پی برآوردن خواهشها و تمایلات خود میباشد. اگر کنترل اعضا و جوارح انسان به دست نفس اماره باشد، آنها اسیر میشوند و هر چه را این نفس دستور دهد انجام میدهند. دست، چشم، پا و سایر اعضای بدن مرتکب گناه میشوند. نفس اماره زبان را به کارهای زشت - مثل غیبت، تهمت، فحش و بدگویی - وادار میکند. این حالت در انسان بدترین حالت نفس است و او را به بیراهه سوق میدهد. انسان را به تدریج به حیوان درنده و شکم پرست و شهوتران تبدیل میکند. ممکن است یک نفس سرکش، دنیایی را به فساد بکشد. انسان اگر جلوی تمایلات نفسانی اش را نگیرد و نفس اماره را رها کند، درنده تر از هر درنده ای خواهد بود.<ref>منتظری، حسینعلی، اسلام دین فطرت، تهران، نشر سایه، ۱۳۸۵، ص۳۱۵.</ref> | | نفس امّاره، که «امّاره» صیغه مبالغه است، یعنی نفس فرماندهنده و به شدت فرماندهنده. مقصود همان حالتی از نفس انسان است که در آن حالت هواها بر انسان حاکم و غالب است و انسان صد درصد محکوم خواهشهای نفسانی خودش است. نفس امّاره به سوء یعنی نفسی که به انسان فرمان به بدی میدهد و انسان هم تابع نفس فرمان دهنده به بدی و شرارت است.<ref>مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، تهران، صدرا، ۱۳۸۹، ج۱۰، ص۱۸۱.</ref> |
|
| |
|
| نفس امّاره عبارت است از نيرو و عاملى در درون انسان كه باعث طغيان و زيادهروى در استفاده از برخى از اميال و خروج از حد اعتدال و اعمال نابجاى غرايز و در نتيجه، بازماندن از ارضاى اميال برتر مىگردد. به تعبير ديگر، عاملى كه انسان را به تأمين اميال پست وامىدارد و مانع شكوفايى ابعاد متعالى وجود انسان و در نتيجه، مانع رسيدن به كمال اصيل انسانى مىگردد. نفس امّاره، انسان را به تأمين لذتهاى پست وامىدارد و مانع مىشود كه انسان به تأمين و ارضاى لذتهايى متعالى چون رضوان الهى بپردازد. نفس امّاره صرفا درصدد تأمين خواستههاى حيوانى است و انسان را وامىدارد كه حد و مرز تأمين آن خواستهها را رعايت نكند و در هر صورت به آن خواستهها دست يابد، خواه حلال و حرام خدا رعايت شود و خواه نشود. در نتيجه، كسى كه اسير نفس امّاره است، در راه رسيدن به خواستهها و لذتها دست به هر كار ناصوابى مىزند، حريم احكام الهى را مىشكند و غرايز و خواستههايى را كه تأمين صحيح آنها بستر كمال انسان را فراهم مىآورد، وسيله تيرهروزى و هلاكت قرار مىدهد و با سوءاستفاده از نعمتهاى الهى و عدم استفاده درست از آنها، خود را از تعالى و كمال انسانى محروم مىسازد.<ref>مصباح، محمدتقی، «نبرد پيوسته دشوار انسان با نفس سركش»، ماهنامه معرفت، ۱۳۸۹، شماره ۱۴۸، ص۵.</ref> | | عالمان علم اخلاق گفتهاند نفس اماره در پی برآوردن خواهشها و تمایلات خود میباشد. اگر کنترل اعضا و جوارح انسان به دست نفس اماره باشد، آنها اسیر میشوند و هر چه را این نفس دستور دهد انجام میدهند. دست، چشم، پا و سایر اعضای بدن مرتکب گناه میشوند. نفس اماره زبان را به کارهای زشت مثل غیبت، تهمت، فحش و بدگویی وادار میکند. این حالت در انسان بدترین حالت نفس است و او را به بیراهه سوق میدهد. انسان را به تدریج به حیوان درنده و شکم پرست و شهوتران تبدیل میکند. ممکن است یک نفس سرکش، دنیایی را به فساد بکشد. انسان اگر جلوی تمایلات نفسانیاش را نگیرد و نفس اماره را رها کند، درندهتر از هر درندهای خواهد بود.<ref>منتظری، حسینعلی، اسلام دین فطرت، تهران، نشر سایه، ۱۳۸۵، ص۳۱۵.</ref> |
|
| |
|
| نفس اماره به بدى امر مىكند: وقتى انسان عنان اختيارش را به نفس بسپارد و نفس امّاره در خانه دل انسان حكومت كند، طبيعى است كه نفس بناى طغيان و سركشى مىنهد و پيوسته انسان را به خطا و بدى و سرپيچى از فرامين و دستورات الهى وامىدارد. در نتيجه، اين دشمن خطرناك و سرسخت فرجامى شوم را براى انسان رقم مىزند.<ref>مصباح، محمدتقی، «نبرد پيوسته دشوار انسان با نفس سركش»، ماهنامه معرفت، ۱۳۸۹، شماره ۱۴۸، ص۶.</ref> | | از ویژگیهای نفس اماره گفته شده است باعث طغيان و زيادهروى در استفاده از برخى از اميال و خروج از حد اعتدال میگردد. به تعبير ديگر، عاملى است كه انسان را به تأمين اميال پست وامىدارد و مانع شكوفايى ابعاد متعالى وجود انسان و در نتيجه، مانع رسيدن به كمال اصيل انسانى مىگردد. نفس اماره، انسان را به تأمين لذتهاى پست وامىدارد و مانع مىشود كه انسان به تأمين و ارضاى لذتهايى متعالى چون رضوان الهى بپردازد. نفس امّاره صرفا درصدد تأمين خواستههاى حيوانى است و انسان را وامىدارد كه حد و مرز تأمين آن خواستهها را رعايت نكند و در هر صورت به آن خواستهها دست يابد، خواه حلال و حرام خدا رعايت شود و خواه نشود. در نتيجه، كسى كه اسير نفس امّاره است، در راه رسيدن به خواستهها و لذتها دست به هر كار ناصوابى مىزند، حريم احكام الهى را مىشكند و غرايز و خواستههايى را كه تأمين صحيح آنها بستر كمال انسان را فراهم مىآورد، وسيله تيرهروزى و هلاكت قرار مىدهد و با سوءاستفاده از نعمتهاى الهى و عدم استفاده درست از آنها، خود را از تعالى و كمال انسانى محروم مىسازد.<ref>مصباح، محمدتقی، «نبرد پيوسته دشوار انسان با نفس سركش»، ماهنامه معرفت، ۱۳۸۹، شماره ۱۴۸، ص۵.</ref> |
|
| |
|
| نفس به انجام معصيت و گناه آزمند و حريص است و هر بار كه انسان گناهى مرتكب گردد و به خواسته نفس پاسخ گويد، خواهش و طمع نفس قوىتر مىشود و بيشتر انسان را به گناه و عصيان خدا وامىدارد، از اينرو، اميرمؤمنان ع درباره علاج آزمندى نفس به عصيان و گناه مىفرمايند: «قيدوا أنفسكم بالمحاسبة و أملكوها بالمخالفة»؛ با محاسبه نفس خود را در بند كشيد و با مخالفت با خواستههايش مالك آن گرديد.<ref>مصباح، محمدتقی، «نبرد پيوسته دشوار انسان با نفس سركش»، ماهنامه معرفت، ۱۳۸۹، شماره ۱۴۸، ص۶.</ref> | | نفس اماره به بدى امر مىكند. و زندگی و سرنوشت بدی را براى انسان رقم مىزند.<ref>مصباح، محمدتقی، «نبرد پيوسته دشوار انسان با نفس سركش»، ماهنامه معرفت، ۱۳۸۹، شماره ۱۴۸، ص۶.</ref> |
|
| |
|
| نفس امّاره ـ که «امّاره» صیغه مبالغه است ـ یعنی نفس فرمان دهنده و به شدت فرمان دهنده و در کمال استبداد فرمان دهنده. مقصود همان حالتی از نفس انسان است که در آن حالت هواها بر انسان حاکم و غالب است و انسان صد درصد محکوم خواهشهای نفسانی خودش است. نفس امّاره به سوء یعنی نفسی که به انسان فرمان به بدی میدهد و انسان هم تابع نفس فرمان دهنده به بدی و شرارت است.<ref>مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، تهران، صدرا، ۱۳۸۹، ج۱۰، ص۱۸۱.</ref> | | نفس به انجام معصيت و گناه، آزمند و حريص است و هر بار كه انسان گناهى مرتكب گردد و به خواسته نفس پاسخ گويد، خواهش و طمع نفس قوىتر مىشود و بيشتر انسان را به گناه و عصيان خدا وامىدارد.<ref>مصباح، محمدتقی، «نبرد پيوسته دشوار انسان با نفس سركش»، ماهنامه معرفت، ۱۳۸۹، شماره ۱۴۸، ص۶.</ref> |
|
| |
|
| نفس امّاره بارتكاب شهوات فرمايد و بر آن اصرار نمايد.<ref>الطوسي، الخواجة نصير الدین، اخلاق ناصري، تهران، انتشارات علميه اسلاميه، ۱۴۱۳ق، ص۴۱.</ref> | | نفس اماره بهارتكاب شهوات امر می کند و بر انجام آن اصرار دارد.<ref>الطوسي، الخواجة نصير الدین، اخلاق ناصري، تهران، انتشارات علميه اسلاميه، ۱۴۱۳ق، ص۴۱.</ref> |
|
| |
|
| == جهاد با نفس == | | == جهاد با نفس == |