الگو:سوال برگزیده

عتاب به پیامبر(ص) در آیه «عبس و تولی»

سوال: چرا خداوند،‌ پیامبر را به دلیل بی‌اعتنایی به فرد کور با آیه «عبس و تولی» مورد عتاب قرار داد؟

در ابتدای سوره عبس، چنین آمده است: ﴿عَبَسَ وَ تَوَلى۝۱أَن جَاءَهُ الْأَعْمَى‏۝۲؛ چهره در هم كشيد و روى برتافت. از اينكه نابينايى به سراغ او آمده بود!﴾(عبس:۱-۲) در مورد شأن نزول این آیات دو نقل وجود دارد:

۱. پیامبر اسلام(ص) به شخص نابینایی بی‌اعتنائی کرد و آیاتی بر سرزنش آن حضرت نازل شد. اما در خود آیه چیزی که صریحاً دلالت کند که مورد عتاب، شخص پیامبر(ص) بوده، وجود ندارد. بلکه در این آیات قرائنی هست که نشان می‌دهد منظور پیامبر(ص) نیست. برای نمونه «عبوس بودن» از صفات پیامبران مخصوصاً پیامبر اسلام(ص) نیست، آن حضرت حتی با دشمنان خود با چهره گشاده سخن می‌گفت.

۲. شأن نزول دوم این است که این آیات درباره شخصی از بنی‌امیّه نازل شده و او از سوی خداوند مورد مذمت قرار گرفت. در حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده که «مردی از بنی‌امیه نزد پیامبر اسلام(ص) نشسته بود، در همان حال عبدالله بن ام‌مکتوم (که نابینا و ظاهراً فقیر بود) وارد شد، وقتی که چشم آن مرد به عبداللّه افتاد خود را جمع کرد و قیافه درهم کشید و صورت خود را برگردانید، آن گاه آیات نازل شد، و آن مرد را مورد ملامت و سرزنش قرار داد.»