پیش نویس:سید رضی شیرازی

سید رضی شیرازی

الگو:جعبه اطلاعات عالمان شیعه سید رضی شیرازی

تولد و خاندان

او در ۱۳۰۷ش (۱۳۴۵ق) در نجف به دنیا آمد. پدر او محمدحسین شیرازی از عالمان شیعه، و جد پدری وی میرزای شیرازی، صاحب فتوای تحریم تنباکو است. پدربزرگ پدری او میرزا علی آقای شیرازی (درگذشت ۱۳۵۵ش)، از مراجع تقلید نجف و پدربزرگ مادری او، محمدکاظم شیرازی (درگذشت ۱۳۶۷ق) از عالمان شیعه بوده‌اند.

تحصیل

او تا حدود سی سالگی در نجف بود و تحصیلات فقهی و اصولی را از مقدمات تا خارج گذراند. استادان او در نجف چنین بودند:

• محمدحسین شیرازی، پدرش
• محمدکاظم شیرازی، پدربزرگ مادری‌اش
• مجتبی لنکرانی
• فیاض اصفهانی
• آیت الله خویی
• حسین حلی
• محمدحسین کاشف الغطاء

سید رضی‌الدین شیرازی تابستان از نجف به تهران می‌آمد و از استادان این شهر در علوم فلسفه،‌ فقه و اصول بهره می‌برد. تا اینکه در ۲۸ سالگی به طور کامل، به تهران هجرت کرد. وی کتاب‌های شرح منظومه، اشارات و اسفار را نزد ابوالحسن شعرانی، مهدی الهی قمشه‌ای و سید ابوالحسن رفیعی قزوینی خواند. از ابوالحسن شعرانی، کتاب شفا نوشته ابن‌سینا و علم هیئت را نیز آموخت.

او شرح فصوص‌الحکم ابن عربی با موضوع عرفان نظری را نزد سید ابوالحسن رفیعی قزوینی و محمدحسین فاضل تونی خواند. احمد آشتیانی، عماد رشتی و محمدعلی حکیم شیرازی،‌ از دیگر استادان وی در فلسفه بودند. او همچنین نزدیک به هفت سال از درس خارج فقه محمدتقی آملی استفاده کرد.

سید رضی شیرازی چنانچه خود گفته، نخستین بار از احمد آشتیانی و پس از آن در ۲۹ سالگی، از سید ابوالحسن رفیعی قزوینی اجازه اجتهاد گرفت. وی همچنین از محمدحسین کاشف الغطاء، سید جمال‌الدین گلپایگانی، سید ابوالقاسم کاشانی، سید عبدالهادی شیرازی و سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، اجازه اجتهاد گرفته است.

فعالیت‌های علمی و فرهنگی

سید رضی شیرازی در تهران، در مدرسه مروی کتاب‌های مطول، قوانین، رسائل و اشارات را تدریس می‌کرد. وی در سال ۱۳۳۸ش، برای تدریس به مدرسه سپهسالار (شهید مطهری) دعوت شد و در آنجا، قسمت اول منظومه را تدریس می‌کرد. شیرازی در دانشکده الهیات فقه تهران نیز، فقه و اصول تدریس می‌کرد.

امام جماعت مسجد شفای تهران

سید رضی شیرازی، در سال ۱۳۴۴ش، به درخواست سید احمد خوانساری مشغول اقامه نماز جماعت در مسجد شفا در منطقه یوسف‌آباد تهران شد. این مسجد به دستور آیت‌الله بروجردی و با کمک سید احمد خوانساری بنا شده بود. او در خانه خود در یوسف‌آباد و گاه در مسجد شفا، فلسفه و خارج فقه و اصول تدریس می‌کرد.

او چنانکه خودش گفته، پس از هجرت به تهران، بیشتر به فلسفه و عرفان پرداخته است. شیرازی همچنین دو شب در هفته، مباحث تفسیری و اخلاقی برای عموم مردم بیان می‌کرد. از خصوصیات تدریس او، ساده‌گویی و تطبیق دقیق محتوای درس، با متن کتاب‌های درسی دانسته شده است. روش او را در تفسیر، بیشتر فلسفی و عرفانی شمرده‌اند.

گفتگو با اقلیت‌های مذهبی

سید رضی شیرازی با افراد زیادی از اقلیت‌های مذهبی گفتگو می‌کرد. دلیل رفت و آمد اقلیت‌های مذهبی به مسجد شفا، موقعیت مسجد در یوسف‌آباد تهران بود، که بیشتر مسیحیان تهران و افرادی با دیگر ادیان، در این محل سکونت دارند؛ البته به گفته شیرازی، گفتگوی دینی او بیشتر با افرادی خارجی بوده که به دلیل موقعیت یوسف‌آباد به آنجا می‌رفتند. شیرازی تا تیر ۱۴۰۰ش، بیش از ۶۴۰ نفر را به دین اسلام و مذهب تشیع دعوت کرده بود.

آثار

آثار سید رضی شیرازی در موضوعات فلسفه، کلام و قرآن نوشته شده و عبارتند از:‌

• درس‌های شرح منظومه حکیم سبزواریکه پیاده شده درس شرح منظومه وی است. او خود ویژگی‌های شرح خود را، زبان فارسی و خودآموز بودن آن دانسته است.
• حاشیه بر امور عامه اسفار، که تقریرات وی از درس سید ابوالحسن قروینی است.
• کتابی در اصول اعتقادات به زبان فارسی
• الاسفار عن الاسفار: تعلیقات علی الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة‌ الاربعة که مجموعه تعلیقات وی بر رخب مباحث کتاب اسفار ملاصدرا است. این تعلیقات افزون بر اینکه حاصل اندیشه خود او است، در مواضعی برگرفته از درس سید ابوالحسن رفیعی قزوینی، احمد آشتیانی و علامه حکیم شیرازی است.
• طرح و نقد اندیشه‌ها، با موضوع اصول دین
• عقل نظری و عملی در سه جلد
• زلال حکمت، مجموعه سخنرانی‌های وی که در سه جلد چاپ شده است.
• نگاه ناب

شیرازی همچنین حاشیه‌هایی بر رسائل، مکاسب، کفایه و قوانین نگاشته است.

فعالیت‌های سیاسی

سید رضی شیرازی چنانکه خود گفته در نجف، در فعالیت‌های سیاسی و همچنین ضد کمونیستی شرکت داشت. وی در نجف، از دوستان نواب صفوی بود؛ ولی با وجود اصرارهای وی، عضو فدائیان اسلام نشد. او دلیل نپذیرفتن پیشنهاد نواب را، بازنماندن از دروس حوزوی دانسته است.

شیرازی بعد از هجرت به ایران، با سید ابوالقاسم کاشانی در ارتباط بود و در تظاهرات‌های مربوط به ملی شدن نفت شرکت می‌کرد؛ البته او با مرحوم آقای بهبانی که به گفته او با دربار روابط مثبت داشت و از منتقدان مصدق بود نیز، رفت و آمد داشت.

سید رضی شیرازی جزء‌ سه نماینده‌ای بود که آیت‌الله بروجردی حدود سال ۱۳۳۹ش، به کنگره بین‌المللی بیت‌المقدس که در اردن برگزار می‌شد، فرستاد.

وی و دیگر روحانیان برای ملاقات با محمدرضا شاه، به مسجد سپهسالار دعوت شدند. او در این ملاقات شرکت نکرد و این باعث شد، از مدرسه سپهسالار اخراج شود. مواضع او در حمایت از مبارزات ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ش، باعث شد در سال ۱۳۴۳ش از دانشکده الهیات فقه تهران نیز اخراج شود.

پس از انقلاب، اعضای روحانیت مبارز بدون اطلاع وی، نام شیرازی را در لیست کاندیداهای پیشنهادی خود برای انتخابات مجلس خبرگان رهبری قرار دادند. پس از اعتراض شیرازی، اعضای روحانیت مبارز به گفتند این کار به توصیه امام خمینی انجام شده است. او پس از انقلاب، از قبول مناصب حکومتی خودداری می‌کرد.

شیرازی در مرداد سال ۱۳۵۸ش، توسط گروه فرقان مورد سوء قصد قرار گرفت و مجروح شد. او این ترور را پس از یک هفته از اعلام اسم او به عنوان کاندیدای خبرگان دانسته است. امام خمینی در ۲۴ تیر ۱۳۵۸ش، در پیامی خطاب به سید رضی شیرازی، سوء قصد به او را محکوم کرد.

اندیشه‌ها

او درباره سیستم حوزه علمیه معتقد بود، طلاب حوزوی باید پس از گذراندن مرحله عمومی، به مراحل تخصصی مطابق با استعداد خود راه یابند.

از او نقل شده که وی از اینکه در حوزه‌های علمیه نشانه علمیت فقط تبحر در فقه و اصول است، و دیگر رشته‌ها چندان مدخلیتی در علمیت نداشته، انتقاد داشته است.

او معتقد است، در حوزه‌های علمیه باید به تفسیر قرآن بیش از این، اهمیت داده شود. به اعتقاد او، درس تفسیر قرآن، باید از مهمترین دروس حوزوی قرار بگیرد.

او را از مروجان و پیروان حکمت متعالیه ملاصدرا شمرده‌اند.

او معتقد بود بدون فلسفه نمی‌توان به بسیاری از پرسش‌های دینی پاسخ داد.

او آموختن فقه و اصول در حوزه‌های علمیه را لازم ولی ناکافی می‌داند. وی نیاز ضروری امروز را کلام، فلسفه و تفسیر می‌داند.

به نظر او نود و نه درصد عرفان اسلامی، ضدیتی با دین ندارد. او مولانا را از نظر علمی و عرفانی، مردی بزرگ، و ابن عربی را نظر علمی کم‌نظیر شمرده است. او خالی شدن مساجد که آن را پایگاه اصلی دین دانسته، از معممین، بعد از انقلاب را، از نقاط ضعف شمرده است. به باور او، مساجد مرکز توسعه انقلاب و سازماندهی مردم بودند و نباید نیازهایی که دستگاه‌های اجرائی و قضایی داشت باعث می‌شد معممین جذب شوند و مساجد خالی بماند.او از محمدحسین کاشف الغطاء اجازه اجتهاد گرفته است.

بزرگداشت

انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به ریاست مهدی محقق، در ۲۸ مهر ۱۳۹۵ش، برای سید رضی شیرازی مراسم بزرگداشت گرفت.

منابع

• فنا، فاطمه، «سید رضی شیرازی جهانی بنشته در گوشه‌ای»، شماره ۱۸، اسفند ۱۳۸۷ش.
• «مصاحبه با آیت‌الله سید رضی شیرازی»، در مجله حوزه، شماره ۵۰ و ۵۱، ۱۳۷۱ش.
• صاعدی سمیرمی، جمشید، «سیری در حیات علمی و روش آیت‌الله سید رضی شیرازی»، در گلستان قرآن، شماره ۹۴، نیمه اول دی ۱۳۸۳ش.
• «ناگفته‌هایی از یک ترور و زمینه‌های آن در گفت و گوی یادآور با آیت‌الله سید رضی شیرازی»، در یادآور، شماره ۶، ۷ و ۸، ۱۳۸۸ و بهار ۱۳۸۹ش.
• محقق، مهدی، «بزرگداشت آیت‌الله سید رضی‌الدین شیرازی»، در زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی آیت‌الله سید رضی‌الدین شیرازی، دوره۱، ۲۹ مهر ۱۳۹۵ش.
• «آیت‌الله سید رضی‌الدین شیرازی؛ اسناد و عکس‌ها»، در زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی آیت‌الله سید رضی‌الدین شیرازی، دوره۱، ۲۹ مهر ۱۳۹۵ش.
• «زندگی‌نامه آیت‌الله سید رضی شیرازی، امام جماعت مسجد شفا»، در همایش ائمه جماعات اهل قلم، دوره ۱، ۲۳ فروردین ۱۳۸۵ش.
• فیضی، کریم، «زوایای دانش اسلامی»، در اطلاعات حکمت و معرفت، سال سوم، شماره ۲، اردیبهشت ۱۳۸۷ش.
• آیت‌الله‌زاده شیرازی، سید محمدحسین، «آیت‌الله سید رضی‌الدین شیرازی، حکیم راستین»، در زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی آیت‌الله سید رضی‌الدین شیرازی، دوره۱، ۲۹ مهر ۱۳۹۵ش.
• نبوت، اکبر، «از میرزا تا آقارضی»، در زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی آیت‌الله سید رضی‌الدین شیرازی، دوره۱، ۲۹ مهر ۱۳۹۵ش.
• بهشتی، سعید، «رابطه عقل و دین از دیدگاه آیت‌الله سید رضی شیرازی»، در مجله عقل و دین، شماره ۲، بهار و تابستان ۱۳۸۹ش.
• «رازهای موفقیت یک امام جماعت در گفتگو با آیت‌الله سید رضی شیرازی»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، تاریخ درج مطلب: ۲۳ تیر ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۲ آذر ۱۴۰۰ش.
• «زندگینامه آیت‌الله سید رضی شیرازی»، پایگاه رسمی آیت‌الله سید رضی شیرازی، تاریخ بازدید:‌ ۱۲ آذر ۱۴۰۰ش.
• امام خمینی، سید روح‌الله، صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.