فایده امام غایب

سؤال

بنابر روایت: «لولا الحجه لساخت الارض بأهلها»، چگونه ممکن است که زمین از حجت خداوند، بیش از هزار سال خالی بماند! اگر مهدی وجود دارد ولی غائب است، این وجود چه اثری دارد و اگر وجود ندارد پس روایت فوق صحیح نیست؟

فایده امام غایب از سوالاتی است که پیرامون وجود حضرت مهدی(ع) از زمان اهل بیت تاکنون مطرح بوده است. برای وجود امام غایب، فوایدی از زبان معصومان نقل شده است. نابودی زمین در صورت خالی شدن زمین وجود از امام، پاسداری از دین خدا و امید بخشی به مؤمنان از این فواید به شمار می‌روند.

نابودی زمین بدون حضور امام

روایت «لولا الحجه لساخت الارض بأهلها» از پیامبر(ص)، روایت صحیحی است و در کتاب‌های شیعه و اهل سنت با مضامین مختلفی وارد شده است:

• سبط بن جوری از عالمان اهل سنت در تذکره الخواص نقل می‌کند: پیغمبر اکرم(ص) فرمود: «ستارگان امان اهل آسمانند، اگر نابود شوند اهل آسمان نیز نابود می‌گردند. اهل بیت من امان ساکنین زمین می‌باشند، پس اگر اهل بیت من وجود نداشته باشند اهل زمین نیز هلاک می‌گردند.»

• ابو حمزه می‌گوید: خدمت امام صادق(ع) عرض کردم: آیا زمین بدون وجود امام باقی می‌ماند؟ فرمود: «اگر زمین بی امام گردد فرو خواهد رفت.»

• در ضمن حدیث مفصلی از امام سجاد(ع) نقل شده‌است که فرمود: «و لولا ما علی الارض منا لساخت باهلها، ثمّ قال: و لم تخل منذ خلق اللّه آدم من حجه الله فیها اما ظاهر مشهور او غائب مستور و لا تخلوا الی ان تقوم الساعه من حجه ولو لا ذلک لم یعبد اللّه…؛ اگر ما روی زمین نبودیم اهلش را فرو می‌برد و آنگاه فرمود: از روزی که خدا آدم را آفریده تا حال هیچگاه زمین از حجتی خالی نبوده است، ولی آن حجت گاهی ظاهر و مشهور و گاهی غایب و مستور بوده است. تا قیامت نیز از حجت خالی نخواهد شد و اگر امام نباشد خدا پرستش نمی‌شود».

فایده امام غایب

از روایات اسلامی بر می‌آید که حتی پیش از تولد حضرت مهدی(عج) نیز این سؤال مطرح بوده و هنگامی که پیامبر اسلام و ائمه، از مهدی(عج) و غیبت طولانی آن حضرت سخن به میان می‌آوردند با چنین سؤالی روبرو می‌شدند و به آن پاسخ می‌گفتند.

پیامبر اسلام(ص) در پاسخ این پرسش که آیا شیعه در زمان غیبت، از وجود قائم فایده می‌برد؟ فرمود: بلی. سوگند به پروردگارم که مرا به پیامبری برانگیخت در دوران غیبتش از او نفع می‌برند و از نور ولایتش بهره می‌گیرند همانگونه که از خورشید به هنگام قرار گرفتن در پشت ابرها…

اشعه معنوی وجود امام، هنگامی هم که در پشت ابرهای غیبت پنهان است دارای آثار گوناگونی است که با وجود متوقف شدن کلاس تعلیم و تربیت و رهبری مستقیم، فلسفه وجودی او را آشکار می‌سازد اینک برخی از این فوائد و آثار را به اختصار بررسی می‌کنیم:

• جان جهان: طبق براهینی که در کتب دانشمندان اقامه شده است و احادیثی که در موضوع امامت وارد شده وجود امام، غایت نوع و فرد کامل انسانیت و رابطه میان عالم مادی و عالم ربوبی است. اگر امام روی زمین نباشد نوع انسان منقرض خواهد شد. اگر امام نباشد خدا به حد کمال شناخته و عبادت نخواهد شد. اگر امام نباشد رابطه بین عالم مادی و دستگاه آفرینش منقطع می‌گردد. اشراقات و افاضات عوالم غیبی اولا بر آینه پاک قلب امام و سپس به وسیله او بر دلهای سایر افراد نازل می‌گردد. امام، قلب عالم وجود و رهبر و مربی نوع انسان است و معلوم است که حضور و غیبت او در تحقق این آثار تفاوتی ندارد.

امام سجاد(ع) فرمودند: ما پیشوای مسلمین و حجت بر اهل عالم و سادات مؤمنین و رهبر نیکان و صاحب اختیار مسلمین هستیم. ما امان اهل زمین هستیم، چنان‌که ستارگان امان اهل آسمانند، به واسطه ما است که آسمان بر زمین فرود نمی‌آید مگر وقتی که خدا بخواهد، به واسطه ما باران رحمت حق نازل و برکات زمین خارج می‌شود. اگر ما روی زمین نبودیم اهلش را فرو می‌برد و آنگاه فرمود: از روزی که خدا آدم را آفریده تا حال هیچگاه زمین از حجت خالی نبوده است ولی آن حجت گاهی ظاهر و مشهور و گاهی غایب و مستور می‌باشد، تا قیامت نیز از حجت خالی نخواهد شد و اگر امام نباشد خدا پرستش نمی‌شود.

• امید بخشی: فایده وجود امام غایب این است که خود این موضوع که امام حی و زنده داریم و ملجأ و پناهگاه و حافظ شریعت است، مایه امیدواری و آرامش بخش دلهای مسلمین و منتظران آن حضرت است، این امیدواری یکی از بزرگترین اسباب موفقیت و پیشرفت در هدف می‌باشد. هر گروهی که یأس و ناامیدی خانه دل شان را تاریک نموده باشد و چراغ امید و آرزو در آن نتابد، هرگز روی موفقیت را نخواهد دید. آری اوضاع آشفته و اسف بار جهان و سیل بنیان کن مادیّت و کسادی بازار علوم و معارف دینی و محرومیت طبقه ضعیف و توسعه فنون استعمار و جنگ‌های سرد و گرم و مسابقات تسلیحاتی، روشنفکران و خیرخواهان بشر را مضطرب کرده است به طوری که ممکن است گاهی در اصل قابلیت اصلاح بشر تردید نمایند. تنها روزنه امیدی که برای بشر مفتوح است همان انتظار فرج و فرا رسیدن عصر درخشان حکومت توحید و نفوذ قوانین الهی است.

انتظار فرج است که قلب‌های مأیوس و لرزان را آرامش بخشیده، مرهم دل‌های زخم دار طبقه محروم می‌گردد. نویدهای مسرّت بخش حکومت توحید است که عقاید مؤمنین را نگهداری نموده و در دین پایدارشان می‌کند. ایمان به غلبه حق است که خیرخواهان بشر را به فعالیت و کوشش وادار می‌کند از این جهت در روایات اهل بیت(ع) انتظار فرج، از بهترین عبادات و در ردیف شهادت در راه حق شمرده شده است.

• پاسداری از آئین خدا: از آثار وجود امام غایب این است که آن حضرت با بصیرت و بینایی کامل در حل و فصل امور ضروری مردم و دفاع از حوزه مقدسه اسلام کوشش می‌نماید، از مشکلات مسلمین گره گشایی می‌کند، از گرفتاران دادرسی می‌کند، اجتماعاتی که به منظور برهم زدن اساس اسلام تأسیس شود متفرق می‌سازد.

فایده وجود امام منحصر به ظهور و قیام او در آخر الزمان و اینکه ظاهراً در کارها تصرف و دخالت داشته باشد نیست، بلکه اشعه معنوی وجود امام هنگامی هم که در پشت ابرهای غیبت پنهان است دارای آثار گوناگونی است.

مطالعه بیشتر

• دادگستر جهان، ابراهیم امینی.
• امامت و مهدویت، لطف الله صافی.