سیر تحول خط در نگارش قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۸: خط ۲۸:


== دوره جدید ==
== دوره جدید ==
از ابتدای قرن دوازهم، به خصوص پس از فتح مصر به دست سلطان سلیم، خط عربی اسلامی مورد توجه ترک‌های عثمانی قرار گرفت و به کمک خطاطان فارسی که در امپراطوری عثمانی خدمت می‌کردند، در پیشبرد این خط کوشیدند.
از ابتدای قرن دوازهم، به‌خصوص پس از فتح مصر به دست سلطان سلیم عثمانی، خط عربی اسلامی مورد توجه ترک‌های عثمانی قرار گرفت و به کمک خطاطان فارسی که در امپراطوری عثمانی خدمت می‌کردند، در پیشبرد این خط کوشیدند.


سلطان سلیم، همهٔ خطاطان، نقاشان و هنرمندان را در پایتخت جمع کرد و آنها انواع جدیدی از خطوط عربی، مانند خط رقعی، خط دیوانی، خط طغرایی و خط اسلامبولی را پدیدآوردند که هم‌چنان در نوشته‌ها متداول‌اند.
سلطان سلیم، همهٔ خطاطان، نقاشان و هنرمندان را در پایتخت جمع کرد و آنها انواع جدیدی از خطوط عربی، مانند خط رقعی، خط دیوانی، خط طغرایی و خط اسلامبولی را پدیدآوردند که هم‌چنان در نوشته‌ها استفاده می‌شوند.


چاپ مصحف‌ها نیز مانند خط آن، در دوره‌های مختلف پیشرفت نمود. برای نخستین بار در حدود سال ۹۵۰ هجری مطابق با سال ۱۵۴۳ میلادی، قرآن در «بندقیه» به چاپ رسید. ابتدا دولت اسلامی و سپس از سال ۱۲۹۴ هجری قمری، ترکیهٔ عثمانی به چاپ‌های زیبایی از قرآن اقدام نمودند….<ref>پژوهشی در تاریخ قرآن، ص۱۵۸–۲۱۳.</ref>
چاپ مصحف‌ها نیز مانند خط آن، در دوره‌های مختلف پیشرفت نمود. برای نخستین بار در حدود سال ۹۵۰ هجری مطابق با سال ۱۵۴۳ میلادی، قرآن در «بندقیه» به چاپ رسید. ابتدا دولت اسلامی و سپس از سال ۱۲۹۴ هجری قمری، ترکیهٔ عثمانی به چاپ‌های زیبایی از قرآن اقدام نمودند….<ref>پژوهشی در تاریخ قرآن، ص۱۵۸–۲۱۳.</ref>


امروزه نیز در ایران و غالب کشورهای اسلامی، قرآنی که با رسم‌الخط عثمانی به دست خطاط سوری «عثمان طه» نوشته شده، مقبولیت همگانی دارد.<ref>بهاء الدین خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۱، ص۱۱۰۶–۱۱۰۷.</ref>
امروزه نیز در ایران و غالب کشورهای اسلامی، قرآنی که با رسم‌الخط عثمانی به دست خطاط سوری «عثمان طه» نوشته شده، مقبولیت همگانی دارد.<ref>بهاء الدین خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۱، ص۱۱۰۶–۱۱۰۷.</ref>
با توجه به آن‌که در زمان پیامبر اکرم رسم‌الخط و قلم و کاغذ نبوده، رسم‌الخط فعلی چگونه به دست ما رسیده است؟
بعد از نزول وحی، تمام توجه رسول خدا و یارانش به گردآوری و حفظ قرآن در سینه‌ها و نظارت بر کتابت آن بود، هر چند که شمار کاتبان و ابزار کتابت قرآن هم اندک بود. گرچه اطلاع دقیقی از نوع خط مورد استفادهٔ زمان حیات رسول خدا در دست نیست؛ اما می‌دانیم که در آن زمان به دو خط نسخ و کوفی آشنایی داشتند و معمولاً نامه‌نگاری‌ها، یادداشت‌های عادی و گاهی نگارش قرآن با خط نسخ انجام می‌گرفت؛ چنان‌که نامهٔ منسوب به پیامبر اکرم با این خط بوده است.<ref>علوم القرآن عند المفسرون، ج۱، ص۳۳۷–۳۸۲.</ref>
به عقیدهٔ برخی دیگر، نگارش قرآن، بیش‌تر با خط کوفی بوده و حضرت علی از خوشنویسان این خط به شمار می‌رفته است و خط نسخ بعد از خط کوفی رواج یافت؛ یعنی تا ابتدای قرن پنجم قرآن کریم را به خط کوفی می‌نوشتند و از آن پس با خط نسخ و خطوط مشتق از آن معمول شد.<ref>پژوهشی در تاریخ قرآن، ص۱۸۴–۱۸۶ و ۲۱۲–۲۱۸.</ref>
== منابع ==
== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{پانویس|۲}}