توصیف خداوند در انتهای برخی آیات قرآن: تفاوت میان نسخهها
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'هٔ' به 'ه') |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۴: | خط ۴: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
اسمها و صفات الهی که در پایان برخی از [[آیه|آیهها]] آمده است به نوعی بیانگر مفهوم و معنایی است که آیه در صدد بیان آن است. به عبارتی دیگر ارتباط صفات پایانی آیات با محتوای آن آیه در یکی از قالبهای تعلیل، تأکید، تلازم، تتمیم، توضیح، تقابل و ترغیب قرار میگیرد. | |||
==ارتباط اسم و صفات خداوند با مفهوم هر آیه== | |||
وقتی در آخر آیات به صفت یا اسمی از صفات و [[فهرست اسماء الهی|اسماء الهی]] اشاره میشود، اغلب، آن اسم یا صفت، تبیین کننده معنی آن آیه است. | |||
تمام امور، از اسماء الله صادر میشوند، مانند فرستادن [[پیامبران]] که لازمه اسم «الهادی» و «الحکیم» است. یا پذیرش [[توبه]]، که لازمه صفاتی چون «التّواب» و «الغفور» و «الغفّار» و … است. [[خداوند]] گاه بعد از بیان مطلبی، با بیان اسماء و صفات خود، به ما میفهماند که این مطلب، از لوازم کدام اسم و صفت الهی است. در برخی موارد خداوند اموری را باطل معرفی مینماید و اسم و صفتی از خود را هم ذکر میکند تا بفهماند که دلیل بطلان آن امر، ناسازگاری آن امر با آن اسم یا صفت الهی است. | |||
'''چند نمونه از این آیات''' | |||
* {{قرآن|قُلْ أَتَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَمْلِكُ لَكُمْ ضَرًّا وَلَا نَفْعًا ۚ وَاللَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ|ترجمه=بگو: آیا به جای خدا چیزی را می پرستید که برای شما قدرت دفع هیچ زیان و جلب هیچ سودی را ندارد؟! و خداست که شنوا [یِ همه گفتارها] و دانا [یِ همه اسرار و رازها] ست|سوره=مائده|آیه=۷۶}} | * {{قرآن|قُلْ أَتَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَمْلِكُ لَكُمْ ضَرًّا وَلَا نَفْعًا ۚ وَاللَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ|ترجمه=بگو: آیا به جای خدا چیزی را می پرستید که برای شما قدرت دفع هیچ زیان و جلب هیچ سودی را ندارد؟! و خداست که شنوا [یِ همه گفتارها] و دانا [یِ همه اسرار و رازها] ست|سوره=مائده|آیه=۷۶}} | ||
خط ۱۶: | خط ۱۷: | ||
یعنی پرستش غیر خدا باطل است؛ چون معبود باید سمیع و علیم باشد و هیچ موجودی غیر از [[خدا]]، به طور مستقل سمیع و بصیر نیست. در این آیه، دو اسم «السمیع» و «العلیم»، به عنوان حدّ وسط برهان به کار رفتهاند. | یعنی پرستش غیر خدا باطل است؛ چون معبود باید سمیع و علیم باشد و هیچ موجودی غیر از [[خدا]]، به طور مستقل سمیع و بصیر نیست. در این آیه، دو اسم «السمیع» و «العلیم»، به عنوان حدّ وسط برهان به کار رفتهاند. | ||
* | * {{قرآن|وَكَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لَا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ ۚ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ|ترجمه=چه بسیارند جنبندگانی که قدرت ندارند [به دست آوردن] روزی خود را بر عهده بگیرند، خداست که به آنان و شما روزی می دهد، و او شنوا و داناست.|سوره=عنکبوت|آیه=۶۰}} | ||
خداوند روزی دهنده یکایک موجودات است و رزق کسی را از موعدش تأخیر نمیاندازند. چون او سمیع است و ندای رزق خواهی مخلوقات را میشنود، چه بر زبان آورند و چه در دل بخواهند و چه زبان حالشان خواهان رزق باشد. علیم است و میداند که رزقشان چیست؛ اگر چه آنها نوع رزق را در خواهش خویش، معیّن نکنند یا اشتباهی معیّن کنند. | |||
به همین نحو، اسماء و صفات انتهایی آیات با خود آیات در ارتباطند؛ لکن درک این رابطه گاه آسان است و گاه مشکل و از عهده هر کسی بر نمیآید که متوجّه این ارتباط شود. | به همین نحو، اسماء و صفات انتهایی آیات با خود آیات در ارتباطند؛ لکن درک این رابطه گاه آسان است و گاه مشکل و از عهده هر کسی بر نمیآید که متوجّه این ارتباط شود. | ||
==انواع ارتباط آیات با اسامی و صفات خداوند در آن== | ==انواع ارتباط آیات با اسامی و صفات خداوند در آن== | ||
پیوند صفاتِ پایان بخشِ آیات با محتوای آنها، در یکی از انواع تعلیل، تأکید، تلازم، تتمیم، توضیح، تقابل و ترغیب قابل مشاهده است. این پیوند عمیق معنایی چنان است که کنار گذاشته شدن آن صفات و جایگزین کردن آن با اوصاف دیگر، موجب نارسایی مقصود آن آیات میشود | پیوند صفاتِ پایان بخشِ آیات با محتوای آنها، در یکی از انواع تعلیل، تأکید، تلازم، تتمیم، توضیح، تقابل و ترغیب قابل مشاهده است. این پیوند عمیق معنایی چنان است که کنار گذاشته شدن آن صفات و جایگزین کردن آن با اوصاف دیگر، موجب نارسایی مقصود آن آیات میشود. | ||
* '''تعلیل''': بیان علت و سبب چیزی و اثبات کردن با دلیل است، در برخی از آیات صفات پایانی جنبه تعلیل دارند: {{قرآن|إِن تُقْرِضُواْ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا یُضَاعِفْهُ لَکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اللَّهُ شَکُورٌ حَلِیمٌ|ترجمه=اگر به خدا وام نیکو دهید، آن را برای شما دو چندان می کند و شما را می آمرزد و خدا عطا کننده پاداش فراوان در برابر عمل اندک می باشد و بردبار است|سوره=تغابن|آیه=۱۷}} | * '''تعلیل''': بیان علت و سبب چیزی و اثبات کردن با دلیل است، در برخی از آیات صفات پایانی جنبه تعلیل دارند: {{قرآن|إِن تُقْرِضُواْ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا یُضَاعِفْهُ لَکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اللَّهُ شَکُورٌ حَلِیمٌ|ترجمه=اگر به خدا وام نیکو دهید، آن را برای شما دو چندان می کند و شما را می آمرزد و خدا عطا کننده پاداش فراوان در برابر عمل اندک می باشد و بردبار است|سوره=تغابن|آیه=۱۷}} | ||
خط ۳۰: | خط ۳۱: | ||
* '''تأکید''': عبارت است از استوار کردن مطلب قبلی به واسطه تکرار. مانند دو صفت «اللطیف الخبیر» در آیه: {{قرآن|أَلَا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ|ترجمه=آیا کسی که [همه موجودات را] آفریده است، نمی داند؟ و حال آنکه او لطیف و آگاه است.|سوره=ملک|آیه=۱۴}}. | * '''تأکید''': عبارت است از استوار کردن مطلب قبلی به واسطه تکرار. مانند دو صفت «اللطیف الخبیر» در آیه: {{قرآن|أَلَا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ|ترجمه=آیا کسی که [همه موجودات را] آفریده است، نمی داند؟ و حال آنکه او لطیف و آگاه است.|سوره=ملک|آیه=۱۴}}. | ||
«لطیف» در مورد خداوند یعنی عمق آگاهی او نسبت به آفریدگانش و «خبیر» یعنی عالم به کُنه ذات | «لطیف» در مورد خداوند یعنی عمق آگاهی او نسبت به آفریدگانش و «خبیر» یعنی عالم به کُنه ذات اشیاء. با این معنا این دو صفت تأکیدی برای آیه محسوب میشوند. | ||
مثالها و عناوین دیگری وجود دارد که به ما نشان میدهد صفات و اسماء پایانی آیات با متن آیهای که در آن قرار گرفتهاند، به نوعی ارتباط مفهومی دارند که در یکی از قالبهای گفته شده قرار میگیرند. | مثالها و عناوین دیگری وجود دارد که به ما نشان میدهد صفات و اسماء پایانی آیات با متن آیهای که در آن قرار گرفتهاند، به نوعی ارتباط مفهومی دارند که در یکی از قالبهای گفته شده قرار میگیرند. | ||
===خود ستایی نکردن خداوند در قرآن=== | ===خود ستایی نکردن خداوند در قرآن=== | ||
صفات پایانی آیات نشان دادن و تبیین معنایی است که در آیه استفاده شده است و با این صفات خداوند بیان میکند که قادر بر عملی کردن مطالبی است که در آیه گفته شده است. خداشناسی اصل دین است و دینداری بدون شناخت و توجه به مبدأ هستی بی معناست. بنابر این لازم است که پیوسته بندگان متذکر خداوند و صفات او باشند و اگر خدا خود را معرفی نکند نمیتوان بدرستی شناخت پیدا کرد. لازم به ذکر است خودستایی برای بشر مذموم است زیرا هیچیک از کمالات او اصیل نیست و بلکه همه از خداوند است؛ اما برای خدا پسندیده میباشد، زیرا او خالق است و احاطه بر همه چیز دارد و همه کمالات اصالتا از خداست و تنها موجودی که میتواند خود را بستاید، خداست. | |||
==مطالعه بیشتر== | ==مطالعه بیشتر== | ||
خط ۴۴: | خط ۴۳: | ||
* جعفر سبحانی، ''اسماء و صفات خدا در قرآن''، مجله مکتب اسلام، شماره ۸ و ۹. | * جعفر سبحانی، ''اسماء و صفات خدا در قرآن''، مجله مکتب اسلام، شماره ۸ و ۹. | ||
== جستارهای وابسته == | |||
* [[ستایش خداوند از خود در قرآن]] | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} |