نیکی به پدر و مادر در قرآن: تفاوت میان نسخهها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۴: | خط ۴: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
قرآن کریم سفارشهای زیادی درباره احترام و اطاعت از والدین دارند و آن را وظیفهای شرعی میدانند که تا پایان عمر ادامه دارد. قرآن کریم<ref>بقره/ ۸۳، ۱۸۰، ۲۱۵، نساء/ ۳۶، انعام/ ۱۵۱، اسراء/ ۲۳، ۲۴، لقمان/ ۱۴، ۱۵، مریم/ ۳۲، ۱۴، عنکبوت/ ۸، احقاف/ ۱۵، ابراهیم/ ۴۱، نمل/ ۱۹، نوح/۲۸.</ref> زحمات طاقتفرسای آنان را در قالبهای مختلف یادآور میشود و از تعبیرات گوناگونی از این مهم سخن گفته و به احترام و قدردانی در رعایت حقوق آنان تأکید میکند. | [[قرآن کریم]] سفارشهای زیادی درباره احترام و اطاعت از والدین دارند و آن را وظیفهای شرعی میدانند که تا پایان عمر ادامه دارد. قرآن کریم<ref>بقره/ ۸۳، ۱۸۰، ۲۱۵، نساء/ ۳۶، انعام/ ۱۵۱، اسراء/ ۲۳، ۲۴، لقمان/ ۱۴، ۱۵، مریم/ ۳۲، ۱۴، عنکبوت/ ۸، احقاف/ ۱۵، ابراهیم/ ۴۱، نمل/ ۱۹، نوح/۲۸.</ref> زحمات طاقتفرسای آنان را در قالبهای مختلف یادآور میشود و از تعبیرات گوناگونی از این مهم سخن گفته و به احترام و قدردانی در رعایت حقوق آنان تأکید میکند. | ||
قرآن کمترین بیاحترامی به پدر و مادر را جایز نمیداند تا جایی که حتی نباید کلمه اُف را نسبت به آنان بر زبان آورد. در وصیت و انفاق مقدم هستند و از جایگاه رفیعی برخوردار هستند تا جایی که توصیه به نیکی به آنها، در کنار آیات توحید آمده است. احسان به والدین شیوه پیامبران و بزرگان دین است. درباره حضرت یحیی(ع) می فرماید که با پدر و مادرش نیکرفتار بود. | |||
== نیکی به والدین همراه با آیات توحید == | == نیکی به والدین همراه با آیات توحید == | ||
۱. احسان و نیکی به والدین در چهار مورد در ردیف توحید قرار داده شده است و هم ردیف بودن این دو مسئله بیانگر عظمتی است که اسلام درباره نیکی به پدر و مادر مطرح کرده است: {{قرآن|لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً|ترجمه=جز خداوند یگانه را پرستش نکنید و به پدر و مادر نیکی کنید.|سوره=بقره|آیه=۸۳}} ؛ و همینطور آیات ۳۶ سوره نساء، ۲۳ اسراء، ۱۵۱ انعام. | ۱. احسان و نیکی به والدین در چهار مورد در ردیف توحید قرار داده شده است و هم ردیف بودن این دو مسئله بیانگر عظمتی است که اسلام درباره نیکی به پدر و مادر مطرح کرده است: {{قرآن|لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً|ترجمه=جز خداوند یگانه را پرستش نکنید و به پدر و مادر نیکی کنید.|سوره=بقره|آیه=۸۳}} ؛ و همینطور آیات ۳۶ سوره نساء، ۲۳ اسراء، ۱۵۱ انعام. | ||
معلوم میشود که احسان به پدر و مادر بعد از مسئله توحید واجبترین واجبات است چنانکه مسئله عقوق والدین بعد از شرک ورزیدن به خدا از بزرگترین گناهان کبیره است<ref>موسوی، سید محمد باقر، المیزان، تهران، انتشارات محمدی، ۱۳۶۳، ج۲۵، ص۱۳۹.</ref> و در یک مورد سپاسگزاری از آنان را در کنار سپاسگزاری از خدا قرار میدهد {{قرآن|أَنِ اشْكُرْ لي وَ لِوالِدَيْكَ|ترجمه=برای من و برای پدر و مادرت شکر به جا آور.|سوره=لقمان|آیه=۱۴}} و نیز از آیات یاد شده استفاده میشود که تعظیم و احترام والدین حتی اگر کافر باشند لازم است؛<ref>الفخر رازی، التفسیر الکبیر، ج۳، ص۱۶۵.</ref> زیرا کلمه «بالوالدین» مطلق است و مقید به مؤمن بودن، نشده است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۱، ج۶، ص۳۳.</ref> | معلوم میشود که احسان به پدر و مادر بعد از مسئله توحید واجبترین واجبات است چنانکه مسئله عقوق والدین بعد از شرک ورزیدن به خدا از بزرگترین [[گناهان کبیره]] است<ref>موسوی، سید محمد باقر، المیزان، تهران، انتشارات محمدی، ۱۳۶۳، ج۲۵، ص۱۳۹.</ref> و در یک مورد سپاسگزاری از آنان را در کنار سپاسگزاری از خدا قرار میدهد {{قرآن|أَنِ اشْكُرْ لي وَ لِوالِدَيْكَ|ترجمه=برای من و برای پدر و مادرت شکر به جا آور.|سوره=لقمان|آیه=۱۴}} و نیز از آیات یاد شده استفاده میشود که تعظیم و احترام والدین حتی اگر کافر باشند لازم است؛<ref>الفخر رازی، التفسیر الکبیر، ج۳، ص۱۶۵.</ref> زیرا کلمه «بالوالدین» مطلق است و مقید به مؤمن بودن، نشده است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۱، ج۶، ص۳۳.</ref> | ||
== نیکی به پدر و مادر از اصول انسانی == | == نیکی به پدر و مادر از اصول انسانی == | ||
۲. خداوند در قرآن کریم در سه جا تعبیر به {{قرآن|وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ|ترجمه=و انسان را درباره پدر و مادرش سفارش كرديم.}}<ref>عنکبوت/ ۸، لقمان/ ۱۴، احقاف/ ۱۵.</ref> را آورده که اشاره به این است که نیکی به پدر و مادر از اصول انسانی است و به صورت یک قانون تکوینی در نهاد همه انسانها وجود دارد. و به ویژه تعبیر به «انسان» که این قانون مخصوص به مؤمنان نیست، بلکه هر کسی شایسته نام انسان است باید در برابر پدر و مادر حقشناس باشد.<ref>تفسیر نمونه، همان، ج۱۶، ص۲۱۵.</ref> | ۲. خداوند در قرآن کریم در سه جا تعبیر به {{قرآن|وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ|ترجمه=و انسان را درباره پدر و مادرش سفارش كرديم.}}<ref>عنکبوت/ ۸، لقمان/ ۱۴، احقاف/ ۱۵.</ref> را آورده که اشاره به این است که نیکی به پدر و مادر از اصول انسانی است و به صورت یک قانون تکوینی در نهاد همه انسانها وجود دارد. و به ویژه تعبیر به «انسان» که این قانون مخصوص به مؤمنان نیست، بلکه هر کسی شایسته نام انسان است باید در برابر پدر و مادر حقشناس باشد.<ref>تفسیر نمونه، همان، ج۱۶، ص۲۱۵.</ref> | ||
علامه طباطبائی در احترام به والدین به عقل نیز تمسک میکند و میگوید: «اعتبار عقلی هم مؤید این معنا است،<ref>ترجمه المیزان، همان، ج۱۴، ص۲۵۷.</ref> زیرا رابطه عاطفی بین پدر و مادر از یک طرف و فرزندان از طرف دیگر از بزرگترین روابط اجتماعی است که قوام جامعه انسانی بدانهاست.<ref>ترجمه المیزان، همان، ج۲۵، ص۱۴۰.</ref> | [[علامه طباطبائی]] در احترام به والدین به عقل نیز تمسک میکند و میگوید: «اعتبار عقلی هم مؤید این معنا است،<ref>ترجمه المیزان، همان، ج۱۴، ص۲۵۷.</ref> زیرا رابطه عاطفی بین پدر و مادر از یک طرف و فرزندان از طرف دیگر از بزرگترین روابط اجتماعی است که قوام جامعه انسانی بدانهاست.<ref>ترجمه المیزان، همان، ج۲۵، ص۱۴۰.</ref> | ||
== مقدم در وصیت و انفاق == | == مقدم در وصیت و انفاق == | ||
خط ۲۰: | خط ۲۲: | ||
== احسان به والدین، شیوه پیامبران == | == احسان به والدین، شیوه پیامبران == | ||
۴. قرآن شیوه رهبران آسمانی و آموزگاران الهی را نقل میکند که آنان نسبت به پدر و مادر به شدت احترام میکردند و پس از درگذشت آنان در حق آنها استغفار مینمودند و با ملاحظه آیات زیر این مطلب روشن میشود: درباره حضرت یحیی (ع) میفرماید: {{قرآن|وَ بَرًّا بِوالِدَيْهِ|ترجمه= | ۴. قرآن شیوه رهبران آسمانی و آموزگاران الهی را نقل میکند که آنان نسبت به پدر و مادر به شدت احترام میکردند و پس از درگذشت آنان در حق آنها استغفار مینمودند و با ملاحظه آیات زیر این مطلب روشن میشود: درباره [[حضرت یحیی(ع)]] میفرماید: {{قرآن|وَ بَرًّا بِوالِدَيْهِ|ترجمه=و با پدر و مادر خود نيك رفتار بود.|سوره=مریم|آیه=۱۴}} و همچنین [[حضرت عیسی(ع)]] میفرماید: {{قرآن|وَ بَرًّا بِوالِدَتي|ترجمه=و مرا نسبت به مادرم نيكوكار كرده است.|سوره=مریم|آیه=۳۲}} <ref>تفسیر نمونه، همان، ج۱۳، ص۱۳.</ref> [[حضرت ابراهیم(ع)]] از خداوند درخواست مینماید که خداوند او و والدینش و مؤمنان را روز حساب بیامرزد {{قرآن|رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَ لِوالِدَیَّ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِسابُ|ترجمه=پروردگارا، روزى كه حساب برپا میشود، بر من و پدر و مادرم و بر مؤمنان ببخشاى}}<ref>ابراهیم/ ۴۱ و نیز نمل/ ۱۹، نوح/ ۲۸.</ref> | ||
== مقام مادر == | == مقام مادر == | ||
۵. در قرآن کریم در چند آیه درد و رنجهای طاقتفرسای مادر را تشریح میکند {{قرآن|وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلی وَهْنٍ…|ترجمه=و به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردهایم، مادرش به او حامله شد در حالی که سستی بر روی سستی عارض او میگشت.|سوره=لقمان|آیه=۱۴}} آیاتی که در مورد حقشناسی از والدین آمده بر دو قسم است، یک قسم حقشناسی مشترک پدر و مادر را بیان میکند و قسم دیگر آیاتی است که ویژه حقشناسی و زحمت مادر است زیرا در سوره لقمان آیه ۱۴ و سوره احقاف، آیه ۱۵، ابتدا مسئله احسان به پدر و مادر را بیان کرد، سپس مادر را جداگانه ذکر کرد که فرزند را با مشقت و رنج حمل و وضع میکند و این دلالت بر عظمت حق مادر میکند. | ۵. در قرآن کریم در چند آیه درد و رنجهای طاقتفرسای مادر را تشریح میکند {{قرآن|وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلی وَهْنٍ…|ترجمه=و به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردهایم، مادرش به او حامله شد در حالی که سستی بر روی سستی عارض او میگشت.|سوره=لقمان|آیه=۱۴}} آیاتی که در مورد حقشناسی از والدین آمده بر دو قسم است، یک قسم حقشناسی مشترک پدر و مادر را بیان میکند و قسم دیگر آیاتی است که ویژه حقشناسی و زحمت مادر است زیرا در سوره لقمان آیه ۱۴ و سوره احقاف، آیه ۱۵، ابتدا مسئله احسان به پدر و مادر را بیان کرد، سپس مادر را جداگانه ذکر کرد که فرزند را با مشقت و رنج حمل و وضع میکند و این دلالت بر عظمت حق مادر میکند. | ||
علامه طباطبایی میگوید: «دنبال سفارش به نیکی به والدین به ناراحتیهایی که مادر انسان در دوران حاملگی، وضع حمل و شیر دادن تحمل میکند تا اشاره کرده باشد به ملاک حکم و عواطف و غریزه رحمت و رأفت انسان را برانگیزد، لذا میفرماید: {{قرآن|حَمَلَتْهُ أُمُّهُ کُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ کُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً…}}<ref>احقاف/ ۱۵.</ref> به ویژه مادرش که او را به دشواری حمل کرد و به وضعی ناراحتکننده بزایید و حمل او تا روزی که از شیرش میگیرد سیماه است. یعنی مادر انسان او را به حملی کراهتآور مشقتآور حمل کرد چون حمل یک انسان در شکم، سنگین است وضع حمل بسیار سخت و طاقت فرسا است.»<ref>. ترجمه المیزان، همان، ج۱۸، ص۳۰۴.</ref> | |||
== اطاعت از پدر و مادر | == اطاعت از خداوند مقدم بر اطاعت از پدر و مادر == | ||
۶. با تمام این تأکیدها و سفارشها نباید رابطه انسان و پدر و مادرش مقدم بر رابطه او با خدا باشد و هرگز نباید عواطف خویشاوندی حاکم بر اعتقاد مکتبی او گردد. {{قرآن|وَ إِنْ جاهَداکَ علی اَنْ تُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ|ترجمه=و اگر تو را وادارند تا در باره چيزى كه تو را بدان دانشى نيست به من شرك ورزى، از آنان فرمان مبر.|سوره=لقمان|آیه=۱۵}} ولی بر انسان لازم است که در امور دنیوی، نه در احکام شرعی که راه خداست، با پدر و مادر بهطور پسندیده و متعارف مصاحبت کند. | ۶. با تمام این تأکیدها و سفارشها نباید رابطه انسان و پدر و مادرش مقدم بر رابطه او با خدا باشد و هرگز نباید عواطف خویشاوندی حاکم بر اعتقاد مکتبی او گردد. {{قرآن|وَ إِنْ جاهَداکَ علی اَنْ تُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ|ترجمه=و اگر تو را وادارند تا در باره چيزى كه تو را بدان دانشى نيست به من شرك ورزى، از آنان فرمان مبر.|سوره=لقمان|آیه=۱۵}} ولی بر انسان لازم است که در امور دنیوی، نه در احکام شرعی که راه خداست، با پدر و مادر بهطور پسندیده و متعارف مصاحبت کند. | ||