پرش به محتوا

پیش نویس:جزئیات در مقاتل واقعه کربلا: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
Mohammad7576 (بحث | مشارکت‌ها)
۱٬۸۰۹ ویرایش‌ها
Mohammad7576 (بحث | مشارکت‌ها)
۱٬۸۰۹ ویرایش‌ها
 
(۲۱ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۴: خط ۴:
{{درگاه|تاریخ}}
{{درگاه|تاریخ}}
در برخی مقاتل، گفتگوهای خصوصی اصحاب با امام حسین گزارش شده است؛ چگونه چنین گفتگوهایی توسط تاریخ‌نگاران ثبت شده است؟
در برخی مقاتل، گفتگوهای خصوصی اصحاب با امام حسین گزارش شده است؛ چگونه چنین گفتگوهایی توسط تاریخ‌نگاران ثبت شده است؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}راویان واقعه کربلاء افراد و اصناف متعددی هستند؛ برخی معصوم و برخی غیر معصوم می باشند. راویان معصوم یا در کربلاء حضور داشتند همانند امام سجاد(ع) و یا حضور ظاهری نداشتند و با علم خودشان از وقایع خبر دادند. راویان غیر معصوم نیز


== راه های نقل وقایع تاریخی توسط تاریخ نگاران ==
== راویان واقعه کربلاء ==
تاریخ نگاران از راه های مختلفی وقایع تاریخی را نقل کرده اند. ممکن است از امام معصوم شنیده باشند و از امام(ع) نقل کرده باشند. ممکن است خودشان در واقعه و صحنه حضور داشته و آن را نقل کرده اند. یعنی بدون هیچ واسطه ای. در فرضی که خودشان دیده باشند دو حالت مطرح است: یا آن چه نقل کرده اند را مشاهده کرده اند و از محسوسات خود خبر داده اند و یا واقعه ای را از دور و با فاصله دیده اند و تحلیل شخصی خود را نقل کرده اند که این تحلیل ممکن است موهوم و تخیلی باشد و مطابق با واقع نباشد. یعنی گمان کرده اند آن چه نقل می کنند واقعیت است اما واقعی نیست و آن چه ادراک کرده اند غیر از آن چیزی است که اتفاق افتاده است.
راویان واقعه کربلاء را در یک دسته بندی کلی می توان به دو دسته معصوم(ع) و غیر معصوم(ع) تقسیم کرد. غیر معصوم شامل فرزندان، اهل بیت و خانواده معصومین، یاران حضرت که شهید نشدند و افرادی در لشکر عمر بن سعد می باشد.<ref>{{پک/بن|1=عاشورا1|ک=دانشنامه اسلامی|ف=راویان واقعه عاشورا|زبان=فارسی}}</ref>


== بررسی اعتبار راه های نقل وقایع تاریخی ==
=== راویان دسته اول ===
اگر تاریخ نگار از امام(ع) نقل کرده باشد و عدالت و یا وثاقت تاریخ نگار ثابت شود، می توان به واقعه اطمینان پیدا کرد زیرا امام علم غیب دارد و علم اول و آخر، ما کان و ما یکون و ما هو کائن نزد اوست. لذا از جزئیات وقایع کربلاء به نحو کامل احاطه دارد.
برخی از روایان دسته اول خود در صحنه کربلاء حاضر بودند و صحنه را مشاهده کردند و نقل نمودند همانند امام سجاد(ع)، امام باقر(ع)<ref>{{پک/بن|1=عاشورا1|ک=دانشنامه اسلامی|ف=راویان واقعه عاشورا|زبان=فارسی}}</ref>. اما برخی از راویان این دسته در صحنه حضور نداشتند اما به جهت داشتن علم غیب و حاضر بودن تمام وقایع نزد ایشان<ref>{{پک|1=کلینی|2=1407|ک=الكافي( ط- الإسلامية)|ص=260|ج=1|ف=بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ ع يَعْلَمُونَ عِلْمَ مَا كَانَ وَ مَا يَكُونُ وَ أَنَّهُ لَا يَخْفَى عَلَيْهِمُ الشَّيْ‏ءُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِم‏}}</ref> اخباری را از واقعه کربلاء نقل کرده اند مثل نقل وقایعی که امام عصر(ع) در زیارت ناحیه مقدسه بیان فرموده اند.<ref>{{پک|1=ابن مشهدی|2=1419|ک=المزار الكبير( لابن المشهدي)|ص=496}}</ref>


اگر تاریخ نگار با واسطه از امام(ع) نقل کرده باشد، علاوه بر مباحث فوق باید مباحث مربوط به وساطت نقل نیز مطرح شود مثل مباحث رجالی و ... .
=== راویان دسته دوم ===
راویان غیر معصوم را می توان به سه دسته دانست: دسته اول برخی از فرزندان و اهل بیت امام حسین(ع) که در کربلاء حاضر بودند و صحنه را مشاهده و نقل کرده اند مثل حضرت زینب کبری(س)<ref>{{پک|1=ابن طاووس|2=1427|ک=اللهوف علی قتلی الطفوف|ص=81 و 82}}</ref> و حسن مثنی فرزند امام حسن مجتبی(ع).<ref>{{پک|1=قمی|2=1379|ک=منتهی الآمال|ص=575|ج=1}}</ref> برخی دیگر نیز که در صحنه حاضر نبودند، اگر معصوم(ع) باشند سخن ایشان حجت است زیرا علم ما کان و ما یکون نزد ایشان است و تمام جزئیات وقایع عالَم نزد ایشان حاضر هستند.<ref>{{پک|1=کلینی|2=1407|ک=الكافي( ط- الإسلامية)|ص=260|ج=1|ف=بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ ع يَعْلَمُونَ عِلْمَ مَا كَانَ وَ مَا يَكُونُ وَ أَنَّهُ لَا يَخْفَى عَلَيْهِمُ الشَّيْ‏ءُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِم‏}}</ref> مثل روایاتی که از تعداد زخم های امام حسین(ع) خبر داده اند.<ref>{{پک|1=شیخ طوسی|2=1414|ک=الأمالي( للطوسي)|ص=677}}</ref> اما اگر معصوم نباشند با بررسی شرایط راویان و شرایط مورد نیاز دیگر می توان از صحت کلام ایشان اطمینان حاصل کرد.<ref>{{پک|1=هاشمی شاهرودی|2=1382|ک=فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام|ص=35 و 36|ج=4}}</ref>


اگر تاریخ نگار خودش صحنه را دیده باشد و نقل کرده باشد، در این صورت بحثی نیست؛ اگرچه صحنه ای جزئی باشد و گفتگویی خصوصی را نقل کرده باشد.
== نقل واقعه کربلاء توسط تاریخ نگاران و اعتبار آن ==
 
نقل رخدادهاي عاشورا توسط راويان فوق سبب شد همين روايات در کتاب هاي مورخاني که در خصوص حادثه کربلا کتاب نوشتند، انعکاس پيدا کند.<ref>{{پک/بن|1=اندیشه1|ک=اندیشه قم|ف=ثابت کنيد واقعه اي به نام کربلا وجود دارد؟ چرا دين ما متصل به تاريخ است؟ چرا هر دليلي مي آوريم از تاريخ است؟|زبان=فارسی}}</ref> هيچ مورخي را نمي توان پيدا کرد که در اصل وقوع اين حادثه تشکيک کرده باشد. تاريخ نهضت امام حسین(ع) نسبت به بسياري از فصول تاريخ از تحريف مصون و محفوظ مانده است. جزئيات واقعه بازگويي و ثبت شده است از اين جهت امثال طبري، يعقوبي، شيخ مفيد، ابوالفرج اصفهاني و... جزئيات وقايع را با نقل روات موثق نقل کرده اند».<ref>{{پک|1=مطهری|2=1373|ک=حماسه حسینی|ص=252|ج=3}}</ref> بنابراين تواتري که در نقل اين حادثه وجود دارد هيچ شکي براي انسان باقي نمي گذارد.<ref>{{پک/بن|1=اندیشه1|ک=اندیشه قم|ف=ثابت کنيد واقعه اي به نام کربلا وجود دارد؟ چرا دين ما متصل به تاريخ است؟ چرا هر دليلي مي آوريم از تاريخ است؟|زبان=فارسی}}</ref>
 
 
 
 
 
 
== مطالب اندیشه قم ==
در طول تاريخ و در واقع از زمان اتفاق افتادن اين حادثه تاکنون، هيچ کس در وقوع اين حادثه ترديد نکرده است. چرا که همه کساني که در محرم سال 61 هجري در دشت کربلا و در مقابل لشکر يزيد قرار داشتند به شهادت نرسيدند. علاوه بر امام سجاد ـ عليه السلام ـ که بيمار بود و تقريبا 34[2] سال بعد از واقعه کربلا زنده ماند و همواره وقايع کربلا و شهادت پدر بزرگوارش را روايت مي کرد، حضرت زينب ـ سلام الله عليها ـ ام کلثوم، حسن مثني و بيش از 70 نفر ديگر از اهل بيت امام حسن ـ عليه السلام ـ زنده ماندند و اين حادثه را براي ديگران نقل کردند. و در واقع حماسه کربلا را زنده نگه داشتند. علاوه بر اين افراد بسياري در لشکر عمر سعد بوده اند که خود از راويان واقعه کربلا بوده اند.
 
از جمله اين افراد مي توان حميد بن مسلم را نام برد.
 
نقل رخدادهاي عاشورا توسط اين راويان سبب شد همين روايات در کتاب هاي مورخاني که در خصوص حادثه کربلا کتاب نوشتند، انعکاس پيدا کند.
 
هيچ مورخي را نمي توان پيدا کرد که در اصل وقوع اين حادثه تشکيک کرده باشد. حتي جزئيات واقعه کربلا (با اختلافات اندک) توسط مورخان ثبت و ضبط شده است. شهيد مطهري (ره) مي نويسد: «بايد توجه داشت که تاريخ نهضت ابا عبدالله ـ عليه السلام ـ نسبت به بسياري از فصول تاريخ از تحريف مصون و محفوظ مانده است... جزئيات واقعه بازگويي و ثبت شده است از اين جهت امثال طبري، يعقوبي، شيخ مفيد، ابوالفرج اصفهاني و... جزئيات وقايع را با نقل روات موثق نقل کرده اند».[3]
 
بنابراين تواتري[4] که در نقل اين حادثه وجود دارد هيچ شکي براي انسان باقي نمي گذارد.
 
شهيد مطهري (ره) قائل است: «وقتي يک قضيه به صورت تواتر نقل مي شود، ديگر قابل اينکه اغراض افراد در آن دخالت کرده باشد نيست».[5] به عنوان نمونه اگر فردي از چندين نفر بشنود که در شهري به نام مکه خانه کعبه (خانه خدا) وجود دارد، مکاني مقدس که مسلمانان براي زيارت به اين خانه مي روند و همواره از خانه کعبه و صفا و مروه و... سخناني بشنود، آيا هيچ شکي براي او باقي مي ماند در اينکه آيا اين خانه واقعا وجود دارد يا خير؟ اگر کسي در هر يک از رخدادهاي صدر اسلام شک کند ولي در واقعه کربلا (اين حادثه هميشه زنده) نمي تواند شک کند.
 
در بخشي از سئوال پرسيده ايد ثابت کنيد وقايع تاريخي که وجود دارد راست است؟ در جواب بايد گفت: هيچ کس قائل نيست که همه وقايع تاريخي که وجود دارد و بعضا توسط افراد نقل مي شود، صد در صد صحيح است و هيچ شک و ابهامي در آنها وجود ندارد. شهيد مطهري (ره) که البته در خصوص مورخان بحث مي کند مي نويسد: «مورخ نبايد يک حالت ساده دلي داشته باشد و خيال کند هر چه که در کتب تاريخ گذشته نوشته شده عين حقيقت و واقعيت است».[6] و در جاي ديگري مي نويسد: «بعضي صرفاً ملا سنتي هستند. همين قدر که کتابي و يک نسخه خطي پيدا کنند که مثلا 700 سال قبل نوشته شد، يا در فلان جا چاپ شده، اين ديگر برايشان وحي منزل است. در مقابل عده اي اساسا تاريخ را بي ارزش مي دانند مي گويند انسان هيچ وقت نمي تواند خودش را از تعصبات و جانبداري ها و عقده ها و کينه ها تخليه کند».[7]
 
شهيد مطهري (ره) هر دوي اين ديدگاهها را رد مي کند و قائل است: نمي شود بشر را متهم کرد که هميشه مطابق منافع خودش وقايع را نقل مي کند. و بعضي وقايع هست که اساسا در يک حدّش دروغ بردار نيست. شما مي بينيد بسياري از قضايا را دو طرف متخاصم نوشته اند امکان تحريف در بعضي قضايا نيست قضايايي که در سطح عموم واقع مي شوند،[8] اصلا امکان تحريف آنها وجود ندارد. يعني قضيه به صورت تواتر نقل مي شود که اصلا قابل اينکه اغراض افراد در آن دخالت کرده باشد نيست.[9]
 
اما اينکه سئوال کرده ايد چرا دين ما متصل به تاريخ است؟ در تمام دنيا مردم با تاريخ خود زندگي کرده و هويت خود را مديون تاريخ هستند و هيچ ملتي نيست که بدون تاريخ باشد و از گذشته خود بريده باشد، علاوه بر مسائل اجتماعي، علوم و دستآوردهاي تمدني انسان ها نيز به گذشته مربوط است، پيشرفت هاي بشري يک شبه نبوده، بلکه به مرور زمان با انباشت اطلاعات و دست آوردها به تکامل رسيده و آنچه امروز به عنوان اختراعات و صنايع و فنون است بي ترديد از گذشته بنيان گرفته، از اينروي هرگز نمي توان گذشته را انکار و آن را مورد ترديد قرار داد.بخشي از آموزه هاي اسلامي نيز درس هايي هستند که تاريخ آنها را براي ما بيان کرده است به عنوان نمونه مطالبي که در خصوص سيره نبي مکرم اسلام وجود دارد، مطالبي که در خصوص سيره ائمه اطهار ـ عليهم اسلام ـ وجود دارد، از تاريخ گرفته شده لذا دين ما به خاطر ارتباطي که با پيشوايان خويش دارد با تاريخ پيوندي عميق دارد. در روايات و احاديث اسلامي نيز اين مسئله که تاريخ امري شناختني و منبع کسب معرفت و تجربه و دانش است، بارها مورد توجه قرار گرفته است.[10]
 
اما اينکه گفته ايد چرا هر دليلي مي آوريم از تاريخ است؟ در جواب بايد گفت: براي اثبات يک موضوع ديني از علوم مختلفي استفاده مي شود. علم فقه، کلام، حديث و تاريخ و... از جمله علومي هستند که آگاهي از اين علوم مي تواند افراد را در موضوعات مختلف به حقيقت برساند. در دين اسلام به تاريخ و دانستن وقايع تاريخي توجه خاصي شده است.[11]
 
قرآن عموما پس از بيان مسائل تاريخي به جنبه عبرت آموزي وقايع اشاره دارد.[12]
 
قرآن تأکيد دارد که تاريخ گذشتگان يک منبع شناخت و معرفت است و به انسان آگاهي و بينش مي دهد.[13]
 
شهيد مطهري (ره) مي نويسد: «قرآن به طور صريح و قاطع تاريخ را براي مطالعه عرضه مي دارد. پس تاريخ هم خودش يک منبع براي شناخت است... يعني برويد آثار تاريخي را مطالعه کنيد و بعد ببينيد که زندگي و جامعه بشري چه تحولات تاريخي پيدا کرده است.[14]
 
البته اين گونه هم نيست که ما همه چيز را از تاريخ گرفته باشيم، بلکه از عرف و اجتماع و آداب و سنني که مردم عمل کرده اند، به صورت عيني به دست ما رسيده است. به علاوه اصل دين، اعتقادات است که بر اساس عقل است و ربطي به مباحث تاريخي ندارد.
 
'''از آنچه بيان شد''' اين نتايج بدست مي آيد:
 
1. با توجه به نقل مکرر، و زياد واقعه کربلا توسط راويان مختلف هيچ شکي براي کسي در وقوع اين حادثه باقي نمي ماند.
 
2. هيچ حادثه اي در تاريخ اسلام همانند واقعه کربلا تاريخ مکتوب و صحيح ندارد.
 
3. هر چند وقوع بعضي از حوادث تاريخي را به صورت صد در صد نمي توان قائل شد امّا مي توان با تجزيه و تحليل به کشف حقايق زيادي از زندگي گذشته انسان ها پرداخت.
 
4. تاريخ به عنوان يکي از منابع شناخت در اسلام از جايگاه ويژه اي برخوردار است.
 
'''معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:'''
 
1ـ مجموعه آثار (فلسفه تاريخ)، شهيد مطهري.
 
2ـ دانش تاريخ و تاريخ نگاري: حسن حضرتي.
 
----[1]. جمعي از نويسندگان، پيشوايان معصوم(ع) ـ زندگي نامه چهارده معصوم(ع) ـ ، قم انتشارات موسسه در راه حق، چاپ اول، 1381ش، ص242.
 
[2]. معينيان، محمد حسن، معماهاي زندگاني چهارده معصوم(ع)، قم، انتشارات نبوغ، چاپ اول، 1375ش، ص145.
 
[3]. مطهري، مرتضي، حماسه حسيني، نشر صدرا، چاپ دوازدهم، 1373ش، ج3، ص252.
 
[4]. تواتر يعني نقل روايت يا مطلبي توسط راويان زيادي که موجب اطمينان به صدور روايت باشد.
 
[5]. مطهري، مرتضي، مجموعه آثار (فلسفه تاريخ)، تهران، نشر صدرا، چاپ سوم، 1386ش، شماره 15، ص121.
 
[6]. همان، ص123.
 
[7]. همان، ص35.
 
[8]. مثل حادثه کربلا.
 
[9]. همان، ص121.
 
[10]. اکبري، محمد علي، مقاله «جايگاه علم تاريخ در اسلام» در کتاب دانش تاريخ و تاريخ نگاري اسلامي، قم، بوستان کتاب، 1382ش، ص125.
 
[11]. نمل / 69.
 
[12]. يوسف / 111.
 
[13]. محمد علي اکبري، همان، ص125.
 
[14]. همان، به نقل از کتاب شناخت شهيد مطهري، ص78.


به طور کلی نمی توان گفت همه وقايع تاريخي که وجود دارد و بعضا توسط افراد نقل مي شود، کاملاً صحيح است و هيچ شک و ابهامي در آن ها وجود ندارد. مورّخ نباید يک حالت ساده دلي داشته باشد و خيال کند هر چه که در کتب تاريخ گذشته نوشته شده عين حقيقت و واقعيت است.<ref>{{پک|1=مطهری|2=1386|ک=مجموعه آثار (فلسفه تاريخ)|ص=123}}</ref> لذا نمی توان مثل رویه برخی همین قدر که نسخه ای قدیمی و خطی از یک کتابی وجود داشته باشد که در مکان خاصی چاپ شده باشد را برای صحت مطالب نقل شده در آن کافی دانست و یا مثل برخی دیگر تمام نقل ها و روایت های تاریخی را بی ارزش و آن ها را آغشته به تعصبات و جانبداری ها و عقده ها و کینه ها دانست.<ref>{{پک|1=مطهری|2=1386|ک=مجموعه آثار (فلسفه تاريخ)|ص=35}}</ref>
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
==منابع==
{{شاخه
 
* '''{{یادکرد وب|عنوان=راویان وقعه عاشوراء|نشانی=https://wiki.ahlolbait.com/%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%87_%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7|تاریخ=1404|تاریخ بازبینی=28 فروردین 1404|شناسه={{شناسه یادکرد|عاشورا1}}|نویسنده=دانشنامه اسلامی|کد زبان=|وبگاه=wiki.ahlolbait.com}}'''
* {{شاخه
  | شاخه اصلی =تاریخ و سیره
  | شاخه اصلی =تاریخ و سیره
| شاخه فرعی۱ =
| شاخه فرعی۱ =
  | شاخه فرعی۲ =
  | شاخه فرعی۲ =
  | شاخه فرعی۳ =
  | شاخه فرعی۳ =
}}{{تکمیل مقاله
}}{{یادکرد کتاب|عنوان=منتهى الآمال‏|سال=1379|پیوند=|نام=شیخ عباس|نام خانوادگی=قمی|پیوند نویسنده=|ناشر=دليل ما|مکان=قم|کوشش=|مترجم=}}
| شناسه = -
* {{یادکرد کتاب|عنوان=المزار الكبير( لابن المشهدي)|سال=1419|پیوند=|نام=محمد بن حعفر|نام خانوادگی=ابن مشهدی|پیوند نویسنده=|ناشر=دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم‏|مکان=قم|کوشش=جواد قیومی اصفهانی|مترجم=}}
| تیترها = -
*{{یادکرد کتاب|عنوان=الأمالي( للطوسي)|سال=1414|پیوند=|نام=محمد بن حسن|نام خانوادگی=طوسی|پیوند نویسنده=|ناشر=دار الثقافة|مکان=قم|کوشش=مؤسسة البعثة|مترجم=}}
| ویرایش = شد
*{{یادکرد کتاب|عنوان=اللهوف علی قتلی الطفوف|سال=1427|پیوند=|نام=علی بن موسی|نام خانوادگی=ابن طاووس|پیوند نویسنده=|ناشر=جهان|مکان=تهران|کوشش=|مترجم=}}
| لینک‌دهی = شد
*{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام|سال=1382|پیوند=|نام=محمود|نام خانوادگی=هاشمی شاهرودی|پیوند نویسنده=|ناشر=مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بيت (عليهم السلام)|مکان=قم|کوشش=|مترجم=}}
| ناوبری =
*{{یادکرد کتاب|عنوان=حماسه حسینی|سال=1373|پیوند=|نام=مرتضی|نام خانوادگی=مطهری|پیوند نویسنده=|ناشر=صدرا|مکان=قم|کوشش=|مترجم=}}
| نمایه =
*'''{{یادکرد وب|عنوان=ثابت کنيد واقعه اي به نام کربلا وجود دارد؟ چرا دين ما متصل به تاريخ است؟ چرا هر دليلي مي آوريم از تاريخ است؟|نشانی=https://pasokh.org/fa/Question/View/72013/%D8%AB%D8%A7%D8%A8%D8%AA-%DA%A9%D9%86%D9%8A%D8%AF-%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%87-%D8%A7%D9%8A-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85-%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7-%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D9%8A%D9%86-%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%AA%D8%B5%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%87%D8%B1-%D8%AF%D9%84%D9%8A%D9%84%D9%8A-%D9%85%D9%8A-%D8%A2%D9%88%D8%B1%D9%8A%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/?SearchText=%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86%20%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7&LPhrase=|تاریخ=1404|تاریخ بازبینی=12 مرداد 1404|شناسه={{شناسه یادکرد|اندیشه1}}|نویسنده=اندیشه قم|کد زبان=|وبگاه=pasokh.org}}'''
| تغییر مسیر =
*{{یادکرد کتاب|عنوان=مجموعه آثار (فلسفه تاريخ)|سال=1386|پیوند=|نام=مرتضی|نام خانوادگی=مطهری|پیوند نویسنده=|ناشر=صدرا|مکان=تهران|کوشش=|مترجم=}}
| ارجاعات =
| بازبینی نویسنده =
| بازبینی =شد
| تکمیل =
| اولویت = ج
| کیفیت = ب
}} {{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ اوت ۲۰۲۵، ساعت ۲۰:۱۸

سؤال
درگاه‌ها


در برخی مقاتل، گفتگوهای خصوصی اصحاب با امام حسین گزارش شده است؛ چگونه چنین گفتگوهایی توسط تاریخ‌نگاران ثبت شده است؟

راویان واقعه کربلاء افراد و اصناف متعددی هستند؛ برخی معصوم و برخی غیر معصوم می باشند. راویان معصوم یا در کربلاء حضور داشتند همانند امام سجاد(ع) و یا حضور ظاهری نداشتند و با علم خودشان از وقایع خبر دادند. راویان غیر معصوم نیز

راویان واقعه کربلاء

راویان واقعه کربلاء را در یک دسته بندی کلی می توان به دو دسته معصوم(ع) و غیر معصوم(ع) تقسیم کرد. غیر معصوم شامل فرزندان، اهل بیت و خانواده معصومین، یاران حضرت که شهید نشدند و افرادی در لشکر عمر بن سعد می باشد.[۱]

راویان دسته اول

برخی از روایان دسته اول خود در صحنه کربلاء حاضر بودند و صحنه را مشاهده کردند و نقل نمودند همانند امام سجاد(ع)، امام باقر(ع)[۲]. اما برخی از راویان این دسته در صحنه حضور نداشتند اما به جهت داشتن علم غیب و حاضر بودن تمام وقایع نزد ایشان[۳] اخباری را از واقعه کربلاء نقل کرده اند مثل نقل وقایعی که امام عصر(ع) در زیارت ناحیه مقدسه بیان فرموده اند.[۴]

راویان دسته دوم

راویان غیر معصوم را می توان به سه دسته دانست: دسته اول برخی از فرزندان و اهل بیت امام حسین(ع) که در کربلاء حاضر بودند و صحنه را مشاهده و نقل کرده اند مثل حضرت زینب کبری(س)[۵] و حسن مثنی فرزند امام حسن مجتبی(ع).[۶] برخی دیگر نیز که در صحنه حاضر نبودند، اگر معصوم(ع) باشند سخن ایشان حجت است زیرا علم ما کان و ما یکون نزد ایشان است و تمام جزئیات وقایع عالَم نزد ایشان حاضر هستند.[۷] مثل روایاتی که از تعداد زخم های امام حسین(ع) خبر داده اند.[۸] اما اگر معصوم نباشند با بررسی شرایط راویان و شرایط مورد نیاز دیگر می توان از صحت کلام ایشان اطمینان حاصل کرد.[۹]

نقل واقعه کربلاء توسط تاریخ نگاران و اعتبار آن

نقل رخدادهاي عاشورا توسط راويان فوق سبب شد همين روايات در کتاب هاي مورخاني که در خصوص حادثه کربلا کتاب نوشتند، انعکاس پيدا کند.[۱۰] هيچ مورخي را نمي توان پيدا کرد که در اصل وقوع اين حادثه تشکيک کرده باشد. تاريخ نهضت امام حسین(ع) نسبت به بسياري از فصول تاريخ از تحريف مصون و محفوظ مانده است. جزئيات واقعه بازگويي و ثبت شده است از اين جهت امثال طبري، يعقوبي، شيخ مفيد، ابوالفرج اصفهاني و... جزئيات وقايع را با نقل روات موثق نقل کرده اند».[۱۱] بنابراين تواتري که در نقل اين حادثه وجود دارد هيچ شکي براي انسان باقي نمي گذارد.[۱۲]

به طور کلی نمی توان گفت همه وقايع تاريخي که وجود دارد و بعضا توسط افراد نقل مي شود، کاملاً صحيح است و هيچ شک و ابهامي در آن ها وجود ندارد. مورّخ نباید يک حالت ساده دلي داشته باشد و خيال کند هر چه که در کتب تاريخ گذشته نوشته شده عين حقيقت و واقعيت است.[۱۳] لذا نمی توان مثل رویه برخی همین قدر که نسخه ای قدیمی و خطی از یک کتابی وجود داشته باشد که در مکان خاصی چاپ شده باشد را برای صحت مطالب نقل شده در آن کافی دانست و یا مثل برخی دیگر تمام نقل ها و روایت های تاریخی را بی ارزش و آن ها را آغشته به تعصبات و جانبداری ها و عقده ها و کینه ها دانست.[۱۴]

پانویس

  1. ↑ «راویان واقعه عاشورا», دانشنامه اسلامی.
  2. ↑ «راویان واقعه عاشورا», دانشنامه اسلامی.
  3. ↑ کلینی، «بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ ع يَعْلَمُونَ عِلْمَ مَا كَانَ وَ مَا يَكُونُ وَ أَنَّهُ لَا يَخْفَى عَلَيْهِمُ الشَّيْ‏ءُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِم‏»، الكافي( ط- الإسلامية)، 1:‎ 260.
  4. ↑ ابن مشهدی، المزار الكبير( لابن المشهدي)، 496.
  5. ↑ ابن طاووس، اللهوف علی قتلی الطفوف، 81 و 82.
  6. ↑ قمی، منتهی الآمال، 1:‎ 575.
  7. ↑ کلینی، «بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ ع يَعْلَمُونَ عِلْمَ مَا كَانَ وَ مَا يَكُونُ وَ أَنَّهُ لَا يَخْفَى عَلَيْهِمُ الشَّيْ‏ءُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِم‏»، الكافي( ط- الإسلامية)، 1:‎ 260.
  8. ↑ شیخ طوسی، الأمالي( للطوسي)، 677.
  9. ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، 4:‎ 35 و 36.
  10. ↑ «ثابت کنيد واقعه اي به نام کربلا وجود دارد؟ چرا دين ما متصل به تاريخ است؟ چرا هر دليلي مي آوريم از تاريخ است؟», اندیشه قم.
  11. ↑ مطهری، حماسه حسینی، 3:‎ 252.
  12. ↑ «ثابت کنيد واقعه اي به نام کربلا وجود دارد؟ چرا دين ما متصل به تاريخ است؟ چرا هر دليلي مي آوريم از تاريخ است؟», اندیشه قم.
  13. ↑ مطهری، مجموعه آثار (فلسفه تاريخ)، 123.
  14. ↑ مطهری، مجموعه آثار (فلسفه تاريخ)، 35.

منابع

  • دانشنامه اسلامی (۱۴۰۴). «راویان وقعه عاشوراء». wiki.ahlolbait.com. دریافت‌شده در ۲۸ فروردین ۱۴۰۴.
  • قمی، شیخ عباس (۱۳۷۹). منتهى الآمال‏. قم: دليل ما.
  • ابن مشهدی، محمد بن حعفر (۱۴۱۹). المزار الكبير( لابن المشهدي). به کوشش جواد قیومی اصفهانی. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم‏.
  • طوسی، محمد بن حسن (۱۴۱۴). الأمالي( للطوسي). به کوشش مؤسسة البعثة. قم: دار الثقافة.
  • ابن طاووس، علی بن موسی (۱۴۲۷). اللهوف علی قتلی الطفوف. تهران: جهان.
  • هاشمی شاهرودی، محمود (۱۳۸۲). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام. قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بيت (عليهم السلام).
  • مطهری، مرتضی (۱۳۷۳). حماسه حسینی. قم: صدرا.
  • اندیشه قم (۱۴۰۴). «ثابت کنيد واقعه اي به نام کربلا وجود دارد؟ چرا دين ما متصل به تاريخ است؟ چرا هر دليلي مي آوريم از تاريخ است؟». pasokh.org. دریافت‌شده در ۱۲ مرداد ۱۴۰۴.
  • مطهری، مرتضی (۱۳۸۶). مجموعه آثار (فلسفه تاريخ). تهران: صدرا.
برگرفته از «https://fa.wikipasokh.com/index.php?title=پیش_نویس:جزئیات_در_مقاتل_واقعه_کربلا&oldid=87494»