مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات (حوزه‌های علمیه): تفاوت میان نسخه‌ها
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) ابرابزار |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
مرکز مطالعات و | {{شروع متن}} | ||
[[پرونده:آرم-مرکز-پاسخگویی-به-شبهات-1.jpg|بندانگشتی|لوگوی مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه]] | |||
'''مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم''' در سال ۱۳۷۹ به منظور تبیین روزآمد اندیشه دینی در جهت پاسخگویی به پرسشهای بنیادین و رفع و دفع آسیب‌ها و شبهات در حوزه دین، توسط [[شورای عالی حوزه علمیه]] تأسیس گردید. پس از آن این مرکز زیر نظر [[مرکز مدیریت حوزه علمیه قم]] درآمد. | |||
برخی از فعالیتهای مرکز: ۱. انتشار حدود ۷۰ عنوان کتاب. ۲. پاسخگویی علمی به بیش از ۱۵۰ هزار پرسش در ۹ گروه و رشته تخصصی قرآن و حدیث، فقه، کلام و فلسفه، حقوق و فلسفه احکام، سیاست و اجتماع، تربیت و روانشناسی، ادیان و مذاهب، تاریخ و سیره، شبهه یابی. ۳. تولید نرم‌افزار تخصصی پاسخ ۱ و پاسخ ۲ (با حدود ۱۴ هزار پرسش و پاسخ). ۴. تولید نرم‌افزارهای مناسبتی مانند پیامبر اعظم(ص)، غدیر، کوثر، خورشید نینوا، صبح بیداری ۱ و۲، فریضه انتخاب، راه امام و تربیت فرزند. ۵. فعالیت سایت اندیشه قم با بیش از یک دهه سابقه. ۶. برگزاری بیش از ۲۰۰ نشست تخصصی کانون گفتمان دینی در مدرسه علمیه فیضیه و دیگر نقاط کشور. ۷. حضور در نمایشگاه‌های متعددی چون نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم، کتاب تهران و مطبوعات. ۸. چاپ بیش از ۲۰ شماره فصلنامه تخصصی صباح تحت اشراف حضرت آیت الله العظمی سبحانی و راه‌اندازی نشریه تخصصی پاسخ. ۹. رصد و تحلیل نظام‌مند شبهات در فضای مجازی، مطبوعات، کتب و رسانه‌های تصویری. | |||
* انتشار ۲۰ | این مرکز در گذشته با نام «مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه» فعالیت می‌نمود. | ||
== ساختار و فعالیت‌ها == | |||
* | [[پرونده:اطلاعنگاشت سند راهبردی.jpg|بندانگشتی]] | ||
* | با هدف پاسخگویی به سؤالات و شبهات دینی و مقابله علمی و هوشمندانه با امواج شبهات، در سال ۱۳۷۹ نهادی حوزوی با عنوان «مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه قم» تشکیل گردید. این مرکز تا سال ۱۳۸۸ به عنوان مجموعه وابسته به «شورای عالی حوزه‌های علمیه» اداره می‌شد و از سال ۱۳۸۹ و پس از قرار گرفتن در ساختار «مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه» به «مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات» تغییر نام یافت. و در دور مدیریت [[علیرضا اعرافی|آیت‌الله اعرافی]] این مرکز روند تحولی خود را آغاز کرد و مأموریت خود را بر محور بندهای ذیل انجام می‌دهد: | ||
* پاسخ‌گو و پیشگام در پاسخگویی به پرسش‌ها و شبهات بنیادین؛ | |||
* رفع و دفع آسیب‌ها و شبهات مطرح در حوزه دین در راستای هم‌افزایی و ارتقا بخشی مراکز فعال و فعالان پاسخگویی؛ | |||
* توسعه و تقویت نوآوری‌ها در عرصه مواجهه فعال و عالمانه با شبهات؛ | |||
* ارتقاء و تقویت توانمندی حوزویان در مواجهه علمی با شبهات و پرسشهای نوپدید؛ | |||
* تقویت دانش و مهارت‌های مناظره و گفت‌وگوی علمی با رویکرد تبیین معارف ناب اسلامی-شیعی؛ | |||
* پاسخگویی به پرسش‌ها و شبهات اقشار گوناگون جامعهٔ اسلامی؛ | |||
* هم‌فکری نخبگانی برای کشف و حل شبهات؛ | |||
* اطلاع‌رسانی به‌روز، به هنگام و عالمانه به آحاد و سطوح مختلف فکری و فرهنگی امت اسلامی متناسب با نیاز جوامع در طراز جهانی؛ | |||
* خروجی‌های متعدد و متعارف جدید همراه با تنوع زبانی در فضای حقیقی، مجازی و چندرسانه‌ای با تأکید بر فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی؛ | |||
* تولید آثار و نشریات پژوهشی در حوزه پاسخگویی به شبهات؛ | |||
* آینده‌نگری و استقبال از شبهات و تلاش برای پاسخگویی به هنگام به آن. | |||
مرکز مطالعات از حیث ساختاری دارای بخش‌های مختلفی است؛ که شورای سیاست‌گذاری و ریاست مرکز از ارکان آن می‌باشند. شورای سیاست‌گذاری به عنوان مرجع تعیین سیاست‌ها و راهبردهای کلان مرکز بوده و اعضای آن که از شخصیت‌های حقیقی و حقوقی حوزوی می‌باشند توسط مدیر حوزه‌های علمیه منصوب می‌گردند؛ رئیس مرکز مطالعات و پاسخگویی شبهات نیز توسط مدیر حوزه‌های علمیه منصوب می‌گردد. دیگر بخش‌های مرکز عبارت‌اند از: | |||
* '''مدیریت آموزش و پژوهش''' که مشتمل بر بخش‌های آموزش، پژوهش، گروه‌های علمی، نشریات، محصولات علمی، دبیرخانه جشنواره پاسخ برتر، میزهای تخصصی، مجمع مراکز پاسخگویی، پاسخکده‌های دینی استانی و ویکی پاسخ است. | |||
* '''مدیریت چندرسانه‌ای''' نیز مشتمل بر بخش تلویزیون اینترنتی پاسخ، رادیو اینترنتی پاسخ و تولیدات چندرسانه‌ای است. | |||
* '''واحد اداری مالی'''، واحد ارتباطات، واحد فناوری از دیگر بخش‌های موجود در ساختار این مرکز می‌باشند. | |||
== فعالیتهای مرکز == | |||
{{درگاه|حوزه و روحانیت}} | |||
=== رصد و تحلیل === | |||
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات در آغاز رصد روزنامه‌ها و مجلات دگراندیش را در دستور کار خود قرار داده و هر روز شبهات و سؤالات اساسی را گردآوری کرده و برای پاسخگویی به بخش‌های مختلف مرکز ارائه می‌کرد؛ مجموعه ۳ جلدی آسیب‌شناسی مطبوعات حاصل فعالیت سال‌های نخست فعالیت است. در حال حاضر بر محور تحلیل داده‌های مراکز رصد شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها فعالیت خود را انجام می‌دهد و مهم‌ترین خروجی موضوعی آن ضمیمه «امواج آلوده» است. | |||
'''بولتن تحلیلی امواج آلوده''': جهت شناسایی هدفمند شبهات و اطلاع‌رسانی به‌هنگام این شبهات به افراد و نهادهای مربوطه، انتشار محدود بولتن تحلیلی «امواج آلوده» در گروه رصد و شبهه‌شناسی مدنظر بوده و تا کنون ۲۶ شماره آن به صورت رصد موضوعی منتشر شده است. ویژگی این بولتن آن است که شناسه بیرونی و درونی شبهه، در قالب تعیین عنوان شبهه، نام شبهه‌کننده، موضوع عام، موضوع خاص، خاستگاه جریانی، اهداف، مخاطبان اصلی شبهات … و ایده‌هایی برای مقابله با شبهه را دربردارد. | |||
=== کانون‌های گفتمان دینی و نشست‌های علمی === | |||
[[مدرسه فیضیه قم]]، به عنوان پایگاه اساسی [[حوزه علمیه قم]] و محور فعالیتهای علمی و تبلیغی، کانون حضور اساتید و طلاب در سلسله نشست‌هایی شد که با محوریت پاسخ به شبهات با حضور چهره‌های شاخص علمی، سیاسی و مطبوعاتی برگزار می‌گردید؛ این نشست‌ها علاوه بر پاسخگویی به شبهات، توانمندسازی طلاب و مبلغین جهت مواجهه با شبهات را مدنظر قرار می‌داد. حضور چهره‌های علمی و شاخص چون حضرات آیات [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی]]، [[محمدتقی مصباح یزدی|مصباح یزدی]]، [[جعفر سبحانی|سبحانی]] و … حاکی از اهمیت و اهتمام پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه بود. در سال‌های اخیر برگزاری نشست‌های علمی (حضوری – مجازی) با عنوان «تأملات» در دستور کار مرکز قرار داشته و تاکنون بیش از ۲۴۰ نشست علمی برگزار گردیده است. | |||
=== دوره‌های آموزشی === | |||
[[پرونده:اطلاع نگاشت آموزش.jpg|بندانگشتی]] | |||
یکی دیگر از برنامه‌های تحولی سال‌های اخیر مرکز مطالعات و پاسخ به شبهات، برگزاری دوره‌های آموزشی روش مواجهه با شبهه و پاسخ بدان است دوره آموزشی به صورت متمرکز با حداقل ۳۲ ساعت آموزشی برای اساتید و طلاب سطوح عالی حوزه برگزار می‌گردد که تاکنون ۱۰ دوره آموزشی با محوریت موضوعاتی چون رویکرد تهاجمی، کنشگری فضای مجازی، شبهات دانش‌آموزی و … برگزار شده است. | |||
=== مدارس شبهه پژوهی === | |||
باتوجه به اهمیت گفتمان سازی فعال در مواجهه با شبهه و ضرورت تربیت و بکارگیری افراد توانمند برای پاسخ به شبهات از سال ۱۳۹۹ راه‌اندازی مدارس فصلی شبهه پژوهی در دستور کار قرار گرفت که بر اساس آن شبهات متکثری که پیرامون یک موضوع وجود داشت دسته‌بندی شده و سرفصل متناسب با شبهات، طراحی و توسط اساتید متخصص در دو نیمروز به صورت حضوری و مجازی برای اساتید طلاب سطوح عالی و دانشجویان ارشد و دکتری ارائه می‌گردد تاکنون ۳۰ مدرسه شبهه‌پژوهی برگزار شده است. | |||
=== جشنواره پاسخ برتر === | |||
[[پرونده:اطلاع نگاشت جشنواره پاسخ برتر.jpg|بندانگشتی]] | |||
سال ۱۴۰۰ «جشنواره پاسخ برتر» با هدف شناسایی، معرفی، تکریم و تقدیر از فعالان و پیشگامان عرصه پاسخگویی به شبهات و حمایت مالی و معنوی از منتخبان این جشنواره بنا نهاده شد. این جشنواره مشتمل بر سه کارگروه پژوهشی، ادبی ـ هنری و چندرسانه‌ای است و به صورت سالانه برگزار می‌گردد. جشنواره اول با پیام حضرت آیت‌الله سبحانی و جشنواره دوم با پیام حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی برگزار گردید و جشنواره سوم مفتحر به دریافت پیام [[نوری همدانی|آیت‌الله نوری همدانی]] است. | |||
در دو دوره برگزار شده این جشنواره از چهره‌های شاخصی چون آیات عظام سبحانی، [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، مصباح یزدی و فعالانی چون حضرات آیات و حجج‌اسلام نجم‌الدین طبسی، ربانی گلپایگانی، قرائتی، رفیعی، محمدی شاهرودی و راجی تجلیل شده است. علاوه بر آن تا کنون بیش از ۷۰ اثر (پژوهشی، ادبی ـ هنری و چندرسانه‌ای) مورد تقدیر و تجلیل قرار گرفته‌اند. | |||
=== پاسخکده‌های دینی === | |||
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات در راستای بهره‌مندی از ظرفیت اساتید و نخبگان حوزوی استان‌ها، با همکاری مدیریت‌های محترم استانی حوزه‌های علمیه «پاسخ کده‌های دینی» استانی را راه‌اندازی نمود. شکل‌گیری و راه‌اندازی پاسخکده‌ها با هدف تحقق موارد ذیل مدنظر بوده است: | |||
* ایجاد، تقویت، گسترش و ساماندهی ظرفیت‌های پاسخگویی به شبهات در استان‌ها | |||
* ایجاد شبکه نخبگان و اساتید حوزه‌های استانی در مواجهه با شبهات استانی و عمومی | |||
* فراهم سازی محور و مرجع پاسخگویی به شبهات در استان | |||
* شناسایی و رصد تخصصی شبهات استانی و تلاش برای پاسخگویی به آن؛ | |||
* ارتقاء سطح آگاهی طلاب نسبت به موضوع پاسخ به شبهات؛ | |||
* ایجاد انگیزه جهت فعالیت اساتید و طلاب مستعد و متخصص در زمینه پاسخگویی به شبهات. | |||
برگزاری دوره‌های آموزشی روش پاسخگویی و مواجهه با شبهات با هدف ارتقا دانش و مهارت طلاب در امر پاسخگویی، زمینه‌ساز حضور بیش از ۴۰۰ نفر از طلاب و اساتید حوزه‌های علمیه کشور، در عرصه پاسخگویی به شبهات شده است. | |||
=== مجمع مراکز پاسخگویی دینی === | |||
مجمع مراکز پاسخگویی دینی متشکل از ۲۵ مرکز و مؤسسه (تاکنون) است و در راستای سیاست‌های کلی نظام اسلامی و حوزه‌های علمیه در عرصه فرهنگی و دینی به منظور هماهنگی و هم‌افزایی مراکز و نهادهای فعال در حوزه پاسخگویی به سؤالات و شبهات دینی، تأسیس گردید. هدف نهایی، تقویت بنیان‌های فکری جامعه و مقابله نظام‌مند با شبهات است. | |||
جلسه عمومی مجمع که در تاریخ ۲۶ اردیبهشت در مشهد مقدس با حضور مراکز عضو برگزار گردید و نمایندگان هفت مرکز ([[مؤسسه امام خمینی]]، [[شبکه جهانی ولایت]]، نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه، [[مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی]]، معاونت پژوهش حوزه علمیه قم، مرکز تخصصی سراج منیر و مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات) به عنوان شورای هماهنگی مراکز پاسخگویی انتخاب شدند. | |||
بر اساس آیین‌نامه که در تاریخ ۲۶ تیرماه ۱۴۰۴ در جلسه شورای هماهنگی مراکز پاسخگویی مصوب، جلسات مجمع به صورت دوره‌ای برگزار می‌گردد که تا کنون ۲۰ جلسه برگزار شده است. | |||
=== میزهای تخصصی === | |||
مرکز مطالعات در کنار فعالیت گروه‌های هفت‌گانه علمی، به شکل‌دهی میزهای تخصصی اقدام کرد. این میزها برای پرداختن به حل و پاسخگویی یک شبهه مهم شکل می‌گیرد و سازوکار آن یک جمع اندیشی نخبگانی در یک بازه زمانی ۶ ماهه معطوف به خروجی مشخص و با محوریت یک دبیر علمی شکل می‌گیرد؛ میزهای نقد الحاد مدرن، الهیات هوش مصنوعی، حجاب، مقاومت، شعر پاسخ، داستان پاسخ، دین عرفی و .. نمونه‌ای از ۱۵ میزهای تخصصی شکل گرفته است. | |||
=== پاسخگویی مستقیم === | |||
از سال ۱۳۸۱ با هدف پاسخگویی مستقیم و بی‌واسطه به سؤالات و شبهات دانش آموزان، دانشجویان و عموم مردم استفاده از نامه‌های «پست جواب قبول» در دستور کار مرکز قرار گرفت، بدین صورت که فرم طراحی شده توسط مرکز، توسط مبلغین دانشگاه‌ها، مدارس و مساجد در اختیار دانش‌آموزان و دانشجویان قرار می‌گرفت، آنان سؤالات خود را مکتوب کرده و از طریق پست بدون پرداخت هزینه به مرکز ارسال می‌نمودند؛ پس از بررسی سؤالات در گروه‌های علمی، پاسخ متناسب تهیه و از طریق پست به پرسشگر ارسال می‌گردید. | |||
تحولات ایجاد شده در فضای ارتباطات و لزوم بهره‌گیری از امکانات روزآمد باعث شد تا دریافت سؤالات از طریق ایمیل مورد توجه قرار گیرد بدین منظور پرسشگر سؤال خود را از طریق ایمیل ارسال کرده و پاسخ‌ها نیز از طریق ایمیل برای او ارسال می‌گردید. راه‌اندازی درگاه اینترنتی پاسخ به منظور دریافت سؤالات و شبهات رویکرد تحولی مرکز جهت ارتباط با مخاطبین بود که دریافت پرسش‌ها و ارسال پاسخ‌ها را به صفحه شخصی پرسشگر مدنظر داشت. | |||
نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی چون نمایشگاه کتاب تهران و نمایشگاه قرآن، بستر و فضای مناسبی برای ارتباط مستقیم و نزدیک با پرسشگرانی بود که از طیف‌های مختلف فکری در آنجا حضور می‌یافتند. مرکز مطالعات و پاسخی به شبهات از آغاز حضور در نمایشگاه‌ها را مورد توجه قرار داده و هر ساله غرفه معرفی و پاسخگویی را در این نمایشگاه‌ها دایر نموده است این حضور باعث شده است تا علاوه بر آشنایی با شبهات و سؤالات میدانی اقشار مختلف مردم، فرصتی را فراهم نماید تا افراد مختلف جامعه خصوصاً جوانان و کسانی که ارتباط و دسترسی کمتری برای تعامل با حوزویان دارند در این نمایشگاه‌ها به صورت مستقیم، سؤالات و شبهات خود را مطرح کرده و با کارشناسان مرکز گفتگو داشته باشند. | |||
=== تدوین و تألیف کتاب === | |||
[[پرونده:اطلاع نگاشت کتاب پاسخ - ویرایش ۲۱ ابان.jpg|بندانگشتی]]ضرورت بهره‌گیری از همه قالب‌ها و شکل‌های ممکن جهت تهیه پاسخ و توزیع آن، همواره مورد توجه مرکز مطالعات بوده است؛ علاوه نشست‌های علمی و پاسخگویی مستقیم به پرسشگران، تدوین و تألیف کتاب به عنوان ظرفیتی مهم و مورد نیاز مدنظر بوده است. در همین راستا تولید کتاب‌ها به شکل پرسمانی، تحقیقی و تدوینی مورد اهتمام قرار گرفت و هر کتاب با محوریت پاسخ به یک یا چند شبهه اساسی آماده گردید. تاکنون بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب تهیه شده و ۵۰ اثر دیگر نیز در فرایند آماده‌سازی قرار دارد. | |||
'''فرهنگنامه پاسخ'''، از دیگر قالب‌های محتوای مکتوب مرکز است که با بیش از ۱۱۰ مدخل فرهنگ‌نامه‌ای در حال نگارش است.[[پرونده:نشریات و ضمائم.jpg|بندانگشتی]]از ابتکارات تحولی سال‌های اخیر تدوین برخی آثار به صورت مجموعه مقاله پیرامون یک موضوع خاص بوده که دوره ۳۰ جلدی مجموعه مقالات پاسخ به شبهه با محوریت موضوعاتی چون شبهات حکمرانی، فلسفه دین، عصمت، شبهات حوزه و روحانیت و … در مرحله آماده‌سازی قرار دارد. مرکز مطالعات در حال حاضر سه نشریه و دو ضمیمه منتشر می‌کند: | |||
# '''فصلنامه علمی تخصصی پاسخ:''' اولین نشریه‌ای که در مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات راه‌اندازی گردید فصلنامه پژوهشی «صباح» بود. چون هدف این نشریه، پاسخ به پرسشهای دینی بود هر مقاله آن با محوریت پاسخ به یک سؤال یا شبهه توسط گروه‌های علمی مرکز تدوین می‌گردید؛ انتشار این نشریه تا ۲۰ شماره ادامه یافت و پس از یک دوره فترت، نشریه صباح به فصلنامه علمی تخصصی «پاسخ» تغییر عنوان داده و تاکنون به صورت منظم ۴۰ شماره از مجله پاسخ منتشر شده است. یکی از ویژگی مجله پاسخ آن است برخی شمارگان آن به صورت ویژه‌نامه (همه مقالات پیرامون یک موضوع خاص) منتشر شده است. با توجه به محتوای علمی و متقن مقالات این مجله مرکز درصدد ارتقا رتبه این مجله از علمی تخصص به علمی ترویجی می‌باشد. | |||
# '''دوفصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شبهه‌پژوهی:''' مطالعات عمیق و دقیق امری بایسته و ضروری برای پاسخگویی متقن و روزآمد به شبهات بوده و بر همین اساس در این مرکز علاوه بر پاسخگویی، مطالعات و پژوهش‌های عالمانه نیز مدنظر بوده است. از سال ۱۴۰۰ با درک و اهتمام بیشتر به این مسئله، دوفصلنامه علمی پژوهشی «مطالعات شبهه‌پژوهی» راه‌اندازی شد و مقصود از انتشار آن، بازپژوهی و بازپیرایی، تعمیق و توسعه مبانی و مباحث شبهه‌پژوهی ـ اعم از شناخت شبهه و نحوه مواجهه با شبهه ـ است؛ مقالات این نشریه به مباحثی چون جریان‌شناسی، آینده‌پژوهی، چگونگی مواجهه، روش‌های رصد و پاسخ و … می‌پردازد. | |||
# '''ماهنامه شبهات:''' این ماهنامه سومین نشریه مرکز است که از تیرماه۱۴۰۱ راه‌اندازی گردید؛ این ماهنامه، پویشی مطالعاتی برای طلاب و دانشجویان جوان است که در قالبی جذاب و گرافیکی تازه به شبهات موجود در فضای مجازی و عمومی پاسخ داده و تا کنون ۴۰ شماره آن در دو نسخه ۸ صفحه‌ای و دیواری منتشر شده است. | |||
# '''ضمیمه «دفع و رفع» :''' بهره‌گیری از قالب پرسمانی (پرسش پاسخ) نمونه دیگری از منشورات مرکز است که مجموعه موضوعی «دفع و رفع» در قالب ضمیمه نشریه پاسخ تولید و ارائه می‌گردد در این مجموعه که تاکنون ۸ شماره آن منتشر شده است پاسخ‌های تفصیلی به مجموعه‌ای از سؤالات و شبهات پیرامون یک موضوع تدوین شده و در قطع پالتویی ارائه می‌گردد. | |||
# '''ضمیمه «ردیه» :''' شبهه بنیادین شبهه‌ای است که زمینه‌ساز شبهات متعدد و متکثر پیرامون یک موضوع می‌گردد که در صورت پاسخ به این شبهه بنیادین، تعداد زیادی از شبهات پیرامونی نیز جواب داده خواهد شد؛ «ردیه» کتابچه‌ای است که درصد از شبهه بنیادین را پاسخ دهد این نشریه از ضمایم ماهنامه شبهات است. | |||
=== پایگاه‌های اینترنتی === | |||
اولین پایگاه حوزوی که محتوای دینی و اعتقادی را در بستر اینترنت ارائه می‌کرد در سال ۱۳۸۰ با عنوان اندیشه قم توسط مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات ایجاد گردید. این پایگاه با بیش از ۵۰ بخش؛ هزاران مقاله، مطلب علمی و ده‌ها جلد کتاب و نشریه و هزاران پاسخ به سؤال و شبهه را در خود جای داده است که به لحاظ کمی و کیفی، یکی از برترین پایگاه‌های دینی، به حساب می‌آید. با توجه به تحولات زیرساختی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، داده‌های این پایگاه هم‌اکنون با نشانی www.pasokh.org در دسترس می‌باشد. | |||
علاوه بر این پایگاه که پایگاه مرکزی و اصلی مرکز مطالعات می‌باشد هر یک از بخش‌های مرکز متناسب با فعالیت خود، دارای پایگاه اختصاصی به شرح ذیل می‌باشند: | |||
* [[ویکی‌پاسخ]] | [https://wikipasokh.com/ wikipasokh.com] | |||
* [[تلویزیون اینترنتی پاسخ]] | [https://pasokh.tv/ pasokh.tv] | |||
* [[فصلنامه پاسخ]] | [https://pasokhmag.ir/ pasokhmag.ir] | |||
* [[فصلنامه مطالعات شبهه پژوهی]] | [https://shobhepajouhi.ir/ shobhepajouhi.ir] | |||
* [[سامانه آنلاین پاسخگویی به سؤالات]] | [https://spasokh.ir/ spasokh.ir] | |||
* [[رادیو اینترنتی پاسخ]] | [https://rp.pasokh.org/ rp.pasokh.org] | |||
* [[جشنواره پاسخ برتر]] | [https://jpb.pasokh.org/ Jpb.pasokh.org] | |||
* [[ماهنامه شبهات]] | [https://shobhe.pasokh.org/ shobhe.pasokh.org] | |||
==== ویکی‌پاسخ ==== | |||
[[پرونده:ویکی پاسخ.jpg|بندانگشتی]]ویکی(Wiki) یک سایت یا یک نرم‌افزار آنلاین است که به عنوان یک پایگاه دانش و بانک اطلاعاتی ایجاد شده و قالبی است که برای ارائه محتوای علمی در بستر اینترنت مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از قابلیت‌های ویکی آن است که هر کاربر (با ضوابط تعریف شده) می‌تواند مطالب موجود را اضافه یا ویرایش کند، که این ویژگی علاوه بر آنکه به تولید محتوا در موضوعات مختلف کمک می‌کند، مراجعه و استفاده از داده‌ها و محتوای ویکی را نیز افزایش می‌دهید. تجربه نشان داده است که سایت‌های ویکی در جستجوهای اینترنتی جایگاه بهتری نسبت به سایت‌های مشابه پیدا می‌کنند. | |||
راه‌اندازی و ساماندهی سایت ویکی مانند دیگر سایت‌های علمی نیازمند داده و اطلاعات فناورانه و محتوای علمی است؛ بنابراین هم حضور و مشارکت افراد و کارشناسانی که از بعد اطلاعات فناورانه و سخت‌افزاری تخصص لازم را دارند و هم کارشناسان رشته‌های علمی مختلف مورد نیاز است. | |||
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه با سابقه بیش از ۲۰ سال فعالیت در عرصه پاسخگویی به شبهات، یکی از مراکز پیش‌رو در این عرصه بوده و داده‌ها و اطلاعات قابل توجهی را در این مدت تولید و گردآوری نموده است. با توجه به این نکته و ابلاغ مدیر محترم حوزه‌های علمیه در دوره اخیر (سال ۱۳۹۹ به بعد) مبنی بر گسترش و ارتقای فعالیتهای مرکز و استفاده از امکانات و ابزار نوین، راه‌اندازی ویکی پاسخ در دستور کار این مرکز قرار گرفت که تا کنون بیش ۲۳۰۰ مدخل به شکل پرسش و پاسخ، بارگذاری شده است. علاوه براین، ۱۲ درگاه تخصصی نیز در سامانه ویکی پاسخ راه‌اندازی شده است. | |||
از آنجاکه ظرفیت ویکی در عرصه بین‌الملل ظرفیتی شناخته شده بوده و سامانه‌های ویکی، مرجع دریافت اطلاعات قرار گرفته‌اند ویکی پاسخ علاوه بر زبان فارسی، ۱۰ زبان خارجی را پوشش داده و متناسب با مخاطبین هر زبان تولید محتوا کرده است. | |||
==== سامانه جواب‌نت (بر پایه هوش مصنوعی) ==== | |||
اقتضای کنشگری فعال در عرصه پاسخگویی، آشنایی با امکانات روز و بهره‌گیری حداکثری از این امکانات می‌باشد. در همین راستا استفاده از ظرفیت هوش مصنوعی به عنوان ظرفیتی نوپدید و پرسرعت مورد توجه مرکز مطالعات بوده و سامانه «جواب‌نت» با هدف بهره‌گیری از هوش مصنوعی در پاسخگویی به سؤالات مخاطبین طراحی شده است. در این سامانه کاربر پس از طرح سؤال خود علاوه بر آشنایی با جواب‌های موجود در سامانه‌های مختلف و سؤالات مشابه، جوابی تحلیلی و ترکیبی نیز دریافت خواهد کرد. | |||
==== تلویزیون اینترنتی پاسخ (پاسخT.V) ==== | |||
[[پرونده:2554640.jpg|بندانگشتی|بازدید وزیر ارشاد وقت از غرفه مرکز پاسخگویی در سی‌و دومین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم-تهران]]تلویزیون اینترنتی پاسخ به عنوان اولین تلویزیون اینترنتی حوزه‌های علمیه در روز عید سعید غدیر سال ۱۴۰۰ شمسی راه‌اندازی گردید. پاسخ TV بستری است که هم به صورت پخش زنده ۲۴ ساعته و هم آرشیو تولیدات در قالب‌های مناظره، مجری‌کارشناس، تاکشو و تولیدات چندرسانه‌ای (موشن، کلیپ، عکس نوشت و …) با محوریت پاسخ به شبهات دینی برنامه عرضه می‌کند. | |||
==== رادیو اینترنتی پاسخ ==== | |||
رادیو اینترنتی پاسخ، در زمستان ۱۴۰۱ و با هدف در دسترس قراردادن محتوای علمی برنامه‌های برگزار شده مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات راه‌اندازی شده است. در این بستر، فایل‌های صوتی نشست‌های علمی با موضوعات فلسفی، الهیاتی، حقوقی، اقتصادی، علوم سیاسی، مباحث بین‌رشته‌ای علوم انسانی و نیز سخنرانی‌های مناسبتی که از ابتدای تأسیس مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات تا کنون برگزار شده است، به صورت کاملاً رایگان و با تفکیک موضوعی در دسترس مخاطبان قرار می‌گیرد. | |||
=== نرم‌افزارهای مناسبتی و تخصصی === | |||
متناسب با تحولات روز جامعه و روی آوری مراکز و مخاطبین به استفاده از نرم‌افزارها، یکی از فعالیتهای قابل توجه این مرکز، الکترونیکی ساختن اطلاعات و فراورده‌های علمی بوده که این امر در قالب تولید نرم‌افزاری‌های تخصصی (جامع، موضوعی و مناسبتی) مدنظر قرار گرفت | |||
* نرم‌افزارهای جامع: نرم‌افزارهای این بخش شامل پاسخ به سؤالات و شبهات علمی است که از محتوای موجود در بانک این مرکز، انتخاب و در ۱۴موضوع با بیش از ۱۴ هزار سؤال و شبهه تهیه شده که آخرین نسخه آن با عنوان پاسخ۵/۲ ارائه شده است. | |||
* نرم‌افزارهای موضوعی: این گروه از نرم‌افزارها که به صورت چندرسانه‌ای تولید می‌گردد، بر تحقیق در یک موضوع خاص، متمرکز شده و حاوی محتوایی جامع و چندرسانه‌ای، مرکب از تولیدات مختلف مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات و آثار منتخب بیرونی از سایر مراکز علمی معتبر در موضوع مربوطه می‌باشد که به لحاظ محتوایی در قالب‌های متنی، صوتی، تجسمی و هنری به صورت چندرسانه‌ای در نرم‌افزار گنجانده شده است. محتوای این گروه از نرم‌افزارها شامل پاسخ به سؤالات، پاسخ به شبهات، مقالات علمی، کتابخانه، کتاب‌شناسی، مصاحبه و گفتمان‌ها، سخنرانی، هنرهای تصویری، عکس نوشته‌ها و… با محوریت موضوع نرم‌افزار است. | |||
* نرم‌افزارهای مناسبتی: نرم‌افزارهایی که برای مناسبتی خاص تهیه شده‌اند؛ این نرم‌افزارها با حجم کم، مشتمل بر مباحث مرتبط با مناسبت مورد نظر است که در قالب پرسش و پاسخ ارائه شده‌اند. | |||
=== فعالیت بین‌الملل و ملی === | |||
این بخش به تولید کتب و نشریه، برگزاری نشست و دوره آموزشی می‌پردازد. | |||
== مطالعه بیشتر == | |||
* [https://www.hawzahnews.com/news/1237232/اختصاص-یک-پنجم-کتب-مرکز-پاسخگویی-به-شبهات-حوزه-به-مباحث-قرآنی اختصاص یک پنجم کتب مرکز پاسخگویی به شبهات حوزه به مباحث قرآنی] | |||
{{شاخه | |||
| شاخه اصلی = | |||
| شاخه فرعی۱ = | |||
| شاخه فرعی۲ = | |||
| شاخه فرعی۳ = | |||
}} | |||
{{تکمیل مقاله | |||
| شناسه =شد | |||
| تیترها =شد | |||
| ویرایش =شد | |||
| لینک‌دهی =شد | |||
| ناوبری = | |||
| نمایه = | |||
| تغییر مسیر = | |||
| ارجاعات = | |||
| بازبینی = | |||
| تکمیل = | |||
| اولویت =ج | |||
| کیفیت =ج | |||
}} | |||
{{پایان متن}} | |||
[[ps:د مطالعاتو او شبهاتو ته د ځواب ویَنی مرکز (علمیه حوزی)]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۵۸
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم در سال ۱۳۷۹ به منظور تبیین روزآمد اندیشه دینی در جهت پاسخگویی به پرسشهای بنیادین و رفع و دفع آسیب‌ها و شبهات در حوزه دین، توسط شورای عالی حوزه علمیه تأسیس گردید. پس از آن این مرکز زیر نظر مرکز مدیریت حوزه علمیه قم درآمد.
برخی از فعالیتهای مرکز: ۱. انتشار حدود ۷۰ عنوان کتاب. ۲. پاسخگویی علمی به بیش از ۱۵۰ هزار پرسش در ۹ گروه و رشته تخصصی قرآن و حدیث، فقه، کلام و فلسفه، حقوق و فلسفه احکام، سیاست و اجتماع، تربیت و روانشناسی، ادیان و مذاهب، تاریخ و سیره، شبهه یابی. ۳. تولید نرم‌افزار تخصصی پاسخ ۱ و پاسخ ۲ (با حدود ۱۴ هزار پرسش و پاسخ). ۴. تولید نرم‌افزارهای مناسبتی مانند پیامبر اعظم(ص)، غدیر، کوثر، خورشید نینوا، صبح بیداری ۱ و۲، فریضه انتخاب، راه امام و تربیت فرزند. ۵. فعالیت سایت اندیشه قم با بیش از یک دهه سابقه. ۶. برگزاری بیش از ۲۰۰ نشست تخصصی کانون گفتمان دینی در مدرسه علمیه فیضیه و دیگر نقاط کشور. ۷. حضور در نمایشگاه‌های متعددی چون نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم، کتاب تهران و مطبوعات. ۸. چاپ بیش از ۲۰ شماره فصلنامه تخصصی صباح تحت اشراف حضرت آیت الله العظمی سبحانی و راه‌اندازی نشریه تخصصی پاسخ. ۹. رصد و تحلیل نظام‌مند شبهات در فضای مجازی، مطبوعات، کتب و رسانه‌های تصویری.
این مرکز در گذشته با نام «مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه» فعالیت می‌نمود.
ساختار و فعالیت‌ها
با هدف پاسخگویی به سؤالات و شبهات دینی و مقابله علمی و هوشمندانه با امواج شبهات، در سال ۱۳۷۹ نهادی حوزوی با عنوان «مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه قم» تشکیل گردید. این مرکز تا سال ۱۳۸۸ به عنوان مجموعه وابسته به «شورای عالی حوزه‌های علمیه» اداره می‌شد و از سال ۱۳۸۹ و پس از قرار گرفتن در ساختار «مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه» به «مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات» تغییر نام یافت. و در دور مدیریت آیت‌الله اعرافی این مرکز روند تحولی خود را آغاز کرد و مأموریت خود را بر محور بندهای ذیل انجام می‌دهد:
- پاسخ‌گو و پیشگام در پاسخگویی به پرسش‌ها و شبهات بنیادین؛
- رفع و دفع آسیب‌ها و شبهات مطرح در حوزه دین در راستای هم‌افزایی و ارتقا بخشی مراکز فعال و فعالان پاسخگویی؛
- توسعه و تقویت نوآوری‌ها در عرصه مواجهه فعال و عالمانه با شبهات؛
- ارتقاء و تقویت توانمندی حوزویان در مواجهه علمی با شبهات و پرسشهای نوپدید؛
- تقویت دانش و مهارت‌های مناظره و گفت‌وگوی علمی با رویکرد تبیین معارف ناب اسلامی-شیعی؛
- پاسخگویی به پرسش‌ها و شبهات اقشار گوناگون جامعهٔ اسلامی؛
- هم‌فکری نخبگانی برای کشف و حل شبهات؛
- اطلاع‌رسانی به‌روز، به هنگام و عالمانه به آحاد و سطوح مختلف فکری و فرهنگی امت اسلامی متناسب با نیاز جوامع در طراز جهانی؛
- خروجی‌های متعدد و متعارف جدید همراه با تنوع زبانی در فضای حقیقی، مجازی و چندرسانه‌ای با تأکید بر فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی؛
- تولید آثار و نشریات پژوهشی در حوزه پاسخگویی به شبهات؛
- آینده‌نگری و استقبال از شبهات و تلاش برای پاسخگویی به هنگام به آن.
مرکز مطالعات از حیث ساختاری دارای بخش‌های مختلفی است؛ که شورای سیاست‌گذاری و ریاست مرکز از ارکان آن می‌باشند. شورای سیاست‌گذاری به عنوان مرجع تعیین سیاست‌ها و راهبردهای کلان مرکز بوده و اعضای آن که از شخصیت‌های حقیقی و حقوقی حوزوی می‌باشند توسط مدیر حوزه‌های علمیه منصوب می‌گردند؛ رئیس مرکز مطالعات و پاسخگویی شبهات نیز توسط مدیر حوزه‌های علمیه منصوب می‌گردد. دیگر بخش‌های مرکز عبارت‌اند از:
- مدیریت آموزش و پژوهش که مشتمل بر بخش‌های آموزش، پژوهش، گروه‌های علمی، نشریات، محصولات علمی، دبیرخانه جشنواره پاسخ برتر، میزهای تخصصی، مجمع مراکز پاسخگویی، پاسخکده‌های دینی استانی و ویکی پاسخ است.
- مدیریت چندرسانه‌ای نیز مشتمل بر بخش تلویزیون اینترنتی پاسخ، رادیو اینترنتی پاسخ و تولیدات چندرسانه‌ای است.
- واحد اداری مالی، واحد ارتباطات، واحد فناوری از دیگر بخش‌های موجود در ساختار این مرکز می‌باشند.
فعالیتهای مرکز
رصد و تحلیل
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات در آغاز رصد روزنامه‌ها و مجلات دگراندیش را در دستور کار خود قرار داده و هر روز شبهات و سؤالات اساسی را گردآوری کرده و برای پاسخگویی به بخش‌های مختلف مرکز ارائه می‌کرد؛ مجموعه ۳ جلدی آسیب‌شناسی مطبوعات حاصل فعالیت سال‌های نخست فعالیت است. در حال حاضر بر محور تحلیل داده‌های مراکز رصد شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها فعالیت خود را انجام می‌دهد و مهم‌ترین خروجی موضوعی آن ضمیمه «امواج آلوده» است.
بولتن تحلیلی امواج آلوده: جهت شناسایی هدفمند شبهات و اطلاع‌رسانی به‌هنگام این شبهات به افراد و نهادهای مربوطه، انتشار محدود بولتن تحلیلی «امواج آلوده» در گروه رصد و شبهه‌شناسی مدنظر بوده و تا کنون ۲۶ شماره آن به صورت رصد موضوعی منتشر شده است. ویژگی این بولتن آن است که شناسه بیرونی و درونی شبهه، در قالب تعیین عنوان شبهه، نام شبهه‌کننده، موضوع عام، موضوع خاص، خاستگاه جریانی، اهداف، مخاطبان اصلی شبهات … و ایده‌هایی برای مقابله با شبهه را دربردارد.
کانون‌های گفتمان دینی و نشست‌های علمی
مدرسه فیضیه قم، به عنوان پایگاه اساسی حوزه علمیه قم و محور فعالیتهای علمی و تبلیغی، کانون حضور اساتید و طلاب در سلسله نشست‌هایی شد که با محوریت پاسخ به شبهات با حضور چهره‌های شاخص علمی، سیاسی و مطبوعاتی برگزار می‌گردید؛ این نشست‌ها علاوه بر پاسخگویی به شبهات، توانمندسازی طلاب و مبلغین جهت مواجهه با شبهات را مدنظر قرار می‌داد. حضور چهره‌های علمی و شاخص چون حضرات آیات جوادی آملی، مصباح یزدی، سبحانی و … حاکی از اهمیت و اهتمام پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه بود. در سال‌های اخیر برگزاری نشست‌های علمی (حضوری – مجازی) با عنوان «تأملات» در دستور کار مرکز قرار داشته و تاکنون بیش از ۲۴۰ نشست علمی برگزار گردیده است.
دوره‌های آموزشی
یکی دیگر از برنامه‌های تحولی سال‌های اخیر مرکز مطالعات و پاسخ به شبهات، برگزاری دوره‌های آموزشی روش مواجهه با شبهه و پاسخ بدان است دوره آموزشی به صورت متمرکز با حداقل ۳۲ ساعت آموزشی برای اساتید و طلاب سطوح عالی حوزه برگزار می‌گردد که تاکنون ۱۰ دوره آموزشی با محوریت موضوعاتی چون رویکرد تهاجمی، کنشگری فضای مجازی، شبهات دانش‌آموزی و … برگزار شده است.
مدارس شبهه پژوهی
باتوجه به اهمیت گفتمان سازی فعال در مواجهه با شبهه و ضرورت تربیت و بکارگیری افراد توانمند برای پاسخ به شبهات از سال ۱۳۹۹ راه‌اندازی مدارس فصلی شبهه پژوهی در دستور کار قرار گرفت که بر اساس آن شبهات متکثری که پیرامون یک موضوع وجود داشت دسته‌بندی شده و سرفصل متناسب با شبهات، طراحی و توسط اساتید متخصص در دو نیمروز به صورت حضوری و مجازی برای اساتید طلاب سطوح عالی و دانشجویان ارشد و دکتری ارائه می‌گردد تاکنون ۳۰ مدرسه شبهه‌پژوهی برگزار شده است.
جشنواره پاسخ برتر
سال ۱۴۰۰ «جشنواره پاسخ برتر» با هدف شناسایی، معرفی، تکریم و تقدیر از فعالان و پیشگامان عرصه پاسخگویی به شبهات و حمایت مالی و معنوی از منتخبان این جشنواره بنا نهاده شد. این جشنواره مشتمل بر سه کارگروه پژوهشی، ادبی ـ هنری و چندرسانه‌ای است و به صورت سالانه برگزار می‌گردد. جشنواره اول با پیام حضرت آیت‌الله سبحانی و جشنواره دوم با پیام حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی برگزار گردید و جشنواره سوم مفتحر به دریافت پیام آیت‌الله نوری همدانی است.
در دو دوره برگزار شده این جشنواره از چهره‌های شاخصی چون آیات عظام سبحانی، مکارم شیرازی، مصباح یزدی و فعالانی چون حضرات آیات و حجج‌اسلام نجم‌الدین طبسی، ربانی گلپایگانی، قرائتی، رفیعی، محمدی شاهرودی و راجی تجلیل شده است. علاوه بر آن تا کنون بیش از ۷۰ اثر (پژوهشی، ادبی ـ هنری و چندرسانه‌ای) مورد تقدیر و تجلیل قرار گرفته‌اند.
پاسخکده‌های دینی
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات در راستای بهره‌مندی از ظرفیت اساتید و نخبگان حوزوی استان‌ها، با همکاری مدیریت‌های محترم استانی حوزه‌های علمیه «پاسخ کده‌های دینی» استانی را راه‌اندازی نمود. شکل‌گیری و راه‌اندازی پاسخکده‌ها با هدف تحقق موارد ذیل مدنظر بوده است:
- ایجاد، تقویت، گسترش و ساماندهی ظرفیت‌های پاسخگویی به شبهات در استان‌ها
- ایجاد شبکه نخبگان و اساتید حوزه‌های استانی در مواجهه با شبهات استانی و عمومی
- فراهم سازی محور و مرجع پاسخگویی به شبهات در استان
- شناسایی و رصد تخصصی شبهات استانی و تلاش برای پاسخگویی به آن؛
- ارتقاء سطح آگاهی طلاب نسبت به موضوع پاسخ به شبهات؛
- ایجاد انگیزه جهت فعالیت اساتید و طلاب مستعد و متخصص در زمینه پاسخگویی به شبهات.
برگزاری دوره‌های آموزشی روش پاسخگویی و مواجهه با شبهات با هدف ارتقا دانش و مهارت طلاب در امر پاسخگویی، زمینه‌ساز حضور بیش از ۴۰۰ نفر از طلاب و اساتید حوزه‌های علمیه کشور، در عرصه پاسخگویی به شبهات شده است.
مجمع مراکز پاسخگویی دینی
مجمع مراکز پاسخگویی دینی متشکل از ۲۵ مرکز و مؤسسه (تاکنون) است و در راستای سیاست‌های کلی نظام اسلامی و حوزه‌های علمیه در عرصه فرهنگی و دینی به منظور هماهنگی و هم‌افزایی مراکز و نهادهای فعال در حوزه پاسخگویی به سؤالات و شبهات دینی، تأسیس گردید. هدف نهایی، تقویت بنیان‌های فکری جامعه و مقابله نظام‌مند با شبهات است.
جلسه عمومی مجمع که در تاریخ ۲۶ اردیبهشت در مشهد مقدس با حضور مراکز عضو برگزار گردید و نمایندگان هفت مرکز (مؤسسه امام خمینی، شبکه جهانی ولایت، نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه، مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، معاونت پژوهش حوزه علمیه قم، مرکز تخصصی سراج منیر و مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات) به عنوان شورای هماهنگی مراکز پاسخگویی انتخاب شدند.
بر اساس آیین‌نامه که در تاریخ ۲۶ تیرماه ۱۴۰۴ در جلسه شورای هماهنگی مراکز پاسخگویی مصوب، جلسات مجمع به صورت دوره‌ای برگزار می‌گردد که تا کنون ۲۰ جلسه برگزار شده است.
میزهای تخصصی
مرکز مطالعات در کنار فعالیت گروه‌های هفت‌گانه علمی، به شکل‌دهی میزهای تخصصی اقدام کرد. این میزها برای پرداختن به حل و پاسخگویی یک شبهه مهم شکل می‌گیرد و سازوکار آن یک جمع اندیشی نخبگانی در یک بازه زمانی ۶ ماهه معطوف به خروجی مشخص و با محوریت یک دبیر علمی شکل می‌گیرد؛ میزهای نقد الحاد مدرن، الهیات هوش مصنوعی، حجاب، مقاومت، شعر پاسخ، داستان پاسخ، دین عرفی و .. نمونه‌ای از ۱۵ میزهای تخصصی شکل گرفته است.
پاسخگویی مستقیم
از سال ۱۳۸۱ با هدف پاسخگویی مستقیم و بی‌واسطه به سؤالات و شبهات دانش آموزان، دانشجویان و عموم مردم استفاده از نامه‌های «پست جواب قبول» در دستور کار مرکز قرار گرفت، بدین صورت که فرم طراحی شده توسط مرکز، توسط مبلغین دانشگاه‌ها، مدارس و مساجد در اختیار دانش‌آموزان و دانشجویان قرار می‌گرفت، آنان سؤالات خود را مکتوب کرده و از طریق پست بدون پرداخت هزینه به مرکز ارسال می‌نمودند؛ پس از بررسی سؤالات در گروه‌های علمی، پاسخ متناسب تهیه و از طریق پست به پرسشگر ارسال می‌گردید.
تحولات ایجاد شده در فضای ارتباطات و لزوم بهره‌گیری از امکانات روزآمد باعث شد تا دریافت سؤالات از طریق ایمیل مورد توجه قرار گیرد بدین منظور پرسشگر سؤال خود را از طریق ایمیل ارسال کرده و پاسخ‌ها نیز از طریق ایمیل برای او ارسال می‌گردید. راه‌اندازی درگاه اینترنتی پاسخ به منظور دریافت سؤالات و شبهات رویکرد تحولی مرکز جهت ارتباط با مخاطبین بود که دریافت پرسش‌ها و ارسال پاسخ‌ها را به صفحه شخصی پرسشگر مدنظر داشت.
نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی چون نمایشگاه کتاب تهران و نمایشگاه قرآن، بستر و فضای مناسبی برای ارتباط مستقیم و نزدیک با پرسشگرانی بود که از طیف‌های مختلف فکری در آنجا حضور می‌یافتند. مرکز مطالعات و پاسخی به شبهات از آغاز حضور در نمایشگاه‌ها را مورد توجه قرار داده و هر ساله غرفه معرفی و پاسخگویی را در این نمایشگاه‌ها دایر نموده است این حضور باعث شده است تا علاوه بر آشنایی با شبهات و سؤالات میدانی اقشار مختلف مردم، فرصتی را فراهم نماید تا افراد مختلف جامعه خصوصاً جوانان و کسانی که ارتباط و دسترسی کمتری برای تعامل با حوزویان دارند در این نمایشگاه‌ها به صورت مستقیم، سؤالات و شبهات خود را مطرح کرده و با کارشناسان مرکز گفتگو داشته باشند.
تدوین و تألیف کتاب
ضرورت بهره‌گیری از همه قالب‌ها و شکل‌های ممکن جهت تهیه پاسخ و توزیع آن، همواره مورد توجه مرکز مطالعات بوده است؛ علاوه نشست‌های علمی و پاسخگویی مستقیم به پرسشگران، تدوین و تألیف کتاب به عنوان ظرفیتی مهم و مورد نیاز مدنظر بوده است. در همین راستا تولید کتاب‌ها به شکل پرسمانی، تحقیقی و تدوینی مورد اهتمام قرار گرفت و هر کتاب با محوریت پاسخ به یک یا چند شبهه اساسی آماده گردید. تاکنون بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب تهیه شده و ۵۰ اثر دیگر نیز در فرایند آماده‌سازی قرار دارد. فرهنگنامه پاسخ، از دیگر قالب‌های محتوای مکتوب مرکز است که با بیش از ۱۱۰ مدخل فرهنگ‌نامه‌ای در حال نگارش است.
از ابتکارات تحولی سال‌های اخیر تدوین برخی آثار به صورت مجموعه مقاله پیرامون یک موضوع خاص بوده که دوره ۳۰ جلدی مجموعه مقالات پاسخ به شبهه با محوریت موضوعاتی چون شبهات حکمرانی، فلسفه دین، عصمت، شبهات حوزه و روحانیت و … در مرحله آماده‌سازی قرار دارد. مرکز مطالعات در حال حاضر سه نشریه و دو ضمیمه منتشر می‌کند:
- فصلنامه علمی تخصصی پاسخ: اولین نشریه‌ای که در مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات راه‌اندازی گردید فصلنامه پژوهشی «صباح» بود. چون هدف این نشریه، پاسخ به پرسشهای دینی بود هر مقاله آن با محوریت پاسخ به یک سؤال یا شبهه توسط گروه‌های علمی مرکز تدوین می‌گردید؛ انتشار این نشریه تا ۲۰ شماره ادامه یافت و پس از یک دوره فترت، نشریه صباح به فصلنامه علمی تخصصی «پاسخ» تغییر عنوان داده و تاکنون به صورت منظم ۴۰ شماره از مجله پاسخ منتشر شده است. یکی از ویژگی مجله پاسخ آن است برخی شمارگان آن به صورت ویژه‌نامه (همه مقالات پیرامون یک موضوع خاص) منتشر شده است. با توجه به محتوای علمی و متقن مقالات این مجله مرکز درصدد ارتقا رتبه این مجله از علمی تخصص به علمی ترویجی می‌باشد.
- دوفصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شبهه‌پژوهی: مطالعات عمیق و دقیق امری بایسته و ضروری برای پاسخگویی متقن و روزآمد به شبهات بوده و بر همین اساس در این مرکز علاوه بر پاسخگویی، مطالعات و پژوهش‌های عالمانه نیز مدنظر بوده است. از سال ۱۴۰۰ با درک و اهتمام بیشتر به این مسئله، دوفصلنامه علمی پژوهشی «مطالعات شبهه‌پژوهی» راه‌اندازی شد و مقصود از انتشار آن، بازپژوهی و بازپیرایی، تعمیق و توسعه مبانی و مباحث شبهه‌پژوهی ـ اعم از شناخت شبهه و نحوه مواجهه با شبهه ـ است؛ مقالات این نشریه به مباحثی چون جریان‌شناسی، آینده‌پژوهی، چگونگی مواجهه، روش‌های رصد و پاسخ و … می‌پردازد.
- ماهنامه شبهات: این ماهنامه سومین نشریه مرکز است که از تیرماه۱۴۰۱ راه‌اندازی گردید؛ این ماهنامه، پویشی مطالعاتی برای طلاب و دانشجویان جوان است که در قالبی جذاب و گرافیکی تازه به شبهات موجود در فضای مجازی و عمومی پاسخ داده و تا کنون ۴۰ شماره آن در دو نسخه ۸ صفحه‌ای و دیواری منتشر شده است.
- ضمیمه «دفع و رفع» : بهره‌گیری از قالب پرسمانی (پرسش پاسخ) نمونه دیگری از منشورات مرکز است که مجموعه موضوعی «دفع و رفع» در قالب ضمیمه نشریه پاسخ تولید و ارائه می‌گردد در این مجموعه که تاکنون ۸ شماره آن منتشر شده است پاسخ‌های تفصیلی به مجموعه‌ای از سؤالات و شبهات پیرامون یک موضوع تدوین شده و در قطع پالتویی ارائه می‌گردد.
- ضمیمه «ردیه» : شبهه بنیادین شبهه‌ای است که زمینه‌ساز شبهات متعدد و متکثر پیرامون یک موضوع می‌گردد که در صورت پاسخ به این شبهه بنیادین، تعداد زیادی از شبهات پیرامونی نیز جواب داده خواهد شد؛ «ردیه» کتابچه‌ای است که درصد از شبهه بنیادین را پاسخ دهد این نشریه از ضمایم ماهنامه شبهات است.
پایگاه‌های اینترنتی
اولین پایگاه حوزوی که محتوای دینی و اعتقادی را در بستر اینترنت ارائه می‌کرد در سال ۱۳۸۰ با عنوان اندیشه قم توسط مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات ایجاد گردید. این پایگاه با بیش از ۵۰ بخش؛ هزاران مقاله، مطلب علمی و ده‌ها جلد کتاب و نشریه و هزاران پاسخ به سؤال و شبهه را در خود جای داده است که به لحاظ کمی و کیفی، یکی از برترین پایگاه‌های دینی، به حساب می‌آید. با توجه به تحولات زیرساختی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، داده‌های این پایگاه هم‌اکنون با نشانی www.pasokh.org در دسترس می‌باشد.
علاوه بر این پایگاه که پایگاه مرکزی و اصلی مرکز مطالعات می‌باشد هر یک از بخش‌های مرکز متناسب با فعالیت خود، دارای پایگاه اختصاصی به شرح ذیل می‌باشند:
- ویکی‌پاسخ | wikipasokh.com
- تلویزیون اینترنتی پاسخ | pasokh.tv
- فصلنامه پاسخ | pasokhmag.ir
- فصلنامه مطالعات شبهه پژوهی | shobhepajouhi.ir
- سامانه آنلاین پاسخگویی به سؤالات | spasokh.ir
- رادیو اینترنتی پاسخ | rp.pasokh.org
- جشنواره پاسخ برتر | Jpb.pasokh.org
- ماهنامه شبهات | shobhe.pasokh.org
ویکی‌پاسخ
ویکی(Wiki) یک سایت یا یک نرم‌افزار آنلاین است که به عنوان یک پایگاه دانش و بانک اطلاعاتی ایجاد شده و قالبی است که برای ارائه محتوای علمی در بستر اینترنت مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از قابلیت‌های ویکی آن است که هر کاربر (با ضوابط تعریف شده) می‌تواند مطالب موجود را اضافه یا ویرایش کند، که این ویژگی علاوه بر آنکه به تولید محتوا در موضوعات مختلف کمک می‌کند، مراجعه و استفاده از داده‌ها و محتوای ویکی را نیز افزایش می‌دهید. تجربه نشان داده است که سایت‌های ویکی در جستجوهای اینترنتی جایگاه بهتری نسبت به سایت‌های مشابه پیدا می‌کنند.
راه‌اندازی و ساماندهی سایت ویکی مانند دیگر سایت‌های علمی نیازمند داده و اطلاعات فناورانه و محتوای علمی است؛ بنابراین هم حضور و مشارکت افراد و کارشناسانی که از بعد اطلاعات فناورانه و سخت‌افزاری تخصص لازم را دارند و هم کارشناسان رشته‌های علمی مختلف مورد نیاز است.
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه با سابقه بیش از ۲۰ سال فعالیت در عرصه پاسخگویی به شبهات، یکی از مراکز پیش‌رو در این عرصه بوده و داده‌ها و اطلاعات قابل توجهی را در این مدت تولید و گردآوری نموده است. با توجه به این نکته و ابلاغ مدیر محترم حوزه‌های علمیه در دوره اخیر (سال ۱۳۹۹ به بعد) مبنی بر گسترش و ارتقای فعالیتهای مرکز و استفاده از امکانات و ابزار نوین، راه‌اندازی ویکی پاسخ در دستور کار این مرکز قرار گرفت که تا کنون بیش ۲۳۰۰ مدخل به شکل پرسش و پاسخ، بارگذاری شده است. علاوه براین، ۱۲ درگاه تخصصی نیز در سامانه ویکی پاسخ راه‌اندازی شده است.
از آنجاکه ظرفیت ویکی در عرصه بین‌الملل ظرفیتی شناخته شده بوده و سامانه‌های ویکی، مرجع دریافت اطلاعات قرار گرفته‌اند ویکی پاسخ علاوه بر زبان فارسی، ۱۰ زبان خارجی را پوشش داده و متناسب با مخاطبین هر زبان تولید محتوا کرده است.
سامانه جواب‌نت (بر پایه هوش مصنوعی)
اقتضای کنشگری فعال در عرصه پاسخگویی، آشنایی با امکانات روز و بهره‌گیری حداکثری از این امکانات می‌باشد. در همین راستا استفاده از ظرفیت هوش مصنوعی به عنوان ظرفیتی نوپدید و پرسرعت مورد توجه مرکز مطالعات بوده و سامانه «جواب‌نت» با هدف بهره‌گیری از هوش مصنوعی در پاسخگویی به سؤالات مخاطبین طراحی شده است. در این سامانه کاربر پس از طرح سؤال خود علاوه بر آشنایی با جواب‌های موجود در سامانه‌های مختلف و سؤالات مشابه، جوابی تحلیلی و ترکیبی نیز دریافت خواهد کرد.
تلویزیون اینترنتی پاسخ (پاسخT.V)
تلویزیون اینترنتی پاسخ به عنوان اولین تلویزیون اینترنتی حوزه‌های علمیه در روز عید سعید غدیر سال ۱۴۰۰ شمسی راه‌اندازی گردید. پاسخ TV بستری است که هم به صورت پخش زنده ۲۴ ساعته و هم آرشیو تولیدات در قالب‌های مناظره، مجری‌کارشناس، تاکشو و تولیدات چندرسانه‌ای (موشن، کلیپ، عکس نوشت و …) با محوریت پاسخ به شبهات دینی برنامه عرضه می‌کند.
رادیو اینترنتی پاسخ
رادیو اینترنتی پاسخ، در زمستان ۱۴۰۱ و با هدف در دسترس قراردادن محتوای علمی برنامه‌های برگزار شده مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات راه‌اندازی شده است. در این بستر، فایل‌های صوتی نشست‌های علمی با موضوعات فلسفی، الهیاتی، حقوقی، اقتصادی، علوم سیاسی، مباحث بین‌رشته‌ای علوم انسانی و نیز سخنرانی‌های مناسبتی که از ابتدای تأسیس مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات تا کنون برگزار شده است، به صورت کاملاً رایگان و با تفکیک موضوعی در دسترس مخاطبان قرار می‌گیرد.
نرم‌افزارهای مناسبتی و تخصصی
متناسب با تحولات روز جامعه و روی آوری مراکز و مخاطبین به استفاده از نرم‌افزارها، یکی از فعالیتهای قابل توجه این مرکز، الکترونیکی ساختن اطلاعات و فراورده‌های علمی بوده که این امر در قالب تولید نرم‌افزاری‌های تخصصی (جامع، موضوعی و مناسبتی) مدنظر قرار گرفت
- نرم‌افزارهای جامع: نرم‌افزارهای این بخش شامل پاسخ به سؤالات و شبهات علمی است که از محتوای موجود در بانک این مرکز، انتخاب و در ۱۴موضوع با بیش از ۱۴ هزار سؤال و شبهه تهیه شده که آخرین نسخه آن با عنوان پاسخ۵/۲ ارائه شده است.
- نرم‌افزارهای موضوعی: این گروه از نرم‌افزارها که به صورت چندرسانه‌ای تولید می‌گردد، بر تحقیق در یک موضوع خاص، متمرکز شده و حاوی محتوایی جامع و چندرسانه‌ای، مرکب از تولیدات مختلف مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات و آثار منتخب بیرونی از سایر مراکز علمی معتبر در موضوع مربوطه می‌باشد که به لحاظ محتوایی در قالب‌های متنی، صوتی، تجسمی و هنری به صورت چندرسانه‌ای در نرم‌افزار گنجانده شده است. محتوای این گروه از نرم‌افزارها شامل پاسخ به سؤالات، پاسخ به شبهات، مقالات علمی، کتابخانه، کتاب‌شناسی، مصاحبه و گفتمان‌ها، سخنرانی، هنرهای تصویری، عکس نوشته‌ها و… با محوریت موضوع نرم‌افزار است.
- نرم‌افزارهای مناسبتی: نرم‌افزارهایی که برای مناسبتی خاص تهیه شده‌اند؛ این نرم‌افزارها با حجم کم، مشتمل بر مباحث مرتبط با مناسبت مورد نظر است که در قالب پرسش و پاسخ ارائه شده‌اند.
فعالیت بین‌الملل و ملی
این بخش به تولید کتب و نشریه، برگزاری نشست و دوره آموزشی می‌پردازد.