اسرائیلیات در تفسیر قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۰۰

سؤال

آیا اسرائیلیات در تفسیر وارد شده است؟ چرا؟

اسرائیلیات به داستان یا حادثه‌ای که از منابع یهودی و مسیحی نقل شده باشد، گفته می‌شود. اسرائیلیات در تفسیر و شأن نزول قرآن، زمان پیامبر(ص) بوده است و حضرت از آن نهی کرده‌اند. گسترش اسرائیلیات در زمان خلیفه دوم بیشتر شد، چرا که از یک سو، نقل روایات پیامبر(ص) ممنوع شده بود و از طرف دیگر داستان سرایان یهودی، در میان مردم آزادانه حضور داشتند.

عواملی از جمله مهاجرت یهودیان و مسیحیان به جزیرة العرب، فرهنگ بالاتر ایشان نسبت به اعراب جاهلی، وجود اشتراک متون دینی مسلمانان و یهودیان و مسیحیان و اقدامات عامدانه یهودیان برای ایجاد انحراف در قرآن، از عوامل پیدایش اسرائیلیات دانسته شده است.

وجود اسرائیلیات در تفاسیر اهل سنت، به دلیل اعتماد بیش از حد اهل سنت به روایات صحابه می‌باشد. از این رو اسرائیلیات در تفاسیر اهل سنت بیشتر از تفاسیر شیعه ورود کرده است.

تعریف

واژه‌ي «اسرائيليات» جمع اسرائيليه، در اصطلاح گاهي در معنايي ويژه، فقط بر آن دسته از رواياتي اطلاق مي‌گردد كه صبغه‌ي يهودي دارد.^[۱] گاهي در مفهومي گسترده‌تر به كار مي‌رود و روايات يهودي و مسيحي را در بر مي‌گيرد. نيز گاهي در مفهومي فراگيرتر از دو مورد پيشين به كار مي‌رود و هر نوع روايت و حكايتي را كه از منابع غيراسلامي به قلمرو فرهنگ اسلامي وارد گردد، شامل مي‌شود.^[۲] این واژه دارای معنای گسترده‌ای است و اطلاق آن بر دو فرهنگ یهودی و مسیحی از باب تغلیب است.^[۳] هر نوع روايت و حکایتی را كه از منابع غير اسلامى وارد قلمرو فرهنگ اسلامى شده باشد شامل مى‏‌شود.^[۴]

واژه‌ي اسرائيليات گاهی به معناي گزارش‌ها و وقايع تاريخي قوم يهود و بني‌اسرائيل به كار مي‌رود. كتاب اسرائيليات القرآن^[۵] جهت بررسي اين نوع رويدادهاي تاريخي و سرگذشت قوم يهود، تأليف شده است.

ورود اسرائیلیات

زمان ورود اسرائیلیات در تفاسیر آن گونه که در روایات آمده است از زمان پیامبر(ص) می‌باشد و از طرف حضرت(ص) نهی شده است.^[۶] گسترش این مسئله از زمان خلیفه ی دوم می‌باشد،^[۷] زیرا خلیفه دوم از یک سو، صحابه را از نگارش و نقل احادیث پیامبر(ص) نهی کرد.^[۸] از سوی دیگر، میدان برای عدّه‌ای از قصه‌خوانان یهودی و مسیحی بازگردید.^[۹]

عوامل پیدایش اسرائیلیات

کوچ یهود و نصاری به سوی جزیرة العرب و هم جواری مسلمانان با آنان در مدینه.^[۱۰]
هیبت علمی و دینی یهود و نصاری که پشتوانه فرهنگی آنان به حساب می‌آمد سبب شد، تا اعراب جاهلی که از آن پشتوانه بی‌بهره بودند، آنان را برتر از خود بپندارند. آگاهی‌های وسیع یهود و نصار از تاریخ و دانستن داستان‌های شگفت‌انگیز، عامل مهمی در برتری آنان بر اعراب جاهلی بوده است.^[۱۱]
وجود مشترکات متون دینی یهود با قرآن، زمینه بهره‌گیری مسلمین را فراهم می‌ساخت. قرآن همانند تورات، بسیاری از قضایا و تاریخ پیامبران و امّت‌های پیشین را بیان نموده است. هم‌چنان‌که موارد مشابه بین قرآن و انجیل به ویژه درباره حضرت عیسی(ع) وجود دارد. چون شیوه قرآن کریم در نقل داستان‌ها بر این است که به گزیده‌ای از داستان بسنده می‌کند، برخی از مفسّران برای این‌که داستانی کامل و جامع را ذکر کنند، روایات غیر مفید را نیز به عنوان شأن نزول به آیات قرآن ضمیمه کردند.^[۱۲]
ناتوانی در پاسخ‌گوئی به مسائل دینی مردم،^[۱۳] آزادی عمل قصه‌خوانان اهل کتاب و تشویق آنان از سوی دولت مردان،^[۱۴] کنار ماندن امیرالمؤمنین(ع) از حکومت، زمینه لازم را برای فعالیت افرادی چون کعب الاحبار، با دانسته‌های خرافی خود فراهم آورد.
یهودیان قبل از ظهور اسلام در شهر مدینه از موقعیّت اجتماعی و اقتصادی برخوردار بودند. پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، یهودیان احساس خطر جدّی کردند، برای رسیدن به هدف‌های خود به نیرنگ متوسل شده و در ظاهر به آیین اسلام روی آوردند. این فریب‌کاری، زمینه‌ای برای رواج اسرائیلیات در میان مسلمانان شد.^[۱۵] قرآن کریم قوم یهود را سرسخت‌ترین دشمن مسلمانان معرفی کرده، اهل ایمان را نسبت به نیرنگ‌ها و نقشه‌های شوم آنان هشدار می‌دهد. ﴿لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَداوَه لِلَّذِینَ آمَنُوا الْیَهُودَ وَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا؛ بطور مسلّم، دشمنترین مردم نسبت به مؤمنان را، یهود و مشرکان خواهی یافت﴾(مائده:۸۲)

نفوذ اسرائیلیات در کتب تفسیر

میزان اثرپذیری تفاسیر اهل سنت به دلیل اعتماد بیش‌تر آنان به صحابه، به مراتب بیش‌تر از تفاسیر شیعه است. تفسیر اهل سنّت، از گفته‌های عالمان یهودی و مسیحی تازه مسلمان، هم‌چون عبدالله بن سلام، کعب الاحبار، وهب بن منبّه، تمیم‌داری و ابن جریح نوشته شده است. در مقابل شیعه، با تمسک به اهل بیت(ع)، در برابر این موارد ایستادگی کرد. مانند روایتی که امیرالمؤمنین(ع) در برخورد با قصه‌خوانان در مورد حضرت داود(ع) فرمود: کسی که داستان حضرت داود(ع) را به شیوه داستان سرایان روایت کند، صد و شصت تازیانه بر او می‌نوازم و این مقدار، حدّ دروغ بستن بر پیامبران است.^[۱۶]

مطالعه بیشتر

التفسیر و المفسرون، محمدحسین ذهبی، قاهره، دارالکتب الحدیثه، ۱۳۸۱ ق، ۱۹۶۱ میلادی.
پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر قرآن، دکتر محمد تقی دیّاری، دفتر پژوهشی و نشر سهروردی.

منابع

↑ دائره المعارف بزرگ اسلامي، زير نظر كاظم موسوي بجنوردي، چاپ دوم، تهران، مركز نشر دائره المعارف بزرگ اسلامي، ۱۳۶۹ش، ج۱۱، ص۱۳۵.
↑ ذهبي، محمد حسين ، التفسير و المفسرون، قاهره، دار الكتب الحديثه، ۱۳۸۱ق، ج۱۱، ص۱۶۵. دروزه، محمد عزه، اسرائیلیات فی التفسیر و الحدیث، دمشق، فی دارالایمان، ۱۴۰۵ق، ص۲۰۴. دائره المعارف تشيّع، زير نظر احمد صدر حاج سيد جوادي، كامران فاني و بهاء الدين خرمشاهي، چاپ دوم، تهران، بنياد خيريه و فرهنگي شط، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۱۳۹.
↑ معرفت، محمد هادی، التفسیر المفسرون، مشهد، الجامعه الرضویه للعلوم الاسلامیه، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۸۰.
↑ مركز فرهنگ و معارف قرآن، دايره المعارف قرآن كريم، قم بوستان كتاب، چاپ سوم، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۲۲۰.
↑ محمد جواد مغنيه: اسرائيليات القرآن، بيروت، دار الجواد، ۱۴۰۴ق.
↑ جعفریان، رسول، تاریخ سیاسی اسلام، تاریخ خلفا، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. سازمان چاپ و انتشارات، ج۲، ص۸۷ به بعد.
↑ علی اصغر رضوانی، سلفی گری و پاسخ به شبهات، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، چاپ پنجم، ص۲۱.
↑ عسكري، مرتضي، معالم المدرستين، قم، كلية اصول الدين و المجمع العلمي الاسلامي، ۱۴۱۶ق، ج ۲، ص ۵۷.
↑ ابو ریه، محمود، اضواء علی السنه المحمدیه، قم، مؤسسة أنصاريان للطباعة و النشر، ۱۴۲۰ق، ص۱۵۰.
↑ جان. بي. ناس: تاريخ جامع اديان، ترجمه علي‌اصغر حكمت، چاپ پنجم، تهران انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي (شركت سهامي)، ۱۳۷۲ش، ص ۴۸۸.
↑ ابوريّه، محمد، اضواء علي السنة المحمدية، چاپ دوم، مصر، دار المعارف (افست قم، دار الكتب العلميّه)، بي‌تا، ص 146.
↑ طباطبايي، محمد حسين، الميزان في تفسير القرآن، بيروت، مؤسسة الاعلمي، ۱۳۹۳ق، ج۱۳، ص۲۹۱.
↑ دائرة المعارف تشيّع، زير نظر احمد صدر حاج سيد جوادي، كامران فاني و بهاء الدين خرمشاهي، چاپ دوم، تهران، بنياد خيريه و فرهنگي شط، ۱۳۷۲ش، ج ۲، ص ۱۳۹.
↑ الجوزی، عبد الرحمن بن الجوزي، القُصّاص و المذكّرين، بيروت، دار الكتب العلميّة، چاپ اول، ۱۴۰۶ق، ص ۲۰.
↑ مغنيه، محمد جواد، اسرائيليات القرآن، بيروت، دار الجواد، ۱۴۰۴ق، ص۴۲.
↑ دروزه، محمد عزه، الاسرائیلیات فی کتب التفسیر و الحدیث، دمشق، لجنه النشر فی دار الایمان، چاپ دوم، ۱۴۰۵، ص۲۰۴

[1] دائره المعارف بزرگ اسلامي، زير نظر كاظم موسوي بجنوردي، چاپ دوم، تهران، مركز نشر دائره المعارف بزرگ اسلامي، ۱۳۶۹ش، ج۱۱، ص۱۳۵.

[2] ذهبي، محمد حسين ، التفسير و المفسرون، قاهره، دار الكتب الحديثه، ۱۳۸۱ق، ج۱۱، ص۱۶۵. دروزه، محمد عزه، اسرائیلیات فی التفسیر و الحدیث، دمشق، فی دارالایمان، ۱۴۰۵ق، ص۲۰۴. دائره المعارف تشيّع، زير نظر احمد صدر حاج سيد جوادي، كامران فاني و بهاء الدين خرمشاهي، چاپ دوم، تهران، بنياد خيريه و فرهنگي شط، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۱۳۹.

[3] معرفت، محمد هادی، التفسیر المفسرون، مشهد، الجامعه الرضویه للعلوم الاسلامیه، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۸۰.

[4] مركز فرهنگ و معارف قرآن، دايره المعارف قرآن كريم، قم بوستان كتاب، چاپ سوم، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۲۲۰.

[5] محمد جواد مغنيه: اسرائيليات القرآن، بيروت، دار الجواد، ۱۴۰۴ق.

[6] جعفریان، رسول، تاریخ سیاسی اسلام، تاریخ خلفا، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. سازمان چاپ و انتشارات، ج۲، ص۸۷ به بعد.

[7] علی اصغر رضوانی، سلفی گری و پاسخ به شبهات، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، چاپ پنجم، ص۲۱.

[8] عسكري، مرتضي، معالم المدرستين، قم، كلية اصول الدين و المجمع العلمي الاسلامي، ۱۴۱۶ق، ج ۲، ص ۵۷.

[9] ابو ریه، محمود، اضواء علی السنه المحمدیه، قم، مؤسسة أنصاريان للطباعة و النشر، ۱۴۲۰ق، ص۱۵۰.

[10] جان. بي. ناس: تاريخ جامع اديان، ترجمه علي‌اصغر حكمت، چاپ پنجم، تهران انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي (شركت سهامي)، ۱۳۷۲ش، ص ۴۸۸.

[11] ابوريّه، محمد، اضواء علي السنة المحمدية، چاپ دوم، مصر، دار المعارف (افست قم، دار الكتب العلميّه)، بي‌تا، ص 146.

[12] طباطبايي، محمد حسين، الميزان في تفسير القرآن، بيروت، مؤسسة الاعلمي، ۱۳۹۳ق، ج۱۳، ص۲۹۱.

[13] دائرة المعارف تشيّع، زير نظر احمد صدر حاج سيد جوادي، كامران فاني و بهاء الدين خرمشاهي، چاپ دوم، تهران، بنياد خيريه و فرهنگي شط، ۱۳۷۲ش، ج ۲، ص ۱۳۹.

[14] الجوزی، عبد الرحمن بن الجوزي، القُصّاص و المذكّرين، بيروت، دار الكتب العلميّة، چاپ اول، ۱۴۰۶ق، ص ۲۰.

[15] مغنيه، محمد جواد، اسرائيليات القرآن، بيروت، دار الجواد، ۱۴۰۴ق، ص۴۲.

[16] دروزه، محمد عزه، الاسرائیلیات فی کتب التفسیر و الحدیث، دمشق، لجنه النشر فی دار الایمان، چاپ دوم، ۱۴۰۵، ص۲۰۴

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-'''اسرائیلیات''' به داستان یا حادثه‌ای که از منابع [[یهودی]] و [[مسیحی]] نقل شده باشد، گفته می‌شود. بنابر روایات، ورود اسرائیلیات در تفسیر و [[شأن نزول قرآن]]، زمان [[پیامبر(ص)]] بوده است و حضرت از آن نهی کرده‌اند. گسترش اسرائیلیات در زمان [[خلیفه دوم]] دانسته شده است، چرا که از یک سو، نقل روایات پیامبر(ص) ممنوع شده بود و از طرف دیگر داستان سرایان یهودی، در میان مردم آزادانه حضور داشتند. عواملی از جمله مهاجرت یهودیان و مسیحیان به [[جزیرة العرب]]، فرهنگ بالاتر ایشان نسبت به اعراب جاهلی، وجود اشتراک متون دینی مسلمانان و یهودیان و مسیحیان و اقدامات عامدانه یهودیان برای ایجاد [[انحراف در قرآن]]، از عوامل پیدایش اسرائیلیات دانسته شده است.
-وجود اسرائیلیات در تفاسیر [[اهل سنت]]، به دلیل اعتماد بیش از حد اهل سنت به روایات [[صحابه پیامبر(ص)|صحابه]] می‌باشد. از این رو اسرائیلیات در تفاسیر اهل سنت بیشتر از تفاسیر شیعه ورود کرده است.
+'''اسرائیلیات''' به داستان یا حادثه‌ای که از منابع [[یهودی]] و [[مسیحی]] نقل شده باشد، گفته می‌شود.  اسرائیلیات در تفسیر و [[شأن نزول قرآن]]، زمان [[پیامبر(ص)]] بوده است و حضرت از آن نهی کرده‌اند. گسترش اسرائیلیات در زمان [[خلیفه دوم]] بیشتر شد، چرا که از یک سو، نقل روایات پیامبر(ص) ممنوع شده بود و از طرف دیگر داستان سرایان یهودی، در میان مردم آزادانه حضور داشتند.
+عواملی از جمله مهاجرت یهودیان و مسیحیان به [[جزیرة العرب]]، فرهنگ بالاتر ایشان نسبت به اعراب جاهلی، وجود اشتراک متون دینی مسلمانان و یهودیان و مسیحیان و اقدامات عامدانه یهودیان برای ایجاد [[انحراف در قرآن]]، از عوامل پیدایش اسرائیلیات دانسته شده است.
+وجود اسرائیلیات در تفاسیر اهل سنت، به دلیل اعتماد بیش از حد اهل سنت به روایات صحابه می‌باشد. از این رو اسرائیلیات در تفاسیر اهل سنت بیشتر از تفاسیر شیعه ورود کرده است.
 == تعریف ==
-'''اسرائیلیات''' جمع اسرائیلیه و به داستان یا حادثه‌ای که از منابع [[یهودی]] و [[مسیحی]] روایت شود، اطلاق می‌گردد.<ref>دروزه، محمد عزه، اسرائیلیات فی التفسیر و الحدیث، دمشق، فی دارالایمان، ۱۴۰۵ ق، ص۲۰۴.</ref> این واژه دارای معنای گسترده‌ای است و مشتمل بر آنچه که دارای پیشینه‌ای از داستان‌های یهودی و مسیحی است، نیز می‌شود و اطلاق آن بر هر دو فرهنگ از باب تغلیب است.<ref>معرفت، التفسیر المفسرون، ج۱، ص۱۶۵.</ref>
+واژه‌ي «اسرائيليات» جمع اسرائيليه، در اصطلاح گاهي در معنايي ويژه، فقط بر آن دسته از رواياتي اطلاق مي‌گردد كه صبغه‌ي يهودي دارد.<ref> دائره المعارف بزرگ اسلامي، زير نظر كاظم موسوي بجنوردي، چاپ دوم، تهران، مركز نشر دائره المعارف بزرگ اسلامي، ۱۳۶۹ش، ج۱۱، ص۱۳۵.</ref> گاهي در مفهومي گسترده‌تر به كار مي‌رود و روايات يهودي و مسيحي را در بر مي‌گيرد. نيز گاهي در مفهومي فراگيرتر از دو مورد پيشين به كار مي‌رود و هر نوع روايت و حكايتي را كه از منابع غيراسلامي به قلمرو فرهنگ اسلامي وارد گردد، شامل مي‌شود.<ref>ذهبي، محمد حسين ، التفسير و المفسرون، قاهره، دار الكتب الحديثه، ۱۳۸۱ق، ج۱۱، ص۱۶۵. دروزه، محمد عزه، اسرائیلیات فی التفسیر و الحدیث، دمشق، فی دارالایمان، ۱۴۰۵ق، ص۲۰۴. دائره المعارف تشيّع، زير نظر احمد صدر حاج سيد جوادي، كامران فاني و بهاء الدين خرمشاهي، چاپ دوم، تهران، بنياد خيريه و فرهنگي شط، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۱۳۹.</ref> این واژه دارای معنای گسترده‌ای است و اطلاق آن بر دو فرهنگ یهودی و مسیحی از باب تغلیب است.<ref>معرفت، محمد هادی، التفسیر المفسرون، مشهد، الجامعه الرضویه للعلوم الاسلامیه، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۸۰.</ref> هر نوع روايت و حکایتی را كه از منابع غير اسلامى وارد قلمرو فرهنگ اسلامى شده باشد شامل مى‏‌شود.<ref>مركز فرهنگ و معارف قرآن، دايره المعارف قرآن كريم، قم بوستان كتاب، چاپ سوم، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۲۲۰.</ref>
+واژه‌ي اسرائيليات گاهی به معناي گزارش‌ها و وقايع تاريخي قوم يهود و بني‌اسرائيل به كار مي‌رود. كتاب اسرائيليات القرآن<ref> محمد جواد مغنيه: اسرائيليات القرآن، بيروت، دار الجواد، ۱۴۰۴ق.</ref> جهت بررسي اين نوع رويدادهاي تاريخي و سرگذشت قوم يهود، تأليف شده است.
 == ورود اسرائیلیات ==
-زمان ورود اسرائیلیات در تفاسیر آن گونه که در روایات آمده است از زمان [[پیامبر(ص)]] می‌باشد و از طرف حضرت(ص) نهی شده است.<ref>جعفریان، رسول، تاریخ سیاسی اسلام، تاریخ خلفا، ج۲، ص۸۷ به بعد.</ref> گسترش این مسئله از زمان [[خلیفه ی دوم]] می‌باشد، زیرا خلیفه دوم از یک سو، [[صحابه پیامبر(ص)|صحابه]] را از نگارش و نقل احادیث پیامبر(ص) نهی کرد<ref>اضواء علی السنه المحمدیه، ص۴۶.</ref> و از سوی دیگر، میدان برای عدّه‌ای از قصه‌خوانان یهودی و مسیحی بازگردید.<ref>همان، ص۱۵۰.</ref>
+زمان ورود اسرائیلیات در تفاسیر آن گونه که در روایات آمده است از زمان پیامبر(ص) می‌باشد و از طرف حضرت(ص) نهی شده است.<ref>جعفریان، رسول، تاریخ سیاسی اسلام، تاریخ خلفا، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. سازمان چاپ و انتشارات، ج۲، ص۸۷ به بعد.</ref> گسترش این مسئله از زمان [[خلیفه ی دوم]] می‌باشد،<ref>علی اصغر رضوانی، سلفی گری و پاسخ به شبهات، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، چاپ پنجم، ص۲۱.</ref> زیرا خلیفه دوم از یک سو، [[صحابه پیامبر(ص)|صحابه]] را از نگارش و نقل احادیث پیامبر(ص) نهی کرد.<ref>عسكري، مرتضي، معالم المدرستين، قم، كلية اصول الدين و المجمع العلمي الاسلامي، ۱۴۱۶ق، ج ۲، ص ۵۷.</ref> از سوی دیگر، میدان برای عدّه‌ای از قصه‌خوانان یهودی و مسیحی بازگردید.<ref>ابو ریه، محمود، اضواء علی السنه المحمدیه، قم، مؤسسة أنصاريان للطباعة و النشر، ۱۴۲۰ق، ص۱۵۰.</ref>
 == عوامل پیدایش اسرائیلیات ==
-عوامل پیدایش و نفوذ اسرائیلیات و اندیشه‌های اهل کتاب و گسترش آن به ویژه یهودیان در میان جمعیّت مسلمین و فرهنگ آنان را می‌توان موارد زیر دانست:
-* کوچ یهود و نصاری به سوی [[جزیرة العرب]] و هم جواری مسلمانان با آنان در [[مدینه]].
+* کوچ یهود و نصاری به سوی [[جزیرة العرب]] و هم جواری مسلمانان با آنان در [[مدینه]].<ref>جان. بي. ناس: تاريخ جامع اديان، ترجمه علي‌اصغر حكمت، چاپ پنجم، تهران انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي (شركت سهامي)، ۱۳۷۲ش، ص ۴۸۸.</ref>
-* هیبت علمی و دینی یهود و نصاری که پشتوانه فرهنگی آنان به حساب می‌آمد سبب شد، تا اعراب جاهلی که از آن پشتوانه بی‌بهره بودند، آنان را برتر از خود بپندارند. آگاهی‌های وسیع یهود و نصار از تاریخ و دانستن داستان‌های شگفت‌انگیز، عامل مهمی در برتری آنان بر اعراب جاهلی بوده است.<ref>تاریخ سیاسی اسلام، ج۱.</ref>
+* هیبت علمی و دینی یهود و نصاری که پشتوانه فرهنگی آنان به حساب می‌آمد سبب شد، تا اعراب جاهلی که از آن پشتوانه بی‌بهره بودند، آنان را برتر از خود بپندارند. آگاهی‌های وسیع یهود و نصار از تاریخ و دانستن داستان‌های شگفت‌انگیز، عامل مهمی در برتری آنان بر اعراب جاهلی بوده است.<ref>ابوريّه، محمد، اضواء علي السنة المحمدية، چاپ دوم، مصر، دار المعارف (افست قم، دار الكتب العلميّه)، بي‌تا، ص 146.</ref>
-* وجود مشترکات متون دینی یهود با قرآن، زمینه بهره‌گیری مسلمین را فراهم می‌ساخت. قرآن همانند تورات، بسیاری از قضایا و تاریخ پیامبران و امّت‌های پیشین را بیان نموده است. هم‌چنان‌که موارد مشابه بین قرآن و [[انجیل]] به ویژه درباره [[حضرت عیسی(ع)]] وجود دارد. چون شیوه قرآن کریم در نقل داستان‌ها بر این است که به گزیده‌ای از داستان بسنده می‌کند، برخی از مفسّران برای این‌که داستانی کامل و جامع را ذکر کنند، روایات غیر مفید را نیز به عنوان شأن نزول به آیات قرآن ضمیمه کردند.<ref>المیزان، ج۱۳، ص۲۹۱–۲۹۲.</ref>
+* وجود مشترکات متون دینی یهود با قرآن، زمینه بهره‌گیری مسلمین را فراهم می‌ساخت. قرآن همانند تورات، بسیاری از قضایا و تاریخ پیامبران و امّت‌های پیشین را بیان نموده است. هم‌چنان‌که موارد مشابه بین قرآن و [[انجیل]] به ویژه درباره [[حضرت عیسی(ع)]] وجود دارد. چون شیوه قرآن کریم در نقل داستان‌ها بر این است که به گزیده‌ای از داستان بسنده می‌کند، برخی از مفسّران برای این‌که داستانی کامل و جامع را ذکر کنند، روایات غیر مفید را نیز به عنوان شأن نزول به آیات قرآن ضمیمه کردند.<ref>طباطبايي، محمد حسين، الميزان في تفسير القرآن، بيروت، مؤسسة الاعلمي، ۱۳۹۳ق،  ج۱۳، ص۲۹۱.</ref>
-* ناتوانی خلفا در پاسخ‌گوئی به مسائل دینی مردم، آزادی عمل قصه‌خوانان اهل کتاب و تشویق آنان از سوی دولت مردان، کنار ماندن [[امیر المؤمنین(ع)]] از حکومت، زمینه لازم را برای فعالیت افرادی چون [[کعب الاحبار]]، با دانسته‌های خرافی خود فراهم آورد
+* ناتوانی در پاسخ‌گوئی به مسائل دینی مردم،<ref>دائرة المعارف تشيّع، زير نظر احمد صدر حاج سيد جوادي، كامران فاني و بهاء الدين خرمشاهي، چاپ دوم، تهران، بنياد خيريه و فرهنگي شط، ۱۳۷۲ش، ج ۲، ص ۱۳۹.</ref> آزادی عمل قصه‌خوانان اهل کتاب و تشویق آنان از سوی دولت مردان،<ref>الجوزی، عبد الرحمن بن الجوزي، القُصّاص و المذكّرين، بيروت، دار الكتب العلميّة، چاپ اول، ۱۴۰۶ق، ص ۲۰.</ref> کنار ماندن [[امیرالمؤمنین|امیرالمؤمنین(ع)]] از حکومت، زمینه لازم را برای فعالیت افرادی چون [[کعب الاحبار]]، با دانسته‌های خرافی خود فراهم آورد.
-* یهودیان قبل از ظهور اسلام در شهر مدینه از موقعیّت اجتماعی و اقتصادی برخوردار بودند. پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، یهودیان احساس خطر جدّی کردند، برای رسیدن به هدف‌های خود به نیرنگ و فریب متوسل شده و در ظاهر به آیین اسلام روی آوردند.<ref>اضواء علی السنه المحمدیه، ص۱۴۵.</ref> قرآن کریم قوم یهود را سرسخت‌ترین دشمن مسلمانان معرفی کرده، اهل ایمان را نسبت به نیرنگ‌ها و نقشه‌های شوم آنان هشدار می‌دهد. {{قرآن|لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَداوَه لِلَّذِینَ آمَنُوا الْیَهُودَ وَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا|ترجمه=بطور مسلّم، دشمنترین مردم نسبت به مؤمنان را، یهود و مشرکان خواهی یافت|سوره=مائده|آیه=۸۲}}
+* یهودیان قبل از ظهور اسلام در شهر مدینه از موقعیّت اجتماعی و اقتصادی برخوردار بودند. پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، یهودیان احساس خطر جدّی کردند، برای رسیدن به هدف‌های خود به نیرنگ  متوسل شده و در ظاهر به آیین اسلام روی آوردند. این فریب‌کاری، زمینه‌ای برای رواج اسرائیلیات در میان مسلمانان شد.<ref>مغنيه، محمد جواد، اسرائيليات القرآن، بيروت، دار الجواد، ۱۴۰۴ق، ص۴۲.</ref> قرآن کریم قوم یهود را سرسخت‌ترین دشمن مسلمانان معرفی کرده، اهل ایمان را نسبت به نیرنگ‌ها و نقشه‌های شوم آنان هشدار می‌دهد. {{قرآن|لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَداوَه لِلَّذِینَ آمَنُوا الْیَهُودَ وَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا|ترجمه=بطور مسلّم، دشمنترین مردم نسبت به مؤمنان را، یهود و مشرکان خواهی یافت|سوره=مائده|آیه=۸۲}}
 == نفوذ اسرائیلیات در کتب تفسیر ==
 میزان اثرپذیری تفاسیر [[اهل سنت]] به دلیل اعتماد بیش‌تر آنان به [[صحابه پیامبر(ص)|صحابه]]، به مراتب بیش‌تر از تفاسیر شیعه است. تفسیر اهل سنّت، از گفته‌های عالمان یهودی و مسیحی تازه مسلمان، هم‌چون عبدالله بن سلام، [[کعب الاحبار]]، وهب بن منبّه، تمیم‌داری و [[ابن جریح]] نوشته شده است. در مقابل [[شیعه]]، با تمسک به [[اهل بیت(ع)]]، در برابر این موارد ایستادگی کرد. مانند روایتی که [[امیرالمؤمنین(ع)]] در برخورد با قصه‌خوانان در مورد [[حضرت داود|حضرت داود(ع)]] فرمود: کسی که داستان حضرت داود(ع) را به شیوه داستان سرایان روایت کند، صد و شصت تازیانه بر او می‌نوازم و این مقدار، حدّ دروغ بستن بر [[پیامبران]] است.<ref>دروزه، محمد عزه، الاسرائیلیات فی کتب التفسیر و الحدیث، دمشق، لجنه النشر فی دار الایمان، چاپ دوم، ۱۴۰۵، ص۲۰۴</ref>
-با مطالعه دقیق در اسناد روایات تفسیری و نمونه‌هایی از اسرائیلیات ارائه شده، معلوم می‌شود، که در تمامی کتب، رد پای برخی از دانش‌مندان اهل کتاب یا متأثر از آنان دیده می‌شود.
 {{مطالعه بیشتر}}
@@ خط ۵۳: / خط ۵۵: @@
   | ارجاعات =
   | بازبینی نویسنده =
-  | بازبینی =
+  | ارزیابی کمی =
   | تکمیل =
   | اولویت = ب