تاریخچه برگزاری مراسم چهلم برای اموات: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{شروع متن}} {{سوال}} گرفتن مراسم چهلم براي اموات و درگذشتگان از چه زماني در بين...» ایجاد کرد)
 
جز (ابرابزار)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
گرفتن مراسم چهلم براي اموات و درگذشتگان از چه زماني در بين شيعيان و مخصوصاً ايرانيان مرسوم شد؟ آيا مستند ديني دارد؟
گرفتن مراسم چهلم برای اموات و درگذشتگان از چه زمانی در بین شیعیان و مخصوصاً ایرانیان مرسوم شد؟ آیا مستند دینی دارد؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
از ظاهر قرآن و روايات چنين بر مي آيد كه روز و عدد چهل داراي اسراري باشد خداوند در قرآن سوره بقره آيه ۵۱ مي فرمايد: با موسي چهل شب وعده گذاشتيم و او به ميعادگاه براي گرفتن فرمانهاي الهي آمد. يعني مدت وعده الهي كه موسي در آن به ديدار خداوند براي گرفتن دستور و الواح رفت چهل شب بود. يعني چهل شب موسي به طور رفت و با خداوند مناجات مي كرد.
از ظاهر قرآن و روایات چنین بر می‌آید که روز و عدد چهل دارای اسراری باشد خداوند در قرآن سوره بقره آیه ۵۱ می‌فرماید: با موسی چهل شب وعده گذاشتیم و او به میعادگاه برای گرفتن فرمانهای الهی آمد. یعنی مدت وعده الهی که موسی در آن به دیدار خداوند برای گرفتن دستور و الواح رفت چهل شب بود. یعنی چهل شب موسی به‌طور رفت و با خداوند مناجات می‌کرد.


در آيه ديگری چنين آمده است: وقتي انسان به سن چهل سالگي مي رسد از خداوند مي خواهد توفيق شكرگزاري از نعمتهايش را به او بدهد و خواستار توفيق انجام عمل صالح از خداوند مي شود ـ يعني انسان در سن چهل سالگي به مرحله اي از رشد و ايمان مي رسد كه نوعي تكامل و بلوغ است لذا در روايات آمده هركس تا سن چهل سالگي گناه كند و توبه نكند امكان بازگشت براي او سخت است<ref>ر.ك: تفسير روح المعاني، ج۲۶، ص۱۷ و تفسير نمونه، ج۲۱، ص۳۲۹.</ref> و همچنين نقل شده هركس كه چهل سال بر او بگذرد نيكي هايش به بدي‎هايش غلبه نكند و جهت گيريهايش به سوي خوبي ها نباشد جايش دوزخ است.
در آیه دیگری چنین آمده است: وقتی انسان به سن چهل سالگی می‌رسد از خداوند می‌خواهد توفیق شکرگزاری از نعمتهایش را به او بدهد و خواستار توفیق انجام عمل صالح از خداوند می‌شود ـ یعنی انسان در سن چهل سالگی به مرحله ای از رشد و ایمان می‌رسد که نوعی تکامل و بلوغ است لذا در روایات آمده هرکس تا سن چهل سالگی گناه کند و توبه نکند امکان بازگشت برای او سخت است<ref>ر. ک. تفسیر روح المعانی، ج۲۶، ص۱۷ و تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۳۲۹.</ref> و همچنین نقل شده هرکس که چهل سال بر او بگذرد نیکی‌هایش به بدی‌هایش غلبه نکند و جهت گیریهایش به سوی خوبی‌ها نباشد جایش دوزخ است.


یکی از محققین در این باره چنین می‌نویسد: «در فرهنگ اسلامى و در معارف عرفانى، عدد چهل (اربعين) جايگاه خاصّى دارد. چلّه‏نشينى براى رفع حاجت يا رسيدن به مقامات سلوك و عرفان معروف است. حفظ كردن چهل حديث، اخلاص چهل صباح، كمال عقل در چهل سالگى، دعا براى چهل مؤمن، چهل شب چهارشنبه و ... بسيارى از اين نمونه‏ها و موارد.»<ref>محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، ۱۳۷۴ش، ص۴۱.</ref>
یکی از محققین در این باره چنین می‌نویسد: «در فرهنگ اسلامی و در معارف عرفانی، عدد چهل (اربعین) جایگاه خاصّی دارد. چلّه‌نشینی برای رفع حاجت یا رسیدن به مقامات سلوک و عرفان معروف است. حفظ کردن چهل حدیث، اخلاص چهل صباح، کمال عقل در چهل سالگی، دعا برای چهل مؤمن، چهل شب چهارشنبه و … بسیاری از این نمونه‌ها و موارد.»<ref>محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، ۱۳۷۴ش، ص۴۱.</ref>


بنابراين در اسلام عدد چهل داراي حكمتي است كه آن را مهم جلوه مي كند و در فرهنگ ايران زمين «چهل» عدد مشهوري است و در شعر و ادب فارسي نيز تركيب هايي از اين كلمه وجود دارد. در فرهنگ اسلامي نيز عدد چهل از جايگاه ويژه اي برخوردار است در روايات اسلامي عدد چهل فراوان مطرح شده است. به عنوان نمونه در حديثي آمده است: «كسي كه تا ۴۰ روز خالص براي خدا شود چشمه هاي حكمت از قلبش بر زبانش جاري مي شود»<ref>مازندراني، محمد صالح ، شرح اصول كافي، جلد ۸، ص۴۷.</ref>.
بنابراین در اسلام عدد چهل دارای حکمتی است که آن را مهم جلوه می‌کند و در فرهنگ ایران زمین «چهل» عدد مشهوری است و در شعر و ادب فارسی نیز ترکیب‌هایی از این کلمه وجود دارد. در فرهنگ اسلامی نیز عدد چهل از جایگاه ویژه ای برخوردار است در روایات اسلامی عدد چهل فراوان مطرح شده است. به عنوان نمونه در حدیثی آمده است: «کسی که تا ۴۰ روز خالص برای خدا شود چشمه‌های حکمت از قلبش بر زبانش جاری می‌شود».<ref>مازندرانی، محمد صالح، شرح اصول کافی، جلد ۸، ص۴۷.</ref>


به نظر مي رسد با توجه به اينكه اربعين در فرهنگ عاشورا از جايگاه ويژه اي برخوردار شده است از اين رو شيعيان و ايرانيان همانگونه كه براي سرور و سالار شهيدان ابا عبدالله الحسين(ع) همه ساله اربعين شهادت را عزاداري مي كنند، در چهلمين روز درگذشت اموات خويش نيز مراسمي به يادبود اين عزيزان برگزار مي كنند در اين رابطه آقا حيدري<ref>عضو هيئت علمي گروه تاريخ پژوهشكده حوزه و دانشگاه.</ref> مي گويد: در تاريخ اسلام از نخستين اربعين عزاداري بر كشته يا شهيدي، پيش از شهادت امام حسين(ع) اطلاعي در دست نيست. در تاريخ و سيره نبوي هم در اين باب نمونه اي سراغ نداريم حتي بر شخص پيامبر(ص) حضرت زهرا(س) امام علي و امام حسن (عليهما السلام) اربعين گزارش نشده است و سرآغاز آن از عزاداري بر امام حسين(ع) است»<ref>نشريه خراسان، بحث «اربعين از ديدگاه مورخين» حجت الاسلام حيدري آقائي، ۸/۲/۱۳۸۲.</ref>. مهمترين نكته درباره اربعين روايت امام حسن عسكري(ع) است. حضرت در روايتي كه در منابع مختلف نقل شده است فرموده اند: نشانه هاي مؤمن پنج چيز است: ۱. خواندن ۵۱ ركعت نماز (۱۷ ركعت نماز واجب + ۳۴ ركعت نوافل) ۲. زيارت اربعين ۳. انگشتري در دست راست ۴. سجده بر خاك ۵. بلند خواندن بسم الله در نماز»<ref>شيخ طوسي، تهذيب الاحكام، ج۶، ص۵۱.</ref> «اين حديث تنها مدرك معتبري است كه جداي از خود زيارت اربعين كه در ادعيه و منابع دعا آمده به اربعين امام حسين(ع) و بزرگداشت آن روز تصريح كرده است<ref>جعفريان رسول ، نشريه رسالت، نشريه اربعين امام حسين(ع)، عدد چهل، ۱۶/۱/۸۳.</ref>.
به نظر می‌رسد با توجه به اینکه اربعین در فرهنگ عاشورا از جایگاه ویژه ای برخوردار شده است از این رو شیعیان و ایرانیان همانگونه که برای سرور و سالار شهیدان ابا عبدالله الحسین(ع) همه ساله اربعین شهادت را عزاداری می‌کنند، در چهلمین روز درگذشت اموات خویش نیز مراسمی به یادبود این عزیزان برگزار می‌کنند در این رابطه آقا حیدری<ref>عضو هیئت علمی گروه تاریخ پژوهشکده حوزه و دانشگاه.</ref> می‌گوید: در تاریخ اسلام از نخستین اربعین عزاداری بر کشته یا شهیدی، پیش از شهادت امام حسین(ع) اطلاعی در دست نیست. در تاریخ و سیره نبوی هم در این باب نمونه ای سراغ نداریم حتی بر شخص پیامبر(ص) حضرت زهرا(س) امام علی و امام حسن (علیهما السلام) اربعین گزارش نشده است و سرآغاز آن از عزاداری بر امام حسین(ع) است».<ref>نشریه خراسان، بحث «اربعین از دیدگاه مورخین» حجت الاسلام حیدری آقائی، ۸/۲/۱۳۸۲.</ref> مهمترین نکته درباره اربعین روایت امام حسن عسکری(ع) است. حضرت در روایتی که در منابع مختلف نقل شده است فرموده‌اند: نشانه‌های مؤمن پنج چیز است: ۱. خواندن ۵۱ رکعت نماز (۱۷ رکعت نماز واجب + ۳۴ رکعت نوافل) ۲. زیارت اربعین ۳. انگشتری در دست راست ۴. سجده بر خاک ۵. بلند خواندن بسم الله در نماز»<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۵۱.</ref> «این حدیث تنها مدرک معتبری است که جدای از خود زیارت اربعین که در ادعیه و منابع دعا آمده به اربعین امام حسین(ع) و بزرگداشت آن روز تصریح کرده است.<ref>جعفریان رسول، نشریه رسالت، نشریه اربعین امام حسین(ع)، عدد چهل، ۱۶/۱/۸۳.</ref>


در منابع به روز اربعين (اولين اربعين امام حسين(ع)) به دو اعتبار نگريسته شده است شيخ مفيد در ارتباط با اين روز نوشته است. اين روزي است كه حرم امام حسين(ع) از شام به سوي مدينه مراجعت كردند و نيز روزي است كه جابر بن عبدا... انصاري براي زيارت امام حسين(ع) وارد كربلا شد»<ref>همان.</ref>.
در منابع به روز اربعین (اولین اربعین امام حسین(ع)) به دو اعتبار نگریسته شده است شیخ مفید در ارتباط با این روز نوشته است. این روزی است که حرم امام حسین(ع) از شام به سوی مدینه مراجعت کردند و نیز روزی است که جابر بن عبدا… انصاری برای زیارت امام حسین(ع) وارد کربلا شد».<ref>همان.</ref>


به نظر مي رسد با توجه به مراسم اربعين براي امام حسين(ع) (كه همواره برگزار شده و مي شود الهام از اين حركت معنوي بوده است كه مراسم چهلمين روز براي اموات و درگذشتگان برگزار مي كنند.
به نظر می‌رسد با توجه به مراسم اربعین برای امام حسین(ع) (که همواره برگزار شده و می‌شود الهام از این حرکت معنوی بوده است که مراسم چهلمین روز برای اموات و درگذشتگان برگزار می‌کنند.


نتيجه گيري: گرفتن مراسم چهلم براي اموات از سنت هاي پسنديده مردمي است كه به نظر مي رسد با توجه به اهميتي كه براي عدد چهل در روايات وجود دارد و همچنين به واسطه مراسم اربعين كه همه ساله براي سرور و سالار شهيدان حسين بن علي(ع) برگزار مي شود، در بين مردم ايران كه شيعه و دوستدار اهل بيت هستند رواج يافته است.
نتیجه‌گیری: گرفتن مراسم چهلم برای اموات از سنت‌های پسندیده مردمی است که به نظر می‌رسد با توجه به اهمیتی که برای عدد چهل در روایات وجود دارد و همچنین به واسطه مراسم اربعین که همه ساله برای سرور و سالار شهیدان حسین بن علی(ع) برگزار می‌شود، در بین مردم ایران که شیعه و دوستدار اهل بیت هستند رواج یافته است.
{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}
{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}
==معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:==


۱. تحقيق درباره اول اربعين حضرت سيد الشهدا(ع)، از شهيد آيت الله قاضى طباطبائى‏
== معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر ==
۱. تحقیق درباره اول اربعین حضرت سید الشهدا(ع)، از شهید آیت الله قاضی طباطبائی‏


۲. فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، ص۴۱.
۲. فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، ص۴۱.
{{پایان مطالعه بیشتر}}
{{پایان مطالعه بیشتر}}


==منابع==
== منابع ==
<references />
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی =  
  | شاخه اصلی =
|شاخه فرعی۱ =  
|شاخه فرعی۱ =
|شاخه فرعی۲ =  
|شاخه فرعی۲ =
|شاخه فرعی۳ =  
|شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه =
  | تیترها =  
  | تیترها =
  | ویرایش =  
  | ویرایش =
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی =
  | ناوبری =  
  | ناوبری =
  | نمایه =  
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر =
  | ارجاعات =  
  | ارجاعات =
  | بازبینی =  
  | بازبینی =
  | تکمیل =  
  | تکمیل =
  | اولویت =  
  | اولویت =
  | کیفیت =  
  | کیفیت =
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ ‏۵ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۳۳

سؤال

گرفتن مراسم چهلم برای اموات و درگذشتگان از چه زمانی در بین شیعیان و مخصوصاً ایرانیان مرسوم شد؟ آیا مستند دینی دارد؟

از ظاهر قرآن و روایات چنین بر می‌آید که روز و عدد چهل دارای اسراری باشد خداوند در قرآن سوره بقره آیه ۵۱ می‌فرماید: با موسی چهل شب وعده گذاشتیم و او به میعادگاه برای گرفتن فرمانهای الهی آمد. یعنی مدت وعده الهی که موسی در آن به دیدار خداوند برای گرفتن دستور و الواح رفت چهل شب بود. یعنی چهل شب موسی به‌طور رفت و با خداوند مناجات می‌کرد.

در آیه دیگری چنین آمده است: وقتی انسان به سن چهل سالگی می‌رسد از خداوند می‌خواهد توفیق شکرگزاری از نعمتهایش را به او بدهد و خواستار توفیق انجام عمل صالح از خداوند می‌شود ـ یعنی انسان در سن چهل سالگی به مرحله ای از رشد و ایمان می‌رسد که نوعی تکامل و بلوغ است لذا در روایات آمده هرکس تا سن چهل سالگی گناه کند و توبه نکند امکان بازگشت برای او سخت است[۱] و همچنین نقل شده هرکس که چهل سال بر او بگذرد نیکی‌هایش به بدی‌هایش غلبه نکند و جهت گیریهایش به سوی خوبی‌ها نباشد جایش دوزخ است.

یکی از محققین در این باره چنین می‌نویسد: «در فرهنگ اسلامی و در معارف عرفانی، عدد چهل (اربعین) جایگاه خاصّی دارد. چلّه‌نشینی برای رفع حاجت یا رسیدن به مقامات سلوک و عرفان معروف است. حفظ کردن چهل حدیث، اخلاص چهل صباح، کمال عقل در چهل سالگی، دعا برای چهل مؤمن، چهل شب چهارشنبه و … بسیاری از این نمونه‌ها و موارد.»[۲]

بنابراین در اسلام عدد چهل دارای حکمتی است که آن را مهم جلوه می‌کند و در فرهنگ ایران زمین «چهل» عدد مشهوری است و در شعر و ادب فارسی نیز ترکیب‌هایی از این کلمه وجود دارد. در فرهنگ اسلامی نیز عدد چهل از جایگاه ویژه ای برخوردار است در روایات اسلامی عدد چهل فراوان مطرح شده است. به عنوان نمونه در حدیثی آمده است: «کسی که تا ۴۰ روز خالص برای خدا شود چشمه‌های حکمت از قلبش بر زبانش جاری می‌شود».[۳]

به نظر می‌رسد با توجه به اینکه اربعین در فرهنگ عاشورا از جایگاه ویژه ای برخوردار شده است از این رو شیعیان و ایرانیان همانگونه که برای سرور و سالار شهیدان ابا عبدالله الحسین(ع) همه ساله اربعین شهادت را عزاداری می‌کنند، در چهلمین روز درگذشت اموات خویش نیز مراسمی به یادبود این عزیزان برگزار می‌کنند در این رابطه آقا حیدری[۴] می‌گوید: در تاریخ اسلام از نخستین اربعین عزاداری بر کشته یا شهیدی، پیش از شهادت امام حسین(ع) اطلاعی در دست نیست. در تاریخ و سیره نبوی هم در این باب نمونه ای سراغ نداریم حتی بر شخص پیامبر(ص) حضرت زهرا(س) امام علی و امام حسن (علیهما السلام) اربعین گزارش نشده است و سرآغاز آن از عزاداری بر امام حسین(ع) است».[۵] مهمترین نکته درباره اربعین روایت امام حسن عسکری(ع) است. حضرت در روایتی که در منابع مختلف نقل شده است فرموده‌اند: نشانه‌های مؤمن پنج چیز است: ۱. خواندن ۵۱ رکعت نماز (۱۷ رکعت نماز واجب + ۳۴ رکعت نوافل) ۲. زیارت اربعین ۳. انگشتری در دست راست ۴. سجده بر خاک ۵. بلند خواندن بسم الله در نماز»[۶] «این حدیث تنها مدرک معتبری است که جدای از خود زیارت اربعین که در ادعیه و منابع دعا آمده به اربعین امام حسین(ع) و بزرگداشت آن روز تصریح کرده است.[۷]

در منابع به روز اربعین (اولین اربعین امام حسین(ع)) به دو اعتبار نگریسته شده است شیخ مفید در ارتباط با این روز نوشته است. این روزی است که حرم امام حسین(ع) از شام به سوی مدینه مراجعت کردند و نیز روزی است که جابر بن عبدا… انصاری برای زیارت امام حسین(ع) وارد کربلا شد».[۸]

به نظر می‌رسد با توجه به مراسم اربعین برای امام حسین(ع) (که همواره برگزار شده و می‌شود الهام از این حرکت معنوی بوده است که مراسم چهلمین روز برای اموات و درگذشتگان برگزار می‌کنند.

نتیجه‌گیری: گرفتن مراسم چهلم برای اموات از سنت‌های پسندیده مردمی است که به نظر می‌رسد با توجه به اهمیتی که برای عدد چهل در روایات وجود دارد و همچنین به واسطه مراسم اربعین که همه ساله برای سرور و سالار شهیدان حسین بن علی(ع) برگزار می‌شود، در بین مردم ایران که شیعه و دوستدار اهل بیت هستند رواج یافته است.


معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

۱. تحقیق درباره اول اربعین حضرت سید الشهدا(ع)، از شهید آیت الله قاضی طباطبائی‏

۲. فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، ص۴۱.


منابع

  1. ر. ک. تفسیر روح المعانی، ج۲۶، ص۱۷ و تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۳۲۹.
  2. محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، ۱۳۷۴ش، ص۴۱.
  3. مازندرانی، محمد صالح، شرح اصول کافی، جلد ۸، ص۴۷.
  4. عضو هیئت علمی گروه تاریخ پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
  5. نشریه خراسان، بحث «اربعین از دیدگاه مورخین» حجت الاسلام حیدری آقائی، ۸/۲/۱۳۸۲.
  6. شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۵۱.
  7. جعفریان رسول، نشریه رسالت، نشریه اربعین امام حسین(ع)، عدد چهل، ۱۶/۱/۸۳.
  8. همان.