خصائص النبی

سؤال

خصائص النبی چیست؟

خصائص‌ النبی اصطلاحی است که به احکام خاصی که بر پیامبر(ص) و درباره او مقرر شده اشاره دارد. جواز ازدواج پیامبر(ص) به عقد دائم با بیش از چهار زن، جایز بودن عقد نکاح در حال احرام، عدم رعایت حق قَسم، حرمت دریافت صدقه واجب، وجوب ادا کردن نماز وَتر و تهجد و قربانی کردن در روز عید قربان، و حرمت ازدواج زنان پیامبر(ص) پس از او با دیگران از احکام اختصاصی پیامبر است که بر او مقرر شده است.

تعریف

مراد از خصائص‌النبی احکام اختصاصی پیامبر و نیز احکامی است که درباره آن حضرت تشریع شده است.

خصائص النبی به معنای اعم در اصطلاح متون دینی نیز، به ویژگی‌های منحصر به فرد شخص حضرت محمد(ص) و نیز آیین اوست که او را از دیگران، متمایز می‌سازد، اشاره دارد. این ویژگی‌ها، اعم از اوصاف ذاتی و تکوینی او است که طیف وسیعی از اوصاف و شمایل و اخلاق و کردار او را دربر می‌گیرد.

مصادیق خصائص النبی

• جواز ازدواج پیامبر(ص) به عقد دائم با بیش از چهار زن. بسیاری از فقها، با استناد به آیه ۵۰ سوره احزاب و احادیث، ازدواج پیامبر(ص) را با بیش از نُه زن، که در هنگام رحلت پیامبر در عقد او بودند، جایز شمرده‌اند.
• درباره جایز بودن یا نبودن ازدواج بدون مهریه با زنی که خود را به پیامبر بخشیده بوده است، اختلاف‌نظر وجود دارد.
• به نظر مشهور میان فقهای اهل سنّت، ازدواج پیامبر(ص) بدون موافقت ولیّ و شهادت شهود، به استناد ازدواج پیامبر اکرم با زینب بنت جَحش، جایز بوده است.
• جایز بودن عقد نکاح در حال احرام، دیگر خصیصه نبوی است که شماری از فقهای شیعه و اهل سنّت بدان قائل‌اند. مستند آنان حدیثی منقول از ابن‌عباس است که بر پایه آن پیامبر در زمان احرام با میمونه ازدواج کرد.
• برخی از فقها، با استناد به آیه ۵۱ سوره احزاب، رعایت حق قَسم را بر پیامبر اکرم واجب ندانسته‌اند.
• گرفتن روزه وصال (یعنی آنکه روزه یک روز را بدون افطار به روزه روز بعد متصل کند یا اینکه روزه تا سحر ادامه یابد). روزه وصال آن است که شخص یک شبانه روز کامل از مبطلات روزه امساک کند. این روزه بر امت پیامبر اکرم(ص) حرام است ولی بر شخص حضرت مباح بوده است.
• جنگ کردن به صورت محدود در منطقه حرم مکی هنگام فتح مکه.
• ورود به مکه بدون احرام و کاربرد مواد معطر در حال احرام بنابر نظر برخی از فقها. از مختصات حضرت عدم وجوب احرام هنگام داخل شدن در مکه است که اثر فقهی بر آن مترتب می‌شود ولی بر افراد دیگر احرام بستن لازم است.
• حرمت ازدواج دائم با کنیزان و اهل کتاب.
• حرمت تبدیل یا افزایش تعداد همسران پس از نزول آیه ۵۲ سوره احزاب. پس از مخیّر شدن زنان رسول خدا، به جدایی از آن حضرت یا تداوم رابطه زوجیت. وجوب مخیر ساختن زنان بر ادامه زندگی یا جدایی. طبق آیه قرآن بر پیامبر اکرم(ص) واجب بود که زنانش را مخیر به زندگی یا جدایی کند اما در مورد دیگران این صادق و واجب نیست. ﴿یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِک إِن کنتُنَّ تُرِدْنَ الْحَیَاه الدُّنْیَا وَزِینَتَهَا فَتَعَالَیْنَ أُمَتِّعْکنَّ وَأُسَرِّحْکنَّ سَرَاحًا جَمِیلًا؛ ای پیامبر به همسرانت بگو: اگر زندگی دنیا را می‌خواهید و طالب زینت آن هستید بیائید هدیه‌ای به شما دهم، و شما را به طرز نیکوئی رها کنم، بی آن که خصومت و مشاجره‌ای در کار باشد﴾
• حرمت دریافت صدقه واجب. بیشتر فقها گرفتن صدقه مستحبی را هم حرام شمرده‌اند. این خصوصیت مشترک بین ائمه است. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «انا اهل البیت لاتحل لنا صدقه». همانا بر ما اهل بیت حلال نیست صدقه و زکات واجب.
• حرمت غَمز یعنی اشاره کردن با چشم در امور مباح.
• وجوب مسواک زدن پیش از هر نماز،
• وجوب ادا کردن نماز وَتر، تهجد (شب زنده‌داری همراه با خواندن نماز شب). بر اساس آیه ۷۹ اسرا یکی از اختصاصات پیامبر اکرم(ص) نماز شب است. نماز شب بر دیگر مؤمنین مستحب مؤکد است ولی بر شخص پیامبر اکرم(ص) واجب بوده است. در تفسیر روح البیان در ذیل آیه ۷۹ سوره اسراء روایتی از عایشه همسر پیامبر(ص) نقل شده است که اختصاصات پیامبر اکرم(ص) را بیان می‌کند. عایشه روایت کرده است که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «ثلاث علیّ فریضه و هی سنه لکم الوتر و السواک و قیام اللیل» پیامبر اکرم(ص) فرمود: سه چیز بر من واجب است و بر شما مستحب، نماز وتر و مسواک و نماز شب و تهجد و شب زنده داری.
• قربانی کردن در روز عید قربان.
• حرمت ازدواج زنان پیامبر(ص) پس از او با دیگران.
• بالاتر نبردن صدا از صدای پیامبر و خارج نشدن از مجلس پیامبر پیش از اجازه گرفتن از او و سلام دادن به او هنگام ادای نماز.

مطالعه بیشتر

• سیوطی، جلال‌الدین، کفایةالطالب اللَبیب فی خصائص‌الحبیب معروف به الخصائص‌الکبری،
• نقیب، محمد، بررسی تطبیقی خصائص النبی صلی الله علیه و آله از نگاه فریقین، تهران، سازمان حج و زیارت، بیتا.
• زارعی‌بلوط‌بنگان مصطفی، خصائص النبی(ص)، سبط اکبر، ۱۴۰۰ش.
• ابن ملقن، خصائص النبی، بیروت، دار الکتب العلمية، ‌۲۰۰۸م

همچنین ببینید

• وجوب نماز شب بر پیامبر(ص)