برتری حضرت زهرا(س) بر فرشتگان

سؤال: در يك شعر كه در وصف حضرت فاطمه (سلام الله علیها) بود، گفته شده بود كه حضرت جبرييل نوكر دربار حضرت فاطمه بوده. آيا اين توهين به فرشته خداوند محسوب نمي شود؟ و آيا اين يك دروغ نيست؟

پاسخ اجمالی:

اینکه حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا(علیها السلام) دارای چه جایگاه و مقام والایی است و برتر از فرشتگان می باشد، بر می گردد به جایگاه انسان و انسانیت و برتری او بر فرشتگان؛ وقتی ثابت شد که انسان برتر از فرشته است، برتری حضرت زهرا بر فرشتگان با توجه به جایگاه ممتاز آن حضرت در میان انسان ها، خود بخود ثابت می گردد.

پاسخ تفصیلی:

اینکه در یک شعری، شاعری چه سروده، یا یک مداحی در یک مجلسی چه گفته است، ممکن است راست و درست باشد و ممکن است در مقام مبالغه ی یک مطلبی بوده باشد.

اما این سؤال که حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا(علیها السلام) دارای چه جایگاه و مقام والایی است و برتر از فرشتگان می باشد، بر می گردد به جایگاه انسان و انسانیت و برتری او بر فرشتگان؛ وقتی ثابت شد که انسان برتر از فرشته است، برتری حضرت زهرا بر فرشتگان با توجه به جایگاه ممتاز آن حضرت در میان انسان ها، خود بخود ثابت می گردد.

برتری انسان بر فرشته

رسول الله صلي الله عليه و آله دربارۀ كرامّت و فضيلت انساني فرمود: «هيچ چيز نزد خدا گرامي تر از فرزند آدم نيست.» عرض شد: اي پيامبر، فرشتگان برتر نيستند؟ فرمود: «اَلمَلائِكَه مَجبوُرونَ، بِمَنزِلَه الشَّمْسِ وَ القَمَرِ» (كنزالعمّال شماره:۳۶۶۲۱.) فرشتگان مثل خورشيد و ماه كارهايي را به جبر انجام مي دهند و اين هم كلام امام محمّد باقر عليه السلام كه بار ديگر برتري انسان را بر فرشتگان تأييد مي كند! «پس از درگذشت حضرت آدم عليه السلام نوبت نماز خواندن بر جنازه او فرا رسيد. فرزند او هبه الله گفت: اي جبرئيل جلو برو و بر آدم نماز بخوان. جبرئيل عليه السلام به فرزند آدم گفت: اي هبه الله خداوند به ما دستور داد كه در بهشت بر پدرت سجده آوريم. پس ما را نسزد كه بر هيچ يك از فرزندانش امامت كنيم.

شخصي به نام عبدالله ابن سنان با مختصر تفاوتي از مولايمان امير المؤمنين علي عليه السلام پرسيد: فرشتگان برترند يا آدميان؟ حضرت فرمود: خداوند در فرشتگان فقط عقل نهاده است و نه خواهش نفساني و در حيوانات ميل و خواهش نهاده است و نه عقل. ولي در فرزندان آدم هر دو را نهاده است. بنابراين، آنكه عقلش بر خواهشش چيره آيد از فرشتگان بهتر است و آنكه خواهشش بر عقلش غالب گردد، از حيوانات بدتر است.

بنا بر این اگر انسان جايگاه خود را در آفرينش دانست و به ارزش و شخصيت و كرامّت انساني خويش پي برد و كاري نكرد كه آن ارزش را از كف بدهد همان عامل برتري او بر فرشتگان خواهد بود.

مـلايـك در مقـام ار چـه بـلندند***ولي هر يك به جايي پاي بندند

ولي انسان چو شد در نفس كامل *** تـرقّي مي كند منزل به مـنزل

جایگاه خاص حضرت زهرا(علیهاالسلام)

اما در مورد مقام حضرت زهرا (سلام الله علیها) روایات زیادی آمده است که دلالت بر بزرگی مقام ایشان در نزد خداوند می¬کند. با تعابیری که درباره هیچ کدام از معصومین صحبت نشده است. از جمله بعضی از احادیث پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) که هم در منابع شیعه و هم در منابع برادران اهل سنت آمده است:

علامه مجلسی از کتاب علل الشرایع حدیثی از جابر از امام صادق ((ع)) نقل می¬کند که از آن حضرت پرسیدم: چرا فاطمه زهرا (سلام الله علیها) را زهراء نامیده¬اند؟ حضرت فرمود: زیرا خداوند او را از نور عظمت خود آفرید. پس وقتی که آن نور تابید، آسمان زمین روشن شد و چشمان ملائکه را خیره ساخت، آنان سجده کردند و پرسیدند ای پروردگار ما، این نور چیست؟ پس خداوند به آنان وحی کرد که نوری از نور من است که در آسمان زمین آن را از عظمت خود خلق نموده ام و آن را از صلب یکی از پیامبرانم خارج کرده ام و آن را بر تمام پیامبران برتری بخشیده¬ام و از این نور، امامانی خارج شده¬اند که برای برپایی فرمان من قیام می کنند و مردم را به حق من هدایت می¬کنند و من آنها را بعد از پایان یافتن وحی و نبوت جانشین خود در زمین کرده-ام.

این روایت با صراحت دلالت دارد بر اینکه حضرت زهرا (سلام الله علیها) نه تنها بر فرشتگان بلکه بر تمام انبیاء غیر از پدر بزرگوارش برتری دارد. چون وجود مقدس خاتم الانبیاء پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از این بیان خارج است که در جای خود ثابت است که آن حضرت اشرف مخلوقات الهی است.

امام صادق(ع) فرمود: اگر حضرت علی(ع) نبود که با حضرت زهرا (سلام الله علیها) ازدواج نماید از زمان حضرت آدم تا روز قیامت هیچ¬گونه کفو و همتایی برای آن حضرت پیدا نمی¬شد

این روایت نیز دلالت می¬کند که مقام و درجه هیچ کس به جز حضرت علی ((ع)) به مقام حضرت زهرا (سلام الله علیها) نمی¬رسد. البته وجود مقدس خاتم الانبیاء پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از این بیان خارج است که در جای خود ثابت است که آن حضرت اشرف مخلوقات الهی است.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

۱- فاطمه زهرا شادمانی دل پیامبر(ص)،رحمانی همدانی.ترجمه سپهری.

۲-دانش نامه فاطمی؛پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی، زیرنظرعلی اکبر رشاد.