کاسب حبیب خدا است: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۰۳

سؤال

آیا ضرب‌المثل کاسب حبیب خدا است، حدیث است؟ کاسب باید چه خصوصیاتی داشته باشد تا شامل این روایت شود؟

کاسب حبیب خدا است کلام معصوم نیست: ولی هم‌معنی آن را می‌توان در احادیث یافت و طبق احادیث معتبر، خداوند حقیقتاً افرادی را که به خاطر کسب روزی حلال کسب کار و تلاش می‌کنند، دوست دارد و چنین کاسب‌هایی در دیدگاه اسلامی باید راستگو، وفا کننده به وعده و با انصاف باشند و نباید خیانتکار، دروغگو، کم‌فروش یا گران‌فروش و سخت گیر در مطالبه باشند و رباخوار و محتکر نیز نباشند که در این صورت محبوب خداوند خواهند شد.

احادیث مشابه

احادیثی در منابع روایی آمده که از نظر محتوایی با ضرب‌المثل کاسب حبیب خدا است، شبهات دارد. برای در روایتی، پیامبر(ص) گفته است هر کسی به دست خود کسب مال کند، دوست خدا است.^[۱] در روایتی دیگر، هر صحب حرفه‌ای که امانتدار باشد، دوست خدا معرفی شده است.^[۲] بر اساس روایتی، حضرت داوود(ع) گفته است خدا کسی را که کار می‌کند و از مزد کارش روزی می‌خورد دوست دارد.^[۳]

در دسته‌ای از روایات، کلمه کاسب آمده است. برای نمونه روایتی از پیامبر که فرموده است« «الکاسب بیده حبیب‌الله». کلمه کاسب در این روایات به معنای «کاسب»‌ در زبان فارسی که تاجر معنا می‌شود، نیست. بلکه شامل هر کسی که دنبال کسب مال است می‌شود؛ چه از راه تجارت باشد و چه از راهی غیر آن.^[۴]

ویژگی‌های کسب محبوب خدا

کسب مال هنگامی مورد رضایت و محبت خدا قرار می‌گیرد که از راه حلال باشد؛‌ بنابراین کسانی که از راه شغل‌های حرام مانند شراب‌سازی، ساخت ابزار قمار و رباخواری کسب مال می‌کنند محبوب خدا نیستند. همچنین برای اینکه کسب کننده مال، محبوب خدا باشد ویژگی‌های دیگری نیز در روایات لازم دانسته شده است. برخی از آنها چنین‌اند:

راستگویی در شغل‌هایی مانند تجارت^[۵]
مبالغه نکردن در ستایش از جنس خود هنگام فروش^[۶]
بد نگفتن از جنس دیگران هنگام خرید^[۶]
صمیمی بودن با خریداران^[۷]
پرهیز از قسم خوردن^[۷]
انصاف با مظلومان^[۷]
پرهیز از ظلم کردن^[۷]
رعایت انصاف^[۷]
پرهیز از احتکار^[۸]
امانتداری^[۹]
عمل کردن به وعده^[۶]
سخت‌گیری نکردن در مطالبه قرض^[۶]

منابع

↑ پاینده، ابو القاسم، نهج الفصاحه، دنیای دانش، تهران، چاپ: چهارم، ۱۳۸۲ش، ص۶۱۸.
↑ ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، انتشارات اسلامی، قم، چاپ: دوم، ۱۴۱۳ ق،؛ ج‏۳، ص۱۵۸.
↑ ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی، مجموعه ورّام، قم، مکتبه فقیه‏، قم، چاپ: اول، ۱۴۱۰ ق، ج‏۱؛ ص۴۲.
↑ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ذیل واژه کسب، ج‏۴، ص۲۱.
↑ بروجردی، آقا حسین، جامع أحادیث الشیعه، تهران، فرهنگ سبز، تهران، چاپ: اول، ۱۳۸۶ ش، ج‏۲۳، ص۲۲۸.
↑ ^۶٫۰ ^۶٫۱ ^۶٫۲ ^۶٫۳ پاینده، ابو القاسم، نهج الفصاحه، پیشین، دنیای دانش، تهران، چاپ: چهارم، ۱۳۸۲ش. ص ۲۷۳.
↑ ^۷٫۰ ^۷٫۱ ^۷٫۲ ^۷٫۳ ^۷٫۴ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ: چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج‏۵، ص۱۵۱.
↑ مستغفری، جعفر بن محمد، طبّ النبیّ (صلّی الله علیه و آله و سلّم)، نجف، مکتبه الحیدریه، نجف، چاپ: اول، ۱۳۸۵ ق، ص ۲۲.
↑ ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، پیشین، انتشارات اسلامی، قم، چاپ: دوم، ۱۴۱۳ ق. ج‏۳؛ ص۱۵۸.

[1] پاینده، ابو القاسم، نهج الفصاحه، دنیای دانش، تهران، چاپ: چهارم، ۱۳۸۲ش، ص۶۱۸.

[2] ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، انتشارات اسلامی، قم، چاپ: دوم، ۱۴۱۳ ق،؛ ج‏۳، ص۱۵۸.

[3] ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی، مجموعه ورّام، قم، مکتبه فقیه‏، قم، چاپ: اول، ۱۴۱۰ ق، ج‏۱؛ ص۴۲.

[4] ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ذیل واژه کسب، ج‏۴، ص۲۱.

[5] بروجردی، آقا حسین، جامع أحادیث الشیعه، تهران، فرهنگ سبز، تهران، چاپ: اول، ۱۳۸۶ ش، ج‏۲۳، ص۲۲۸.

[:0-6] ۶٫۰ ^۶٫۱ ^۶٫۲ ^۶٫۳ پاینده، ابو القاسم، نهج الفصاحه، پیشین، دنیای دانش، تهران، چاپ: چهارم، ۱۳۸۲ش. ص ۲۷۳.

[:1-7] ۷٫۰ ^۷٫۱ ^۷٫۲ ^۷٫۳ ^۷٫۴ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ: چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج‏۵، ص۱۵۱.

[8] مستغفری، جعفر بن محمد، طبّ النبیّ (صلّی الله علیه و آله و سلّم)، نجف، مکتبه الحیدریه، نجف، چاپ: اول، ۱۳۸۵ ق، ص ۲۲.

[9] ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، پیشین، انتشارات اسلامی، قم، چاپ: دوم، ۱۴۱۳ ق. ج‏۳؛ ص۱۵۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{شروع متن}}
-{{سوال}}مراد از این حدیث «کاسب حبیب خداست» چیست؟ و در اصل کاسب با چه خصوصیاتی مشمول این حدیث می‌گردد؟{{پایان سوال}}
+{{سوال}}آیا ضرب‌المثل کاسب حبیب خدا است، حدیث است؟ کاسب باید چه خصوصیاتی داشته باشد تا شامل این روایت شود؟{{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-«کاسب حبیب خداست» کلام معصوم نیست ولی هم‌معنی آن را می‌توان در احادیث یافت و طبق احادیث معتبر، خداوند حقیقتاً افرادی را که به خاطر کسب روزی حلال کسب کار و تلاش می‌کنند، دوست دارد و چنین کاسب‌هایی در دیدگاه اسلامی باید راستگو، وفا کننده به وعده و با انصاف باشند و نباید خیانتکار، دروغگو، کم‌فروش یا گران‌فروش و سخت گیر در مطالبه باشند و رباخوار و محتکر نیز نباشند که در این صورت محبوب خداوند خواهند شد.
+'''کاسب حبیب خدا است''' کلام معصوم نیست: ولی هم‌معنی آن را می‌توان در احادیث یافت و طبق احادیث معتبر، خداوند حقیقتاً افرادی را که به خاطر کسب روزی حلال کسب کار و تلاش می‌کنند، دوست دارد و چنین کاسب‌هایی در دیدگاه اسلامی باید راستگو، وفا کننده به وعده و با انصاف باشند و نباید خیانتکار، دروغگو، کم‌فروش یا گران‌فروش و سخت گیر در مطالبه باشند و رباخوار و محتکر نیز نباشند که در این صورت محبوب خداوند خواهند شد.
-پاسخ تفصیلی:
+== احادیث مشابه ==
+احادیثی در منابع روایی آمده که از نظر محتوایی با ضرب‌المثل کاسب حبیب خدا است، شبهات دارد. برای در روایتی، پیامبر(ص) گفته است هر کسی به دست خود کسب مال کند، دوست خدا است.<ref>پاینده، ابو القاسم، نهج الفصاحه، دنیای دانش، تهران، چاپ: چهارم، ۱۳۸۲ش، ص۶۱۸.</ref> در روایتی دیگر، هر صحب حرفه‌ای که امانتدار باشد، دوست خدا معرفی شده است.<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، انتشارات اسلامی، قم، چاپ: دوم، ۱۴۱۳ ق،؛ ج‏۳، ص۱۵۸.</ref> بر اساس روایتی، حضرت داوود(ع) گفته است خدا کسی را که کار می‌کند و از مزد کارش روزی می‌خورد دوست دارد.<ref>ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی، مجموعه ورّام، قم، مکتبه فقیه‏، قم، چاپ: اول، ۱۴۱۰ ق، ج‏۱؛ ص۴۲.</ref>
-ما در منابع روائی شیعه، به حدیث «الکاسب حبیب‌الله» دست نیافتیم اما احادیث دیگری وجود دارد که هم معنای همان کلام است: پیامبر اکرم می‌فرماید:
+در دسته‌ای از روایات، کلمه کاسب آمده است. برای نمونه روایتی از پیامبر که فرموده است« «الکاسب بیده حبیب‌الله». کلمه کاسب در این روایات به معنای «کاسب»‌ در زبان فارسی که تاجر معنا می‌شود، نیست. بلکه شامل هر کسی که دنبال کسب مال است می‌شود؛ چه از راه تجارت باشد و چه از راهی غیر آن.<ref>ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ذیل واژه کسب، ج‏۴، ص۲۱.</ref>
-الکاسب من یده خلیل اللَّه.
+== ویژگی‌های کسب محبوب خدا ==
+کسب مال هنگامی مورد رضایت و محبت خدا قرار می‌گیرد که از راه حلال باشد؛‌ بنابراین کسانی که از راه شغل‌های حرام مانند شراب‌سازی، ساخت ابزار قمار و رباخواری کسب مال می‌کنند محبوب خدا نیستند. همچنین برای اینکه کسب کننده مال، محبوب خدا باشد ویژگی‌های دیگری نیز در روایات لازم دانسته شده است. برخی از آنها چنین‌اند:
+{{ستون۳}}
-کسی که بدست خویش کسب کند دوست خداست.<ref>پاینده، ابو القاسم، نهج الفصاحه، دنیای دانش، تهران، چاپ: چهارم، ۱۳۸۲ش، ص۶۱۸.</ref>
+* راستگویی در شغل‌هایی مانند تجارت<ref>بروجردی، آقا حسین، جامع أحادیث الشیعه، تهران، فرهنگ سبز، تهران، چاپ: اول، ۱۳۸۶ ش، ج‏۲۳، ص۲۲۸.</ref>
+* مبالغه نکردن در ستایش از جنس خود هنگام فروش<ref name=":0">پاینده، ابو القاسم، نهج الفصاحه، پیشین، دنیای دانش، تهران، چاپ: چهارم، ۱۳۸۲ش. ص ۲۷۳.</ref>
+* بد نگفتن از جنس دیگران هنگام خرید<ref name=":0" />
+* صمیمی بودن با خریداران<ref name=":1">کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ: چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج‏۵، ص۱۵۱.</ref>
+* پرهیز از قسم خوردن<ref name=":1" />
+* انصاف با مظلومان<ref name=":1" />
+* پرهیز از ظلم کردن<ref name=":1" />
+* رعایت انصاف<ref name=":1" />
+* پرهیز از احتکار<ref>مستغفری، جعفر بن محمد، طبّ النبیّ (صلّی الله علیه و آله و سلّم)، نجف، مکتبه الحیدریه، نجف، چاپ: اول، ۱۳۸۵ ق، ص ۲۲.</ref>
+* امانتداری<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، پیشین، انتشارات اسلامی، قم، چاپ: دوم، ۱۴۱۳ ق. ج‏۳؛ ص۱۵۸.</ref>
+* عمل کردن به وعده<ref name=":0" />
+* سخت‌گیری نکردن در مطالبه قرض<ref name=":0" />
-قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ(ع): إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یُحِبُّ الْمُحْتَرِفَ الْأَمِینَ.<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، انتشارات اسلامی، قم، چاپ: دوم، ۱۴۱۳ ق،؛ ج‏۳، ص۱۵۸.</ref>
+{{پایان}}
-امیر المؤمنین علی علیه السّلام فرمود: خداوند متعال هر صاحب حرفه دارای امانت را دوست می‌دارد.
-مَرَّ دَاوُدُ(ع) بِإِسْکَافٍ فَقَالَ یَا هَذَا اعْمَلْ وَ کُلْ فَإِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ مَنْ یَعْمَلُ وَ یَأْکُلُ وَ لَا یُحِبُّ مَنْ یَأْکُلُ وَ لَا یَعْمَل‏<ref>ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی، مجموعه ورّام، قم، مکتبه فقیه‏، قم، چاپ: اول، ۱۴۱۰ ق، ج‏۱؛ ص۴۲.</ref>
-حضرت داود(ع) به کفش‌دوزی برخورد، گفت: ای مرد کار کن و از مزد کارت بخور، زیرا خداوند دوست می‌دارد کسی را که کار کند و از مزد کارش بخورد، و دوست ندارد آن کسی را که می‌خورد و کاری انجام نمی‌دهد.
-کلمه «کاسب» اسم فاعل از کلمه «کسب» است که در لغت «چیزی است که انسان می‌خواهد و دنبال می‌کند تا در آن، جلب منفعت و تحصیل بهره‌ای نماید مثل کسب مال.»<ref>ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ذیل واژه کسب، ج‏۴، ص۲۱.</ref> و کسب شامل تمام کارها و مشاغل می‌شود چه کشاورزی، چه صنعتی، چه خدماتی و …
-شغلهایی وجود دارند که از نظر شرعی حرامند مثل شغل شراب سازی و ابزار قمارسازی و رباخواری و… و برخی شغلها نیز مکروه هستند مثل برده فروشی بنابراین اگر بخواهیم با توجه به آیات و روایات، ویژگی‌های خوب کاسب محبوب خدا را برشماریم، در واقع باید به ویژگیهای تمامی اصناف و مشاغلی اشاره کنیم که از نظر شرعی حرام یا مکروه نباشند.
-از سوی دیگر، برخی احادیث به ویژگی‌های برخی از مشاغل اشاره کرده‌اند و اگر از چنین مشاغلی الغاء خصوصیت کنیم و صفت و ویژگی آن را شامل تمام مشاغل نماییم می‌توان به برخی از این ویژگیها و صفات صاحبان این مشاغل اشاره کرد که احادیث به آن پرداخته‌اند و آن احادیث عبارتند از:
-امام صادق(ع) می‌فرماید: ثلاثه یدخلهم اللَّه الجنّه بغیر حساب: إمام عادل، و تاجر صدوق، و شیخ أفنی عمره فی طاعه اللَّه.<ref>بروجردی، آقا حسین، جامع أحادیث الشیعه، تهران، فرهنگ سبز، تهران، چاپ: اول، ۱۳۸۶ ش، ج‏۲۳، ص۲۲۸.</ref>
-سه کس را خدا بی‌حساب وارد بهشت می‌کند: پیشوای عادل، کاسب و تاجر راستگو، و پیرمردی که عمر خود را در طاعت خدا گذرانده باشد.
-قالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ(ع): إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یُحِبُّ الْمُحْتَرِفَ الْأَمِینَ.<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، پیشین، انتشارات اسلامی، قم، چاپ: دوم، ۱۴۱۳ ق. ج‏۳؛ ص۱۵۸.</ref>
-امیرالمؤمنین علی(ع) فرمود: خداوند متعال هر صاحب حرفه دارای امانت را دوست می‌دارد.
-اما در احادیث، صفات و خصوصیات سلبی و منهی شده ذکر شده در مورد کاسب‌ها، بیش از صفات و خصوصیات اثبات شده برای آنهاست؛ به عنوان نمونه:
-پیامبر(ص) می‌فرمایند:
-إنّ أطیب الکسب کسب التّجّار الّذین إذا حدّثوا لم یکذبوا و إذا ائتمنوا لم یخونوا و إذا وعدوا لم یخلفوا و إذا کان علیهم دین لم یمطلوا و إذا کان لهم لم یعسروا و إذا باعوا لم یطروا و إذا اشتروا لم یذمّوا.<ref>پاینده، ابو القاسم، نهج الفصاحه، پیشین، دنیای دانش، تهران، چاپ: چهارم، ۱۳۸۲ش. ص ۲۷۳.</ref>
-بهترین کسب‌ها کسب تجاری است که بهنگام سخن دروغ نگویند و در امانت خیانت نکنند و به وعده وفا کنند و در پرداخت قرض خود تعلل نکنند و در مطالبه سخت‌گیری نکنند و به هنگام فروش در ستایش جنس خود مبالغه نکنند و به هنگام خرید از جنس دیگران بد نگویند.
-الإمام الباقر «ع»: کان أمیر المؤمنین «ع» بالکوفه … فیطوف فی أسواق الکوفه، سوقا سوقا، و معه الدّرّه علی عاتقه … فینادی: یا معشر التّجّار، اتّقوا اللَّه … قدّموا الاستخاره، و تبرّکوا بالسّهوله، و اقتربوا من المبتاعین، و تزیّنوا بالحلم، و تناهوا عن الیمین، و جانبوا الکذب، و تجافوا عن الظّلم، و أنصفوا المظلومین، و لا تقربوا الرّبا، «أَوْفُوا الْمِکْیالَ وَ الْمِیزانَ بِالْقِسْطِ وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیاءَهُمْ (اعراف/ ۸۵) وَ لا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ (بقره/۶۰)... ‏»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ: چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج‏۵، ص۱۵۱.</ref>
-امام باقر «ع»: امیر المؤمنین «ع» در کوفه … در بازارها- یکی پس از دیگری‏- با تازیانه‌ای بر دوش گردش می‌کرد … و ندا می‌داد که: ای صنف تاجر و کاسب‏! از خدا بترسید … از او طلب خیر کنید، و از آسانگیری برکت خواهید، و با خریداران صمیمی باشید، و با بردباری خود را بیارایید، و یک دیگر را از سوگند یاد کردن بازدارید، و از دروغگویی دوری جویید، و خود را از ظلم دور دارید، و با مظلومان (و مغبون‌شدگان) با انصاف رفتار کنید، و به ربا نزدیک مشوید، و «پیمانه و ترازو را تمام بپیمایید و وزن کنید، و از حق مردم چیزی مکاهید، و در زمین به فسادگری مپردازید» ….
-خداوند در قرآن در مورد رباخواران می‌فرمایند:
-الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبا لا یَقُومُونَ إِلَّا کَما یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطانُ مِنَ الْمَسِ‏(بقره/۱۶۷): کسانی که ربا می‌خورند: از جای خود (یا از قبر) برنمی‌خیزند مگر مانند کسی که شیطان او را مس کرده و دیوانه شده است.
-و پیامبر(ص) می‌فرماید:‏ الْمُحْتَکِرُ مَلْعُونٌ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَه.<ref>مستغفری، جعفر بن محمد، طبّ النبیّ (صلّی الله علیه و آله و سلّم)، نجف، مکتبه الحیدریه، نجف، چاپ: اول، ۱۳۸۵ ق، ص ۲۲.</ref>
-محتکر در دنیا و آخرت ملعون است.
-کسی که خصوصیات و صفات خوب و معروف کاسب‌ها را دارا باشد و از صفات و خصوصیات زشت و منهی دوری کند یقیناً محبوب خداوند خواهد بود.
 {{پایان پاسخ}}