آداب غذا خوردن: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۸: خط ۸:
برخی از آداب غذا خوردن عبارتند از:
برخی از آداب غذا خوردن عبارتند از:


شستن دست‌ها قبل و بعد از غذا<ref>محمدی ری شهری، محمد؛ دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش ، ج۲، ص۶۷.</ref>
== پیش از غذا ==
شستن دست‌ها<ref name=":1">محمدی ری شهری، محمد؛ دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش ، ج۲، ص۶۷.</ref>


گذاشتن سبزی در سفره<ref>محمدی ری شهری، محمد؛ دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش ، ج۲، ص۷۳.</ref>
خشک نکردن دست‌ها با هوله<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۱۳.</ref>


درآوردن کفش‌ها<ref name=":0">محمدی ری شهری، محمد؛ دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش ، ج۲، ص۷۵.</ref>
گذاشتن سبزیجات در سفره<ref>محمدی ری شهری، محمد؛ دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش ، ج۲، ص۷۳.</ref>


درآوردن کفش از پا<ref name=":0">محمدی ری شهری، محمد؛ دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش ، ج۲، ص۷۵.</ref>
متواضعانه نشستن بر سر سفره (مانند متکبران ننشیند)<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۱۵.</ref>
شریک کردن نگاه‌کننده{{یادداشت|هر موجودی چه انسان و یا حیوان که او را در حال غذا خوردن می‌بیند در غذا شریک کند. مثلا اگر حیوانی است برای او نیز بگذارد و اگر انسان است او را دعوت به غذا خوردن کند.}}<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۱۹.</ref>
== هنگام غذا خوردن ==
بسم الله گفتن<ref name=":0" />
بسم الله گفتن<ref name=":0" />


تکرار بسم الله برای هر نوعی از غذا<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۳۱.</ref>
به‌جا آوردن قضای بسم‌الله{{یادداشت|اگر فرد در آغاز غذا فراموش کرد بسم الله بگوید، هر وقت در بین غذا یادش آمد، بسم الله بگوید.}}<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۳۳.</ref>
پرهیز از خفتن، بلافاصله پس از خوردن غذا
پ
خوردن غذا به هنگام گرسنگی (قبل از گرسنه شدن غذا نخورد)<ref>محمدی ری شهری، محمد؛ دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش ، ج۲، ص۸۵.</ref>
آغاز کردن با سبُک‌ترین غذا<ref name=":2">محمدی ری شهری، محمد، دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۸۷.</ref>
پرهیز از خوردن غذای داغ<ref>محمدی ری شهری، محمد، دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۱۰۱.</ref>
خوردن غذای گرم، پیش از سرد شدن کامل<ref name=":2" />
پرهیز از فوت کردن در غذا<ref>مکارم شیرازی، ناصر، رساله احکام جوانان (پسران)، قم، امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۳.</ref>
لقمه کوچک برداشتن<ref name=":2" />
خوب جویدن غذا<ref name=":2" />
دسته‌جمعی غذا خوردن (در صورت امکان)<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۹۹.</ref>
غذا خوردن به همراه خانواده<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۵۰۳.</ref>
غذا خوردن با یتیم و خدمتکار<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۵۰۵.</ref>
پرهیز از غذا خوردن در حالت جنابت (مگر با وضو)<ref>محمدی ری شهری، محمد، دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۱۰۵.</ref>
پرهیز از آروغ زدن با صدای بلند<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۷۳.</ref>
پرهیز از آب خوردن بین غذا<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۷۷.</ref>
پرهیز از غذا خوردن در حالت ایستاده<ref name=":3">محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۵۸.</ref>
پرهیز از غذا خوردن در حال راه رفتن<ref name=":3" />


پنج: پرهیز از خفتن، بلافاصله پس از خوردن غذا
پرهیز از غذا خوردن در کوچه و بازار<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۹۹.</ref>


پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: غذای تان را با یاد خدا و نماز، ذوب (هضم) کنید و بر آن مخوابید، که دل‌های تان سخت می‌شود.
الحمدلله گفتن پس از غذا<ref>جزایری، نعمت‌الله، ترجمه قصص الانبیاء: مجموعه کامل تاریخ انبیاء از آدم تا خاتم، ترجمه صادق حسن‌زاده، قم، اجود، ۱۳۸۸ش، ص۱۸۰.</ref>


شش: آغاز کردن غذا با نمک و به پایان بردن آن با نمک یا سرکه
پس از غذا دعا کند خدا به غذایش برکت دهد<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۵، ص۲۱.</ref>


# پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: هر کسی که غذای خود را با نمک آغاز کند وبا نمک به پایان ببرد، از هفتاد و دو درد- که جذام و برص (پیسی) از آن جمله است – در امان می‌ماند.
دست کشیدن از غذا قبل از سیر شدن<ref>محمدی ری شهری، محمد، دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۸۹.</ref>
# امام صادق (علیه السلام) فرمود: بنی اسرائیل، [غذا را] غذا را با سرکه آغاز می‌کردند و با آن نیز به پایان می‌بردند؛ ولی ما با نمک آغاز می‌کنیم و با سرکه به پایان می‌بریم.
هفت: خوردن غذا به هنگام گرسنگی و اشتها دست کشیدن از غذا پیش از سیری


امام علی (علیه السلام) فرمود: هر کس می‌خواهد هیچ غذایی به او زیانی نرساند، تنها هنگامی غذا بخورد که گرسنه شده و معدهٔ او [ازخوراک پیشین،] پاک شده باشد.
کم غذا خوردن<ref name=":4">دهقان، اکبر، یکصد و پنجاه موضوع از احادیث اهل بیت(ع)، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۱ش، ص۱۹۶.</ref>


هشت: آغاز کردن با سبک‌ترین غذا
تکیه ندادن هنگام غذا خوردن<ref name=":4" />


امام رضا (علیه السلام) فرمود: غذای خود را با سبک‌ترین غذایی که بدنت به اندازه عادتت و بر حسب اقامتگاه و فعالیت‌ها و زمانه ات تغذیه می‌کند، آغاز کن.
پرهیز از نگاه کردن به دیگران هنگام غذا خوردن آنها<ref>مکارم شیرازی، ناصر، رساله احکام جوانان (پسران)، قم، امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۳.</ref>


نه: خوردن غذای گرم، پیش از سرد شدن
پرهیز از نگاه کردن به لقمه دیگران<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۵۱۵.</ref>


مرازم گوید امام صادق (علیه السلام) برای ما غذایی گرم فرستاد و فرمود: «پیش از آن که سرد شود، بخورید؛ چرا که این، خوش تر است».
احترام گذاشتن به نان<ref name=":5">محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۵۸.</ref>


البته غذای گرم با غذای داغ فرق دارد و در روایات از خوردن غذای داغ نهی شده است و لذا گرم بودن یعنی غذا سرد نشده باشد.
پرهیز از اسراف و دور ریختن غذا<ref name=":5" />


ده: برداشتن لقمه‌های کوچک و جویدن کامل
پرهیز از بد گفتن از غذا<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۶۵.</ref>


رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) -در بیان آداب غذا خوردن فرمود: اما آداب آن، کوچک کردن لقمه و جویدن کامل است.
بلند نشدن از سر سفره تا وقتی سفره پهن است<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۵۹.</ref>


یازده: پرهیز از خوردن پس از سیری
== پس از غذا ==
شستن دست‌ها<ref name=":1" />


امام صادق (علیه السلام) فرمود: در سه چیز، ناخشنودی خداوند است: خفتن بدون بیداری کشیدن[و احساس نیاز به خواب]، خندیدن بدون شگفتی، و خوردن پس از سیری.
یاد کردن گرسنگان<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۵، ص۲۷.</ref>


دوازده: دست کشیدن بر چهره و دعا کردن پس از شستن دستان
شستن دست‌ها بعد از غذا و کشیدن آن بر روی صورت و شکر گفتن خدا<ref>محمدی ری شهری، محمد، دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۹۱.</ref>


امام صادق (علیه السلام) فرمود: چون پس از غذا دستانت را شستی، با باقی مانده آب، دستی بر چشمان خود بکش؛ چرا که مایه ایمنی از درد چشم است.<ref>بحار الأنوار، ج‏۷۵، باب ۲۹، ص۳۷۰</ref>
نخوابیدن بلافاصله بعد از غذا<ref>محمدی ری شهری، محمد، دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۱۰۵.</ref>{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}
== منابع ==
== منابع ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}

نسخهٔ ‏۱۱ اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۱۳

سؤال
آداب غذا خوردن بر اساس منابع اسلامی چیست؟


قبل از هر چیز باید متذکر شد که تمامی این احادیث جزء مستحبات محسوب می‌گردند و اصلی‌ترین و مهمترین امر این است که انسان غذا و لقمه ای را که می‌خورد از راه حلال به دست آمده باشد و شبهه ناک نباشد؛ زیرا اگر لقمه حرام باشد انسان هر کدام از این مستحبات را انجام دهد فایده ای ندارد چون اصل را کنار گذاشته و به فرع پرداخته است.

درباره آداب غذا خوردن روایات فراوانی وجود دارد که در این نوشتار به چند روایت اشاره می‌کنیم که در کتاب دانشنامه احادیث پزشکی آمده است و شما می‌توانید با مراجعه به این گتاب، از منابع آن نیز استفاده کنید.

برخی از آداب غذا خوردن عبارتند از:

پیش از غذا

شستن دست‌ها[۱]

خشک نکردن دست‌ها با هوله[۲]

گذاشتن سبزیجات در سفره[۳]

درآوردن کفش از پا[۴]

متواضعانه نشستن بر سر سفره (مانند متکبران ننشیند)[۵]

شریک کردن نگاه‌کننده[یادداشت ۱][۶]

هنگام غذا خوردن

بسم الله گفتن[۴]

تکرار بسم الله برای هر نوعی از غذا[۷]

به‌جا آوردن قضای بسم‌الله[یادداشت ۲][۸]


پرهیز از خفتن، بلافاصله پس از خوردن غذا

پ

خوردن غذا به هنگام گرسنگی (قبل از گرسنه شدن غذا نخورد)[۹]

آغاز کردن با سبُک‌ترین غذا[۱۰]

پرهیز از خوردن غذای داغ[۱۱]

خوردن غذای گرم، پیش از سرد شدن کامل[۱۰]

پرهیز از فوت کردن در غذا[۱۲]

لقمه کوچک برداشتن[۱۰]

خوب جویدن غذا[۱۰]

دسته‌جمعی غذا خوردن (در صورت امکان)[۱۳]

غذا خوردن به همراه خانواده[۱۴]

غذا خوردن با یتیم و خدمتکار[۱۵]

پرهیز از غذا خوردن در حالت جنابت (مگر با وضو)[۱۶]

پرهیز از آروغ زدن با صدای بلند[۱۷]

پرهیز از آب خوردن بین غذا[۱۸]

پرهیز از غذا خوردن در حالت ایستاده[۱۹]

پرهیز از غذا خوردن در حال راه رفتن[۱۹]

پرهیز از غذا خوردن در کوچه و بازار[۲۰]

الحمدلله گفتن پس از غذا[۲۱]

پس از غذا دعا کند خدا به غذایش برکت دهد[۲۲]

دست کشیدن از غذا قبل از سیر شدن[۲۳]

کم غذا خوردن[۲۴]

تکیه ندادن هنگام غذا خوردن[۲۴]

پرهیز از نگاه کردن به دیگران هنگام غذا خوردن آنها[۲۵]

پرهیز از نگاه کردن به لقمه دیگران[۲۶]

احترام گذاشتن به نان[۲۷]

پرهیز از اسراف و دور ریختن غذا[۲۷]

پرهیز از بد گفتن از غذا[۲۸]

بلند نشدن از سر سفره تا وقتی سفره پهن است[۲۹]

پس از غذا

شستن دست‌ها[۱]

یاد کردن گرسنگان[۳۰]

شستن دست‌ها بعد از غذا و کشیدن آن بر روی صورت و شکر گفتن خدا[۳۱]

نخوابیدن بلافاصله بعد از غذا[۳۲]

منابع

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ محمدی ری شهری، محمد؛ دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش ، ج۲، ص۶۷.
  2. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۱۳.
  3. محمدی ری شهری، محمد؛ دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش ، ج۲، ص۷۳.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ محمدی ری شهری، محمد؛ دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش ، ج۲، ص۷۵.
  5. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۱۵.
  6. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۱۹.
  7. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۳۱.
  8. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۳۳.
  9. محمدی ری شهری، محمد؛ دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش ، ج۲، ص۸۵.
  10. ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ محمدی ری شهری، محمد، دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۸۷.
  11. محمدی ری شهری، محمد، دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۱۰۱.
  12. مکارم شیرازی، ناصر، رساله احکام جوانان (پسران)، قم، امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۳.
  13. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۹۹.
  14. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۵۰۳.
  15. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۵۰۵.
  16. محمدی ری شهری، محمد، دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۱۰۵.
  17. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۷۳.
  18. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۷۷.
  19. ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۵۸.
  20. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۹۹.
  21. جزایری، نعمت‌الله، ترجمه قصص الانبیاء: مجموعه کامل تاریخ انبیاء از آدم تا خاتم، ترجمه صادق حسن‌زاده، قم، اجود، ۱۳۸۸ش، ص۱۸۰.
  22. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۵، ص۲۱.
  23. محمدی ری شهری، محمد، دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۸۹.
  24. ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ دهقان، اکبر، یکصد و پنجاه موضوع از احادیث اهل بیت(ع)، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۱ش، ص۱۹۶.
  25. مکارم شیرازی، ناصر، رساله احکام جوانان (پسران)، قم، امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۳.
  26. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۵۱۵.
  27. ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۵۸.
  28. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۶۵.
  29. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۴، ص۴۵۹.
  30. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۵ش، ج۵، ص۲۷.
  31. محمدی ری شهری، محمد، دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۹۱.
  32. محمدی ری شهری، محمد، دانش نامه احادیث پزشکی، ترجمه حسین صابری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۱۰۵.
  1. هر موجودی چه انسان و یا حیوان که او را در حال غذا خوردن می‌بیند در غذا شریک کند. مثلا اگر حیوانی است برای او نیز بگذارد و اگر انسان است او را دعوت به غذا خوردن کند.
  2. اگر فرد در آغاز غذا فراموش کرد بسم الله بگوید، هر وقت در بین غذا یادش آمد، بسم الله بگوید.


منابع