ازدواج دختر مجرد با مرد متأهل

پرسش: ۱.

سؤال

آیا ازدواج دختری مجرد با مردی متأهل، به عنوان همسر دوم از لحاظ موفقیت در زندگی، صحیح است؟ اگر همسر اول مرد با ازدواج دوم او مخالف باشد، چنین ازدواجی برای همسر دوم گناه محسوب میشود؟ خواستگاری دختر از پسر رفتار درستی است؟ آیا در کشور ما مراکز معتبری برای معرفی دختران و پسران خواهان همسر وجود دارد؟

الگو:شروع پاسخ با توجه به تعدد سئوالاتی که مطرح فرمودید، لازم می‌دانیم پاسخ هر پرسش را به‌صورت مجزّا تقدیم نماییم ولی قبل از آن توجه به یک نکته در پاسخ به همه سئوالات مطرح شده کار گشاست.

همان‌گونه كه مي‌دانيد دين اسلام مجموعه‌اي از احكام، معارف و آموزه‌هاي الهي است كه در يك نظام به هم پيوسته قرار دارند. زماني مي‌توانيم در مورد اين احكام و معارف اظهار نظر كنيم كه هر يك از احكام را در جايگاه و موقعيت خود خوب بشناسيم و از سوي ديگر ارتباط آن را با ديگر احكام در نظر داشته باشيم. نمي‌توان تنها بخشي از احكام را مشاهده كرد و ارتباط آن را با ديگر بخش‌ها در نظر نگرفت و در مورد آن قضاوت كرد. ممكن است در بخشي از احكام در ظاهر، مردان، آزادي و يا امتيازهاي بيشتري داشته باشند ولي در جاي ديگر هم مي‌بينيم كه خداوند متعال بر اساس حكمت، امتيازها و حقوق بيشتري براي خانم‌ها در نظر گرفته است. وقتي به صورت كلّي به احكام نگاه مي‌كنيم و بخش‌هاي مختلف این نظام را يكجا در نظر مي‌گيريم متوجه مي‌شويم كه اسلام براي شرايط، موقعيت‌ها و موضوع‌هاي مختلف احكامي متفاوت و مناسب وضع كرده است؛ بنابراین نباید با ذهنیت یکجانبه‌نگری به احکام و موضوعات دینی نگاه کرد بلکه لازم است با مطالعه و تأمل در منابع دینی دیدگاه جامعی در مسائل اخذ نمود.

پاسخ۱. اسلام با شرایطی از جمله پاسخگو نبودن تک همسری به نیاز مردان، نقص همسر اول مشروط به رعایت عدالت زنان متعدد برای مردان جایز می‌داند و البته برای آن محدوده چهار مورد را تعیین کرده است. «وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُوا فِي الْيَتامى فَانْكِحُوا ما طابَ لَكُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنى وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُوا فَواحِدَه؛ اگر مى‌ترسيد به هنگام ازدواج با دختران يتيم رعايت حق و عدالت را درباره حقوق زوجيت و اموال آنان ننماييد و به سراغ زنان ديگر برويد، از آن‌ها دو نفر يا سه نفر يا چهار نفر به همسرى خود انتخاب كنيد اما اگر مى‌ترسيد عدالت را رعايت ننماييد تنها به يك همسر اكتفا كنيد».

باید توجه داشت که اگرچه اسلام این امر را با شرایطی برای مردان جایز می‌داند ولی دختران باید توجه داشته باشند که به‌خاطر نداشتن خواستگار یا وجود موانعی بر سر راه ازدواجشان تن به هر ازدواجی ندهند و عزت خود را زیر سؤال نبرند. درست است که اسلام چند همسری را برای مردان جایز دانسته و از طرفی دخترانی که خواستگاران خوب یا متعددی ندارند تا بتوانند ازدواج کنند نیز زیاد است و سن این دختران از طرف دیگر رو به افزایش است اما این قانون همیشه حاکم است که ازدواج نکردن بهتر از ازدواج ناموفق است. اگر دختری به‌دلیل نداشتن خواستگار به این نتیجه برسد که باید همسر دوم مردی شود، باید عواقب این امر را نیز به جان بخرد؛ در حالی که با صبر و تأنی و روش‌هایی می‌تواند خواستگاران خوب را جذب کرده و ازدواج موفقی داشته باشد. حاصل مطلب اینکه همسر دوم مردی شدن گناه نیست و بلکه ثواب ازدواج را دارد ولی با توجه به شرایط فرهنگی حاکم برجامعه و احتمال قوی عدم رعایت شرایط تعدد زوجات توسط مردان، این امر برای دختران مجرد قابل توصیه نیست.

پاسخ۲. تمامي زنان و مردان از شرائطي يكسان برخوردار نيستند. گاه غليان جنسي در مرد آن چنان است كه تك همسري برآورده نياز جنسي او نيست و نمونه‌هاي فراواني از آن در دادگاه‌ها به چشم مي‌خورد، برخي از زنان دچار بيماري‌هاي صعب العلاج و مسري هستند و امكان مقاربت همسر با آنان وجود ندارد. گاه همسر، ناشزه شده و حاضر به تمكين نمي‌باشند. گاه زن به علت محكوميت‌هاي قضايي مجبور است مدتي را در زندان سپري كند. در پاره‌اي موارد نيز زن عقيم بوده و قادر به توليد نسل نمي‌باشد، از سوي ديگر در برخي مواقع، به دلايل مختلف، جمعيت زنان بيش از جمعيت مردان است. به عنوان مثال، در جريان جنگ اوّل و دوّم جهاني چند ميليون مرد جوان كشته شدند. به گونه‌اي كه در كشور آلمان پس از پايان جنگ جهاني دوّم، تنها در گروه سني ۲۰ ـ ۴۵ عده زنان سه برابر عده مردان بود. زنان آلماني كه مردان خود را از دست داده بودند، تقاضاي تعدد زوجات نمودند، امّا صاحبان كليسا با خواسته آنان مخالفت كردند، اين امر موجب گشت سبب فساد و فحشا در جامعه آلمان توسعه يابد و در نتيجه، نسل غيرقانوني فزوني يابد، تا جايي كه ۱۳ تا ۱۸ درصد فرزندان جامعه در آن دوران نامشروع بودند. هم چنين زنان بيوه اي وجود دارند كه يا نياز جنسي دارند و يا نياز مالي و نيازمند كسي هستند كه به عنوان حامي و پشتيبان دركنار آنان باشد، در چنين مواردي بهترین گزینه شرعی تعدد زوجات به نحو ازدواج دايم است و این خیانت یا ظلم به همسر اول نیست.

به لحاظ شرعی نیز ازدواج مجدد مرد در حالی که زن دائمی دارد در غیر از برادر زاده و خواهر زاده زن، مشروط به اجازه همسر اول نیست اما اگر زن در عقد شرط کند که همسرش زن دیگری نگیرد به نظر برخی از فقها، این شرط صحیح است و زوج نباید تخلف کند.

البته در قانون جدید حمایت از خانواده این گونه آمده است: مرد نمی تواند با داشتن زن دائم، همسر دیگری اختیار کند مگر اینکه در این شرایط باشد:

۱. رضایت همسر اول

۲. عدم قدرت زن اول به ایفای وظایف زناشویی

۳. عدم تمکین زن از شوهر

۴. ابتلای زن اول به جنون یا دیگر بیماریهای صعب العلاج

۵. محکومیت زن به زندان

۶. ابتلای زن به هرگونه اعتیاد به مواد افیونی و مخدر

۷. عقیم بودن

۸. ترک زندگی توسط زن و....

از طرفی با توجه به شرایطی که در عقد نامه های فعلی ذکر شده از جمله شرایطی که زن می تواند در خواست طلاق بدهد این است که مرد بدون رضایت زن اول بخواهد زن دومی بگیرد.

پاسخ۳. مراسم خواستگاري آن‌گونه كه به صورت سنتي مرد به خواستگاري زن مي‌رود، به گونه‌اي مطابق با خصوصيات و تمايلات دروني انسان ها مي‌باشد. از آن جهت كه مرد مظهر نياز و طلب است و اوست كه بايد براي انتخاب و بدست آوردن همسر شايسته پاپيش گذارد و از آن جهت كه زن مظهر ناز و مطلوب بودن است نبايد ابراز نياز و درخواست از طرف او باشد. او بايد منتظر بماند تا كساني كه در طلب او هستند زحمت و رنج درخواست و خواستگاري را بر خود هموار كند. اگر زن او را پسنديد با او ازدواج كند و گرنه او را ردّ كند. اين روال طبيعي و معمولي خواستگاري است كه در اكثر نقاط جهان به همين صورت بوده است، كما اين كه جريان ازدواج امام علي (عليه‌السلام) با حضرت زهرا (سلام‌الله علیها) نيز به همين منوال بود. ناگفته نماند این قانون پا برجاست ولی اگر در مواردی دختری خواستگار مناسبی نداشته باشد می‌تواند از روش‌هایی از جمله افزایش فعالیت‌های اجتماعی، افزایش جذابیت ظاهری و اجتماعی در محافل زنانه یا استفاده از واسطه امین، خواستگاران خوب را راهی منزل خود کند امّا تقاضای مستقیم زن از مرد خلاف سنت و ارزش زنان می‌باشد.

پاسخ۴. در حال حاضر مراکز ویژه‌ای برای معرفی دختر و پسر برای ازدواج به‌صورت رسمی وجود ندارد و شاید دلیل اصلی آن مشکلات فرهنگی موجود در این امر است اما یکی از رسالت‌های بعضی از مراکز مشاوره معتبر و دارای مجوز رسمی، معرفی مورد ازدواج و مشاوره تخصصی در این زمینه است که افراد می‌توانند با مراجعه به این مراکز روند ازدواج خود را تسریع دهند.