نبودن جزئیات نماز در قرآن

سؤال

چرا تفصیل نماز در قرآن نیامده است؟

قرآن، کتاب هدایت و تربیت معنوی بشر است و کلیات هدایت در آن آمده است و خداوند جزییات احکام را به پیامبر اسلام سپرده است.

تفاوت آیات اعتقادی و آیات مربوط به احکام شرعی

آیات قرآن در دسته بندی بین احکام شرعی مثل نماز، و بین دیگر آیات مثل آیات اعتقادی، تاریخی و غیره، دو دسته هستند. در آیات مربوط به احکام شرعی خداوند در قرآن فقط به بیان اصل آن احکام اشاره می‌کند و مثلا می‌فرماید نماز و روزه بر شما واجب است، اما تفصیل، کیفیت و تبیین آن را به پیامبر سپرده است تا خارج از چارچوب قرآن برای مردم بیان کند. پس از پیامبر نیز، امامان معصوم وظیفه تبیین و تشریح احکام شرعی از قرآن را به عهده دارند:

پیامبر روشنگر و تبیینگر آیات قرآن

خداوند در قرآن پیامبر اکرم(ص) را مبیِّن و روشنگر قرآن معرفی کرده است که باید احکام و آیات قرآن را برای مردم تشریح و تبیین نماید:

• :﴿وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ؛ و قرآن را [هم] به سوی تو نازل کردیم به خاطر اینکه برای مردم آنچه را که برای [هدایتشان] به سویشان نازل شده بیان کنی﴾(نحل:۴۴)

علامه طباطبایی در ذیل این آیه می‌نویسد: جمله «لتبین» غایت است برای انزال و مراد از «تفکر» تفکر در ذکر است، تا به این وسیله بفهمند که ذکر حق است و بنا بر این تقدیر معنای آیه چنین می‌شود: ما بسویت ذکر، یعنی قرآن را فرستادیم تا برای همه مردم آنچه را که در این ذکر برای‌شان نازل شده و آنچه این ذکر از اصول معارف و احکام و شرایع و تاریخ احوال امت‌های گذشته و آنچه از سنت خدا بر آنان جریان یافته را دربردارد، بیان کنی و دیگر برای این امید بود که در ذکر، تفکر کنند، تا باشد که به حقانیت و از طرف خدا بودن آن واقف گردند یا برای اینکه در آنچه برای‌شان بیان می‌کنی، تفکر کنند.

قرآن و رسول خدا(ص) مکمّل یکدیگرند؛ با نبود هر یک، امر تبلیغ و رسالت کامل نمی‌شود. از حکمت‌های وجود ائمه(ع) بعد از رسول اکرم(ص) نیز همین است. امام صادق(ع) فرمودند: «إِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ نَزَلَتْ عَلَيْهِ اَلصَّلاَةُ وَ لَمْ يُسَمِّ اَللَّهُ لَهُمْ ثَلاَثاً وَ لاَ أَرْبَعاً حَتَّى كَانَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ هُوَ اَلَّذِي فَسَّرَ ذَلِكَ لَهُمْ؛ آیه نماز بر رسول الله نازل شد ولی رکعات آن که سه رکعت یا چهار رکعت نازل نشد و تعیین رکعات و تفسیر نماز را به عهده رسول الله گذاشتند»

• :﴿هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ؛ اوست خدایی که میان عرب امّی (یعنی قومی که خواندن و نوشتن نمی‌دانستند) پیغمبری بزرگوار از همان مردم برانگیخت که بر آنان آیات وحی خدا تلاوت می‌کند و آنها را (از لوث جهل و اخلاق زشت) پاک می‌سازد و شریعت و احکام کتاب سماوی و حکمت الهی می‌آموزد﴾(جمعه:۲)

این آیه می‌گوید یکی از وظایف و مسؤولیت‌های پیامبر(ص) تعلیم کتاب و حکمت است. بنابراین قرآن کتابی است که نیاز به تعلیم دارد و این‌طور نیست، هر کسی بتواند قرآن را بفهمد و مطالب و احکام آن را درک کند.

• :﴿وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا؛ آنچه را رسول خدا برای شما آورده بگیرید (و اجرا کنید)، و از آنچه نهی کرده خودداری نمایید﴾(حشر:۷)

قرآن دستور می‌دهد که از اوامر و دستورات پیامبر باید اطاعت کرد؛ از طرف دیگر قرآن کتاب هدایت و تربیت معنوی بشر است و کلیات هدایت در آن آمده است. از این رو خداوند جزییات احکام را به پیامبر اسلام سپرده است. همچنین با این روش، عظمت پیامبر اسلام را نشان داده است که مرجع قرآن و تفسیر است.