نمایش مبدأ برای استثنای پیامبر در حق قسم

{{شروع متن}}
{{سوال}}
حق قسم به چه معناست و آیا پیامبر از آن مستثنی است؟
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}حق قَسم به معنای حق هم‌خوابگی در شب برای زوجات، از پیامبر(ص) استثناء شده است. مطابق قاعده حق قسم شوهر باید شب‌های خود را بین همسران متعدد خود، به‌طور مساوی تقسیم کند. بر اساس آیه ۵۱ [[سوره احزاب]] پیامبر(ص) از این قاعده مستثنی شده است. پیامبر(ص) در حد امکان تساوی را در تقسیم اوقات خود رعایت می‌کرد جز در مواردی که شرائط خاصی عدم مساوات را ایجاب می‌کرد.

== تعریف حق قَسم ==
حق قسم به معنای حق هم‌خوابگی در شب برای زوجات تعریف شده است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)، ۱۴۲۴ق، ج۶ ص۱۱۲.</ref> یکی از احکام اسلام در مورد همسران متعدد آن است که شوهر اوقات خود را در میان آنها به‌طور عادلانه تقسیم کند، اگر یک شب نزد یکی از آنها است، شب دیگر نزد دیگری باشد. تفاوتی در میان زنان از این نظر وجود ندارد، و این موضوع را در کتب فقه اسلامی به عنوان حق قسم تعبیر می‌کنند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۳۸۶.</ref> در فقه امامیه «قسم» از حقوق زوجه در عقد نکاح می‌باشد که با هدف تأمین عدالت در بین زوجات در فرض چندهمسری تشریع یافته است.<ref>نقیبی، سید مهدی، و صدیقه محمدحسنی، «نقد و بررسی تعریف حق قسم در آرای فقهای امامیه»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره ۲، سال بیست و دوم، پاییز و زمستان ۱۴۰۰ش، ص۴۱۳.</ref> گفته شده زوجه می‌تواند حق قسم خود را ساقط یا منتقل کند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)، ۱۴۲۴ق، ج۶ ص۱۴۱.</ref>

== مستثنی شدن پیامبر<small>(ص)</small> ==
برخی از فقیهان، با استناد به آیه ۵۱ سوره احزاب، رعایت حقّ قَسم را بر پیامبر واجب ندانسته‌اند.<ref>حسینی سمنانی، بتول، «خصائص النبی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۵، ذیل مدخل.</ref> یکی از [[خصائص النبی|خصایص پیامبر(ص)]] این بود که به خاطر شرایط خاص زندگی مخصوصا در زمانی که در مدینه بود و در هر ماه تقریباً یک جنگ بر او تحمیل می‌شد، رعایت حق قسم به حکم آیه ۵۱ سوره احزاب از او ساقط گردید. هر چند او با این حال حتی الامکان مساوات و عدالت را ـ چنان‌که در کتاب‌های تاریخ اسلام صریحاً آمده است - رعایت می‌کرد. ولی وجود همین حکم الهی آرامشی به همسران پیامبر(ص) و محیط زندگی داخلی او می‌داد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۳۸۶.</ref> گفته شده پیامبر(ص) مجاز بود که موعد همسران خود را تغییر دهد، به جای این که هر شب در منزل یکی از آنان باشد، چند شب پیاپی در یک جا بماند، بعد چند شب دیگر منزل دیگری باشد. بعضی مفسّران این آیه را درباره اختیار پیامبر در کم و زیاد کردن [[نفقه زن|نفقه]] همسران یا رد کردن تقاضای زنان هبه‌ای و بعد پذیرفتن آنها یا طلاق اولیه و رجوع ثانوی تفسیر کرده‌اند.<ref>قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن‏، ج۷، ص۳۸۷.</ref>

برای اینکه همسران پیامبر نیز بدانند گذشته از افتخاری که از ناحیه همسری با او کسب می‌کنند با تسلیم در برابر این برنامه خاص در مورد تقسیم اوقات پیامبر(ص) یک نوع ایثار و فداکاری از خود نشان داده‌اند. همچنین این موضوع حکمی است از ناحیه خدا که برای مصالح مهمی تشریع شده است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۳۸۷.</ref>

گفته شده پیامبر(ص) در حد امکان تساوی را در تقسیم اوقات خود رعایت می‌کرد جز در مواردی که شرائط خاص پیش می‌آمد. همسران پیامبر مشاهده می‌کردند که پیامبر(ص) با اینکه مخیر است سعی در برقراری مساوات میان آنان دارد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۱۷، ص۳۸۸.</ref>

== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
 | شاخه اصلی =علوم و معارف قرآن
| شاخه فرعی۱ =پیامبرشناسی در قرآن
| شاخه فرعی۲ =پیامبر اسلام(ص)
| شاخه فرعی۳ =
 | شاخه فرعی۴ =
}}
{{تکمیل مقاله
 | شناسه = شد
 | تیترها = شد
 | ویرایش = شد
 | لینک‌دهی = شد
 | ناوبری =
 | نمایه =
 | تغییر مسیر =شد
 | ارجاعات =
 | بازبینی نویسنده =
 | بازبینی =
 | تکمیل =
 | اولویت = ب
 | کیفیت = ب
}}
{{پایان متن}}