نمایش مبدأ برای ارزیابی روایات تطبیق آیات بر اهل‌بیت(ع)

{{ویرایش}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
ارزیابی روایات تطبیق آیات بر اهل‌بیت(ع)
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}

== اصل تطبیق آیات بر اهل‌بیت(ع) ==
محققان معتقدند اصل تطبیق آیات بر اهل‌بیت یا دیگران، ثابت شده و لازمه [[قاعده جری و تطبیق]] است. اصل موضوع تطبیق، را یک امر عقلایی دانسته‌اند که کسی نمی‌تواند منکر آن شود.علامه طباطبایی، در کتاب قرآن در اسلام آورده:{{نقل قول| قرآن؛ کتابی است همگانی و همیشگی، در غایب مانند حاضر جاری است و به آینده و گذشته، مانند حال منطبق می‌شود. بنابر این هرگز مورد نزول آیه‌ای مخصّص آن آیه نخواهد بود و اگر آیه‌ای که درباره شخص یا اشخاص معینی نازل شده، در مورد نزول خود منجمد نشده، به هر موردی که صفات و خصوصیات با مورد نزول آیه شریک است، سرایت خواهد نمود.}}
محققان معتقدند که جری و انطباق از ویژگی‌های منحصر به فرد قرآن نیست، بلکه حتی قانون کشورها نیز این ویژگی را دارند.

== آیات انطباق یافته بر اهل‌بیت(ع) در روایات تفسیری ==
روایات بسیاری وجود دارد که در آنها الفاظ و آیات قرآن یا بر اهل بیت و ولایت آنها منطبق شده یا بر دشمنان اهل بیت و حکومت آنها. طبق تحقیقی که در مورد روایات تطبیق به انجام رسیده است، مجموع این دسته از روایات به دو هزار و یکصد و سی روایت می‌رسد.<ref name=":0">. زهرا حسینی، جمع‌آوری روایات تطبیق در تفاسیر روایی شیعه و…، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد).</ref> {{یادداشت|مجموع روایات مربوط به تفسیر سوره‌های قرآن در تفسیر برهان به یازده هزار و هشتصد و شصت و چهار و در تفسیر نورالثقلین به سیزده هزار و پانصد و هفتاد و دو روایت می‌رسد.}}

براساس این تحقیق تعداد احادیث نقل شده از پیامبر(ص) و هر یک از ائمه(ع) به تفکیک به این شرح است:
{| class="wikitable"
|+
!نام معصومان
!تعداد روایات تطبیق دهنده 
آیات بر معصومان
|-
!پیامبر اسلام(ص)
!۱۹۰
|-
!امام علی(ع)
!۱۳۶
|-
!امام حسن(ع)
!۲۱
|-
!امام حسین(ع)
!۶
|-
!امام سجاد (ع)
!۴۰
|-
!امام باقر(ع)
!۷۱۳
|-
!امام صادق(ع)
!۸۲۰
|-
!امام موسی کاظم(ع)
!۶۹
|-
!امام رضا(ع)
!۹۲
|-
!امام جواد(ع)
!۴
|-
!امام هادی(ع)
!۲
|-
!امام حسن عسکری(ع)
!۳۴
|-
!امام زمان (عج)
!۳
|}
درباره وضعیت سندی این روایات، طی تحقیقی که به عمل آمده،<ref name=":0" /> از مجموع دو هزار و صد و سی روایت، تعداد نهصد و پنجاه و یک روایت به صورت مقطوع السند یا مرسل و یک هزار و یکصد و هفتاد و نه روایت به صورت مستند نقل شده است. در سند ششصد و چهل و نُه روایت از این روایات، افرادی وجود دارند که در کتاب‌های معتبر رجالی، متهم به غلوّ و فساد عقیده هستند.

محققان، بسیاری از این روایات را دارای مشکل دانسته‌اند؛ برخی از آنها مخالف نصّ و ظاهر آیات است؛ برخی در واقع توهین به اهل‌بیت به شمار می‌آید. بعضی از آنها مخالف قواعد ادبی است و برخی نیز مخالف واقعیت‌های تاریخی.<ref>. برای مطالعه بیشتر ر.ک. محمد کاظم شاکر، روش‌های تأویل قرآن.</ref> البته این مخالفت‌ها، منافاتی با پذیرش برخی از این نوع روایات ندارد.

محققان در مورد این‌که چرا در روایات، آیات زیادی از قرآن بر امامان، تأویل شده، معتقدند پس از رحلت رسول اکرم(ص) مسئله خلافت و ولایت، مهم‌ترین موضوع سیاسی، اجتماعی و مذهبی بوده است و جریان حق و باطل، روشن‌ترین نمود خود را در جریان درگیری بین طرف داران اهل بیت و مخالفان آنها داشته است. طبیعی است که در چنین شرایطی، امامان شیعه که از آگاه‌ترین افراد به تأویل و تفسیر قرآن هستند، آیاتی از قرآن را بر جریانات زمان خویش منطبق سازند. البته عده ای هم از این موضوع سوء استفاده کرده و مطالب ناروایی را تحت این عنوان به ائمه نسبت داده‌اند.

== مواردی از روایات جعلی ==
در کتاب عیون اخبار الرضا آمده است که امام رضا (علیه السلام) فرمودند:

مخالفان ما اخباری در فضایل ما و معایب دشمنان ما جعل کرده‌اند، تا مردم نسبت به ما بدبین شوند.<ref>. ر.ک. بحار الانوار، ج۲۶، ص۲۳۹ به نقل از عیون الاخبار، ص۱۶۸ و ۱۹۶.</ref>

شیخ صدوِ در عیون اخبار الرضا آورده است که:

بی تردید، یکی از مواضعی که مخالفان مکتب اهل بیت از آن سوء استفاده کرده‌اند، اخبار تطبیق آیات بر اهل بیت و دشمنان اهل بیت است. از این رو، طبق روایاتی که قبلاً در بحث ظاهر و باطن نقل کردیم، ائمهٔ اطهار اصحاب خود را از نقل این گونه اخبار برحذر داشتند.

با این توضیحات، باید در روایات تطبیق دقت کرد تا این که خدای نکرده به دام غالیان و نیز مخالفان اهل بیت گرفتار نیاییم و ناخواسته، اهداف آنها را تحقق نبخشیم.

واقعیت آن است که عده ای که به غلات مشهورند با حمایت پشت پردهٔ معاندان و دشمنان اهل بیت برای بدنام کردن اهل بیت این گونه احادیث را جعل کرده‌اند و کاری کرده‌اند که تا امروز هم مخالفان مکتب اهل بیت، با تمسّک به این گونه روایات، تفسیر شیعه را زیر سؤال می‌برند.

* در روایاتی آمده است که منظور از «انسان» در آیات (إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزالَها * وَ أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقالَها * وَ قالَ الْإِنْسانُ ما لَها)<ref>. سورهٔ زلزال (۹۹)، آیات ۱–۳.</ref> امام علی (علیه السلام) است و در برخی از آنها این توضیح آمده است که زمین لرزه ای در زمان خلافت ابوبکر واقع شده و بعد از آن که مردم به ابوبکر، عمر و عثمان مراجعه کردند و آنها نتوانستند کاری بکنند، به علی (علیه السلام) رجوع کردند، آن حضرت پای خود را بر زمین کوبیدند و به زمین گفتند: (مَا لَکِ ما لَکِ); تو را چه شده است؟! و در این زمان بود که زمین ساکت شد!<ref>. ر.ک. تفسیر برهان، ج۴، ص۴۹۳ و ۴۹۴.</ref>

در سند مربوط به این تطبیق، غلات و ضعفایی چون ابوعبداللّه رازی، محمد بن سنان، ابراهیم بن اسحاِ نهاوندی و حسن بن محمد بن جمهور، همراه با تعدادی از راویان مجهول، وجود دارند.

* در روایات دیگری آمده است که مراد از (الثَّقَلانِ) در آیهٔ (سَنَفْرُغُ لَکُمْ أَیُّهَ الثَّقَلانِ)<ref>. سورهٔ الرحمن (۵۵)، آیهٔ ۳۱.</ref> قرآن و اهل بیت است.<ref>. ر.ک. تفسیر برهان، ج۴، ص۲۶۷.</ref>

در سندِ روایاتی که این تفسیر را عرضه کرده است، محمد بن عیسی یقطینی، غالی و آبان بن عثمان، فاسد المذهب اند.

* در روایاتی آمده است که مراد از بنی اسراییل در قرآن، اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه وآله) هستند! و در آن، این توضیح داده شده است که چون اسراییل در لغت به معنای بندهٔ خدا (عبداللّه) است و اهل بیت، فرزندان رسول خدا و آن حضرت فرزند عبداللّه است، پس اهل بیت، بنی اسراییل هستند!

== پیوند به بیرون ==
* این مدخل برگرفته شده از کتاب «باطن و تأویل قرآن» گفتگو با علی‌اکبر بابایی و دکتر محمد کاظم شاکری، کارشناس و مجری: مصطفی کریمی، قم، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزهٔ علمیه، ۱۳۸۱ش.

== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
 | شاخه اصلی =
 | شاخه فرعی۱ =
 | شاخه فرعی۲ =
 | شاخه فرعی۳ =
}}
{{تکمیل مقاله
 | شناسه =
 | تیترها =
 | ویرایش =
 | لینک‌دهی =
 | ناوبری =
 | نمایه =
 | تغییر مسیر =
 | ارجاعات =
 | بازبینی =
 | تکمیل =
 | اولویت =
 | کیفیت =
}}
{{پایان متن}}