نمایش مبدأ برای انسان‌شناسی دینی

{{شروع متن}}
{{سوال}}
انسان‌شناسی دینی، درباره چه چیزی بحث می‌کند؟
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}

انسان از نگاه اسلام، موجودی است تشکیل شده از جسم مادی و روح. اسلام، انسان را دارای اختیار می‌داند. انسان می‌تواند مجموعه‌ای از صفات نیک را داشته باشد و یا مجموعه ای از صفات ناشایست را در خود ایجاد کند. انسان از نگاه اسلام هم می‌تواند به مقام خلیفه اللهی برسد و هم می‌تواند از حیوان گمراه‌تر گردد. 

خداوند در انسان ابزار رشد و هدایت را فراهم آورده است، در عین حال انسان می‌تواند از این ابزار هدایت در مسیر نادرست استفاده کرده و راه گمراهی را بپیماید.

==ضرورت و پیش فرض‌های شناخت انسان==
دین برای انسان و با هدف سعادت بشر آمده است و لازمه چنین امری، شناخت از انسان است تا بتواند برنامه‌ریزی و سعادت برای انسان‌ها را به‌وجود آورد.

یکی از مهم‌ترین آموزه‌های ادیان به ویژه ادیان الهی و اسلام، باور به زندگی پس از مرگ است. لازمه چنین اعتقادی پذیرش خلقت انسان از ماده و غیر ماده است؛ که بخش غیر مادی آن را روح نامیده‌اند.

در نگاه ادیان، انسان موجودی است که می‌تواند مراحل کمال را بپیماید. توانایی انسان برای ارتباط با ماوراء طبیعت نیز جزو پیش فرض‌های دین می‌باشد، به ویژه ادیانی که جنبه عرفانی قوی‌تری دارند و بدون پذیرش این امکان، بخش عظیمی از باورهای ادیان بی‌وجه می‌شوند.

==صفات انسان==
«سرانجام خدا فرمود: انسان را شبیه خود بسازیم، تا بر حیوانات زمین و ماهیان دریا و پرندگان آسمان فرمانروایی کند، پس خدا انسان را شبیه خود آفرید»،<ref>کتاب مقدس، سفر پیدایش، فصل اول، آیه ۲۶–۲۷.</ref> این جمله از کتاب مقدس، فصل مشترک نگاه تمام ادیان ابراهیمی به حقیقت انسان دانست. این مضمون در روایات اسلامی نیز نقل شده است.<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش، ج۱، ص۱۲۴، باب الروح، ح۴؛ و برای توضیح معنای حدیث: ر.ک. موسوی خمینی، سید روح الله، چهل حدیث، نشر رجاء، ۱۳۶۸ش، ص۵۲۹–۵۳۴، ح۳۸.</ref> دیگر نقطه مشترک بین ادیان ابراهیمی، دمیده شدن روح در انسان است.<ref>کتاب مقدس، سفر پیدایش، فصل ۲، آیه ۷؛ قرآن کریم: ص/ ۷۲؛ سجده / ۹.</ref> با وجود این مشترکات، تفاوت‌هایی نیز در این سه دین مشاهده می‌شود.<ref>کتاب مقدس؛ نامه رومیان، فصل ۵، آیه ۱۲–۱۶.</ref> 

قرآن صفات مثبتی برای انسان ذکر کرده است؛ خداوند انسان را در بهترین صورت و نظام آفریده،<ref>تین / ۴.</ref> بنی آدم را کرامت بخشیده<ref>اسراء / ۷۰.</ref> و او را بر سایر مخلوقات برتری و فضیلت داده<ref>اسراء / ۷۰.</ref> و نیز او را تنها موجود شایسته امانت پذیری الهی دانسته است<ref>احزاب / ۷۲.</ref> و انسان را برای عبادت خود خلق کرده<ref>ذاریات / ۵۶.</ref> و در نهایت این که او را جانشین خود بر روی زمین خوانده<ref>بقره / ۳۰.</ref> و اولین انسان را آموزگار ملائک معرفی کرده است.<ref>بقره / ۳۱–۳۳.</ref> در روایتی از پیامبر اکرم(ص) نیز مقامی برای انسان تصویر شده که در آن دست و پا و چشم و گوش و زبان بنده همه خدایی می‌شوند و به تعبیر بهتر خداوند چشم و گوش او می‌شود.<ref>محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ح۳۱۶۱.</ref> این صفات هدف خلقت انسان را تبیین می‌کنند.

قرآن کریم همچنین صفاتی درباره انسان ذکر کرده که ناظر به ضعف او است؛ صفاتی هم چون: پیوسته در خسران،<ref>عصر / ۲.</ref> کم ظرفیت و بدون تحمل (هلوع)،<ref>معارج / ۱۹.</ref> ضعیف،<ref>نساء / ۲۸.</ref> عجول،<ref>اسراء / ۱۱.</ref> علاقمند به دنیا و شهوات نفسانی،<ref>آل عمران / ۱۴؛ عادیات / ۸؛ فجر / ۲۰.</ref> زود ناامید شونده،<ref>اسراء / ۸۳؛ فصلت / ۴۹.</ref> ناسپاس نسبت به نعمت،<ref>ابراهیم / ۳۴؛ اسراء / ۶۷؛ شوری / ۴۸.</ref> جدال کننده،<ref>کهف / ۵۴.</ref> مرز شکن و محدودیت گریز،<ref>قیامت / ۵.</ref> طغیان کننده در صورت احساس بی‌نیازی،<ref>علق / ۶–۷.</ref> جاهل به آینده،<ref>لقمان / ۳۴.</ref> و… . البته چنین نیست که همه انسان‌ها دارای همه این ضعف‌ها باشند یا این که این نقاط ضعف جزو ذات انسان شده باشند.<ref>ر. ک. جعفری، محمد تقی، حرکت و تحول از دیدگاه قرآن، تهران، مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، ۱۳۸۳ش، ص۹۲–۱۰۰.</ref>

==مسیر کمال انسان==
خداوند ابزار کسب علم را به انسان داده است. همچنین در قرآن آمده است: ما به انسان چشم و گوش و قلب دادیم.<ref>نحل / ۷۸.</ref> خداوند در قرآن تصریح می‌کند که آنچه نمی‌دانست به او آموختیم،<ref>علق / ۵.</ref> تأکید می‌کند که ما زشتی و زیبایی نفس را به او الهام کردیم.<ref>شمس / ۸.</ref> 

در ضمن قرآن خلقت انسان را بر اساس فطرتی خداشناس و خداجو می‌داند،<ref>روم / ۳۰؛ اعراف / ۱۷۲.</ref> که هم به او شناختی فطری از خدا می‌دهد و هم او را به سوی خدا و پرستش او و سایر کمالات جذب می‌کند<ref>ر. ک. مطهری، مرتضی، فطرت، تهران، انتشارات صدرا؛ مصباح یزدی، محمد تقی، معارف قرآن، قم، نتشارات در راه حق، ج۱–۳، ص۲۶–۴۷.</ref> و به دلیل ضعف انسان تکلیفی بیش از طاقت بر او لازم نکرده است<ref>بقره / ۲۸۶؛ اعراف / ۴۲.</ref> امکان تسخیرکردن آسمان و زمین را به او عطا کرده است.<ref>لقمان / ۲۰.</ref> براساس قرآن، انسان مختار است و پاسخ‌گوی رفتار خویش.<ref>انسان / ۳. اختیار انسان بحثی است دامنه‌دار، برای اطلاع بیشتر ر.ک. معارف قرآن، ص۳۷۴–۳۹۴.</ref> قرآن به انسان هشدار می‌دهد که اعمالش حقیقت او را در گرو خویش دارند و در واقع هویتش را اعمالش تشکیل می‌دهند.<ref>مدثر / ۳۸؛ فصلت / ۴۶؛ اسراء / ۸۴.</ref> 
==منابع==
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
 | شاخه اصلی = دین‌پژوهی
| شاخه فرعی۱ = 
| شاخه فرعی۲ =
| شاخه فرعی۳ =
}}
{{تکمیل مقاله
 | شناسه =شد
 | تیترها =شد
 | ویرایش =شد
 | لینک‌دهی =
 | ناوبری =
 | نمایه =
 | تغییر مسیر =
 | ارجاعات =
 | بازبینی نویسنده = 
 | ارزیابی کمی =
 | تکمیل =
 | اولویت =ج
 | کیفیت =ج
}}
{{پایان متن}}
<references />