پیش نویس:سیر تحول خط در نگارش قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۲: خط ۱۲:


== خط در ابتدای بعثت ==
== خط در ابتدای بعثت ==
کتابت در زمان [[پیامبر اسلام(ص)]] مطابق با اصول و قواعدِ نگارشِ آن زمان انجام می‌گرفت. باگذشت زمان، دانشمندان قواعد املا و رسم‌الخط را به وجود آوردند و کتابت سیر تکاملی خود را به تدریج پیمود و در نهایت به صورت فعلی درآمد.  
کتابت در زمان [[پیامبر اسلام(ص)]] مطابق با اصول و قواعدِ نگارشِ آن زمان انجام می‌گرفت. باگذشت زمان، دانشمندان قواعد املا و رسم‌الخط را به وجود آوردند و کتابت سیر تکاملی خود را به تدریج پیمود و در نهایت به صورت فعلی درآمد.<ref name=":0">علوم القرآن عند المفسرین، نویسنده اصلی: مرکز الثقافه و المعارف القرآنیه، قم، مکتب الإعلام الإسلامي. مرکز النشر،  ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۴۱۳–۴۱۶.</ref>


خط در زمان پیامبر، بسیار ساده و ابتدایی و بدون علایم و نشانه‌هایی برای نشان دادن حرکات یا سکون بود. عرب‌ها در ابتدای نزول [[قرآن]]، در قرائت آن، کم‌تر دچار اشتباه می‌شدند، اما پس از [[فتوحات]] و مسلمان شدن دیگر نژادها و همچنین وجود لهجه‌های مختلف در زبان عربی، سبب شد عرب‌ها بر اصلاح زبان خود، به ویژه به جهت قرائت صحیح قرآن، تلاش کنند.<ref name=":0" />
خط در زمان پیامبر، بسیار ساده و ابتدایی و بدون علایم و نشانه‌هایی برای نشان دادن حرکات یا سکون بود. عرب‌ها در ابتدای نزول [[قرآن]]، در قرائت آن، کم‌تر دچار اشتباه می‌شدند، اما پس از [[فتوحات]] و مسلمان شدن دیگر نژادها و همچنین وجود لهجه‌های مختلف در زبان عربی، سبب شد عرب‌ها بر اصلاح زبان خود، به ویژه به جهت قرائت صحیح قرآن، تلاش کنند.<ref name=":0" />


در ابتدا، به دستور [[امام علی(ع)]] و توسط [[ابوالاسود دوئلی]]، قواعد ساده‌ای تأسیس شد. ابوالاسود دوئلی برای نخستین بار با کمک یکی از نویسندگان، اعراب‌گذاری خط (حروف و کلمات) قرآن را آغاز کرد.<ref name=":0">علوم القرآن عند المفسرین، نویسنده اصلی: مرکز الثقافه و المعارف القرآنیه، قم، مکتب الإعلام الإسلامي. مرکز النشر،  ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۴۱۳–۴۱۶.</ref> در این دوران، نشانه حرکات در حروفِ قرآن کریم، به صورت نقطه بود؛ نقطه اول حروف، علامت فتحه و نقطۀ آخر حروف، علامت ضمه و نقطۀ زیرین حروف، علامت کسره بوده است. [[حجاج بن یوسف]] حاکم [[عراق]] و [[حجاز]] در زمان [[مروانیان]]، از کاتبان و نویسندگان خود خواست که برای تشخیص حروف مشابه نیز، علایم و نشانه‌هایی وضع کنند.
در ابتدا، به دستور [[امام علی(ع)]] و توسط [[ابوالاسود دوئلی]]، قواعد ساده‌ای تأسیس شد. ابوالاسود دوئلی برای نخستین بار با کمک یکی از نویسندگان، اعراب‌گذاری خط (حروف و کلمات) قرآن را آغاز کرد. در این دوران، نشانه حرکات در حروفِ قرآن کریم، به صورت نقطه بود؛ نقطه اول حروف، علامت فتحه و نقطۀ آخر حروف، علامت ضمه و نقطۀ زیرین حروف، علامت کسره بوده است. [[حجاج بن یوسف]] حاکم [[عراق]] و [[حجاز]] در زمان [[مروانیان]]، از کاتبان و نویسندگان خود خواست که برای تشخیص حروف مشابه نیز، علایم و نشانه‌هایی وضع کنند.<ref name=":0" />


{{همچنین ببینید|نوشتن قرآن بر روی اشیاء مختلف در زمان پیامبر}}
{{همچنین ببینید|نوشتن قرآن بر روی اشیاء مختلف در زمان پیامبر}}
خط ۳۵: خط ۳۵:
== دوره جدید ==
== دوره جدید ==
[[پرونده:Khate Quran 1.jpg|بندانگشتی|نسخه خطی قرآن در قرن چهارم بر روی صفحات نیلی.]]
[[پرونده:Khate Quran 1.jpg|بندانگشتی|نسخه خطی قرآن در قرن چهارم بر روی صفحات نیلی.]]
از ابتدای قرن دوازهم، خط عربی اسلامی مورد توجه ترک‌های عثمانی قرار گرفت و به کمک خطاطان فارسی که در امپراطوری عثمانی خدمت می‌کردند، در پیشبرد این خط کوشیدند. پادشاه عثمانی، همۀ خطاطان و هنرمندان را در پایتخت جمع کرد و آنها انواع جدیدی از خطوط، مانند خط رُقعی، خط دیوانی، خط طغرایی و خط اسلامبولی را پدید آوردند که هم‌چنان در نوشته‌ها استفاده می‌شوند.
از ابتدای قرن دوازهم، خط عربی اسلامی مورد توجه ترک‌های عثمانی قرار گرفت و به کمک خطاطان فارسی که در امپراطوری عثمانی خدمت می‌کردند، در پیشبرد این خط کوشیدند. پادشاه عثمانی، همۀ خطاطان و هنرمندان را در پایتخت جمع کرد و آنها انواع جدیدی از خطوط، مانند خط رُقعی، خط دیوانی، خط طغرایی و خط اسلامبولی را پدید آوردند که هم‌چنان در نوشته‌ها استفاده می‌شوند.<ref name=":1" />


چاپ مصحف‌ها نیز مانند خط آن، در دوره‌های مختلف پیشرفت نمود. برای نخستین بار در حدود سال ۹۵۰ هجری مطابق با سال ۱۵۴۳ میلادی، قرآن در «بندقیه» به چاپ رسید. ابتدا دولت اسلامی و سپس از سال ۱۲۹۴ هجری قمری، ترکیۀ عثمانی به چاپ‌های زیبایی از قرآن اقدام نمودند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=پژوهشی در تاریخ قرآن|سال=1372|نام=محمد باقر|نام خانوادگی=حجتی|ناشر=تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی|صفحه=158 ـ 213}}</ref>
چاپ مصحف‌ها نیز مانند خط آن، در دوره‌های مختلف پیشرفت نمود. برای نخستین بار در حدود سال ۹۵۰ هجری مطابق با سال ۱۵۴۳ میلادی، قرآن در «بندقیه» به چاپ رسید. ابتدا دولت اسلامی و سپس از سال ۱۲۹۴ هجری قمری، ترکیۀ عثمانی به چاپ‌های زیبایی از قرآن اقدام نمودند.<ref name=":1">{{یادکرد کتاب|عنوان=پژوهشی در تاریخ قرآن|سال=1372|نام=محمد باقر|نام خانوادگی=حجتی|ناشر=تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی|صفحه=158 ـ 213}}</ref>


امروزه نیز در ایران و غالب کشورهای اسلامی، قرآنی که با رسم‌الخط عثمانی به دست خطاط سوریه‌ای «عثمان طه» نوشته شده، مقبولیت همگانی دارد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی|سال=1393|نام=بهاء الدین|نام خانوادگی=خرمشاهی|ناشر=تهران، انتشارات دوستان|جلد=1|صفحه=1106 ـ 1107}}</ref>
امروزه نیز در ایران و غالب کشورهای اسلامی، قرآنی که با رسم‌الخط عثمانی به دست خطاط سوریه‌ای «عثمان طه» نوشته شده، مقبولیت همگانی دارد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی|سال=1393|نام=بهاء الدین|نام خانوادگی=خرمشاهی|ناشر=تهران، انتشارات دوستان|جلد=1|صفحه=1106 ـ 1107}}</ref>
۱٬۴۵۷

ویرایش