۱٬۴۵۷
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
== بستر سیاسی هجرت == | == بستر سیاسی هجرت == | ||
مأمون عباسی پس از غلبه بر برادرش امین عباسی و رسیدن به [[خلافت]]، امام رضا(ع) را به خراسان فراخواند و ولایت‌عهدی خود را به آن حضرت سپرد.<ref> | مأمون عباسی پس از غلبه بر برادرش امین عباسی و رسیدن به [[خلافت]]، امام رضا(ع) را به خراسان فراخواند و ولایت‌عهدی خود را به آن حضرت سپرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=رضانامه (فرهنگ جامع الفبایی امام رضا)|سال=1392|نام=حسین|نام خانوادگی=محمدی|ناشر=قم، انتشارات مشهور|صفحه=804 ـ 805}}</ref> محققان برای این عملِ مأمون دلایلی برشمرده‌اند؛ از جمله، کاستن از خطر سیاسی امام(ع) با زیر نظر گرفتن ایشان، جلوگیری از شورش علویان و سوءاستفاده از جایگاه امام برای ایجاد مشروعیت برای خلافت خود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=حیات فکری و سیاسی امامان شیعه|سال=1390|نام=رسول|نام خانوادگی=جعفریان|ناشر=تهران، نشر علم|صفحه=525 ـ 530}}</ref> به گفته [[مرتضی مطهری]]، مأمونْ امام(ع) را احضار کرد بدون اینکه موضوع احضار برای امام(ع) روشن باشد. او نه تنها امام را، بلکه عده زیادی از آل ابی‌طالب را از مدینه، تحت نظر و بدون اختیار، به مرو فراخواند. مأمون کسانی را مأمور آوردن امام(ع) کرد که فوق‌العاده با امام(ع) دشمنی داشتند. مأمور اصلی، شخصی به نام رَجاء بن ضَحّاک از اقوام وزیر مأمون، فضل بن سهل، بود. او را فردی به نام جَلودِی همراهی می‌کرد که با امام(ع) و [[شیعیان]] دشمنی داشت.<ref name=":1">{{یادکرد کتاب|عنوان=سیری در سیره ائمه اطهار|سال=1374|نام=مرتضی|نام خانوادگی=مطهری|ناشر=تهران، انتشارات صدرا|صفحه=211}}</ref> | ||
== مسیر هجرت == | == مسیر هجرت == | ||
به گزارش منابع، مأمون به مأموران خود دستور داد امام رضا(ع) را از مسیری به خراسان بیاورند که از مراکز شیعه‌نشین عبور نکند؛ زیرا از قیام علویان بیم داشت؛ به همین دلیل، دستور داده شد امام(ع) را از طریق کوفه و عراق نیاورند بلکه از طریق بصره، خوزستان، فارس و یزد به نیشابور و سپس به مرو ببرند.<ref | به گزارش منابع، مأمون به مأموران خود دستور داد امام رضا(ع) را از مسیری به خراسان بیاورند که از مراکز شیعه‌نشین عبور نکند؛ زیرا از قیام علویان بیم داشت؛ به همین دلیل، دستور داده شد امام(ع) را از طریق کوفه و عراق نیاورند بلکه از طریق بصره، خوزستان، فارس و یزد به نیشابور و سپس به مرو ببرند.<ref name=":1" /> | ||
در برخی منابع، زمان حرکت امام(ع) از مدینه به خراسان آخر سال ۲۰۰ق ذکر شده است.<ref> | در برخی منابع، زمان حرکت امام(ع) از مدینه به خراسان آخر سال ۲۰۰ق ذکر شده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرق الشیعه|سال=1404|نام=حسن بن موسی|نام خانوادگی=نوبختی|ناشر=بیروت، دار الاضواء|صفحه=87}}</ref> به‌نقل از رسول جعفریان در کتاب اطلس شیعه، مسیر هجرت امام به این شرح بوده است: مدینه، نقره، هوسجه، نباج، حفر ابوموسی، بصره، اهواز، بهبهان، اصطخر، ابرقوه، ده‌شیر (فراشاه)، یزد، خرانق، رباط پشت بام، نیشابور، قدمگاه، ده سرخ، طوس، سرخس و مرو.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اطلس شیعه|سال=1387|نام=رسول|نام خانوادگی=جعفریان|ناشر=تهران، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح|صفحه=95}}</ref> | ||
برای هجرت امام رضا(ع) از مدینه به خراسان مسیرهای دیگری هم در منابع آمده، از جمله مسیری که از کوفه و قم می‌گذرد. این نقل‌ها مورد انتقاد برخی محققان قرار گرفته است؛ از نظر آنان، حرکت امام(ع) در این مسیر خلاف دستور مأمون به فرستادگانش، مبنی از عدم عبور امام(ع) از مناطق شیعه‌نشین، است. همچنین، برخی مناطقی که در این نقل‌ها برای فرود آمدن کاروان امام(ع) از آنها یاد شده، در مسیر مدینه به بصره هستند و نه در مسیر مدینه به کوفه.<ref> | برای هجرت امام رضا(ع) از مدینه به خراسان مسیرهای دیگری هم در منابع آمده، از جمله مسیری که از کوفه و قم می‌گذرد. این نقل‌ها مورد انتقاد برخی محققان قرار گرفته است؛ از نظر آنان، حرکت امام(ع) در این مسیر خلاف دستور مأمون به فرستادگانش، مبنی از عدم عبور امام(ع) از مناطق شیعه‌نشین، است. همچنین، برخی مناطقی که در این نقل‌ها برای فرود آمدن کاروان امام(ع) از آنها یاد شده، در مسیر مدینه به بصره هستند و نه در مسیر مدینه به کوفه.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا(ع) از مدینه تا مرو، مشهد|سال=1374|نام=جلیل|نام خانوادگی=عرفان منش|ناشر=مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی|صفحه=28 ـ 29}}</ref> | ||
== رخداد مهم هجرت == | == رخداد مهم هجرت == | ||
مهم‌ترین رخداد مسیر هجرت امام رضا(ع) از مدینه به مرو را صدور [[حدیث سلسلة الذهب]] از سوی امام(ع) دانسته‌اند.<ref> | مهم‌ترین رخداد مسیر هجرت امام رضا(ع) از مدینه به مرو را صدور [[حدیث سلسلة الذهب]] از سوی امام(ع) دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تحلیلی از زندگانی امام رضا(ع)|سال=1377|نام=محمد جواد|نام خانوادگی=فضل الله|ناشر=مشهد، آستان قدس رضوی|صفحه=133}}</ref> گفته شده وقتی امام رضا(ع) در سفر به خراسان به شهر نیشابور رسید، شماری از محدثان از امام(ع) درخواست کردند تا برای آنان حدیثی املاء کند. پس از این تقاضا، امام(ع) سرش را از کجاوۀ شتر بیرون آورد و از پدرانش از رسول خدا(ص) نقل کرد که جبرئیل گفته که شنیدم از خداوند که فرمود: {{متن عربی|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی أَمِنَ مِنْ عَذَابِی قَالَ فَلَمَّا مَرَّتِ الرَّاحِلَةُ نَادَانَا بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا|ترجمه= «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» دژ من است، پس هرکس که در دژ من درآید از عذابم در امان است. چون مرکب به راه افتاد [امام رضا](ع) گفت: [البته] با شرایطش و من جزو شرایط آنم}}.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=التوحید|سال=1389|نام=محمد بن علی|نام خانوادگی=ابن بابویه|ناشر=قم، مؤسسه انتشارات اسلامی|صفحه=25}}</ref> | ||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
از دیگر نتایج پر بار دوران اقامت علی بن موسی الرضا(ع) در مرو، فراهم شدن موجبات رشد و گسترش [[تشیع]] در خراسان بود. مردم خراسان که از پیش، دوستدار خاندان [[رسالت]] بودند، پس از حضور آن حضرت، علاقه و محبتشان به اهل بیت(ع) و علویان بیشتر شد؛ به گونه‌ای که بعد از شهادت امام(ع) مدفن ایشان یکی از پایگاه‌های مهم تشیع در طول تاریخ در آمد و بر تاریخ فرهنگ و هنر و اقتصاد ایران و تشیع تأثیر عمیقی گذاشت. | از دیگر نتایج پر بار دوران اقامت علی بن موسی الرضا(ع) در مرو، فراهم شدن موجبات رشد و گسترش [[تشیع]] در خراسان بود. مردم خراسان که از پیش، دوستدار خاندان [[رسالت]] بودند، پس از حضور آن حضرت، علاقه و محبتشان به اهل بیت(ع) و علویان بیشتر شد؛ به گونه‌ای که بعد از شهادت امام(ع) مدفن ایشان یکی از پایگاه‌های مهم تشیع در طول تاریخ در آمد و بر تاریخ فرهنگ و هنر و اقتصاد ایران و تشیع تأثیر عمیقی گذاشت. | ||
به برکت وجود امام رضا (ع) در خراسان بود که خیل انبوه امام‌زادگان را به سوی ایران کشاند و هر شهر و روستایی از خاک ایران، مزار امام‌زاده‌ای از سلاله پاک رسول الله(ص) را به خود دید و به آن مفتخر گردید و امروزه می‌بینیم که به خاطر وجود مقدس [[عالم آل محمد(ع)]] است که ایران را مهد علم و دانش می‌دانند. بارگاه مقدس امام(ع) نه تنها محلی برای [[زیارت]] و نیایش با خداست، بلکه دانشگاهی است برای فراگیری علوم مختلف.<ref>حسین | به برکت وجود امام رضا (ع) در خراسان بود که خیل انبوه امام‌زادگان را به سوی ایران کشاند و هر شهر و روستایی از خاک ایران، مزار امام‌زاده‌ای از سلاله پاک رسول الله(ص) را به خود دید و به آن مفتخر گردید و امروزه می‌بینیم که به خاطر وجود مقدس [[عالم آل محمد(ع)]] است که ایران را مهد علم و دانش می‌دانند. بارگاه مقدس امام(ع) نه تنها محلی برای [[زیارت]] و نیایش با خداست، بلکه دانشگاهی است برای فراگیری علوم مختلف.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=رضانامه (فرهنگ جامع الفبایی امام رضا)|سال=1392|نام=حسین|نام خانوادگی=محمدی|ناشر=قم، انتشارات مشهور|صفحه=150}}</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||