شرح اصول کافی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴۲: خط ۴۲:


== معرفی ==
== معرفی ==
شرح اصول کافی یکی از آثار دینی اصلی ملاصدرا استو به شیوه ای عرفانی در باب اکثر مضامین اساسی تشیع بحث می‌کند. و شاید مهمترین تفسیری است که تاکنون بر این کتاب نوشته شده است. اگرچه این کتاب اثری حجیم است اما هرگز کامل نشد؛ زیرا شرح این متن تنها تا فصل یازدهم کتاب الحج می‌رسد و بحث به‌طور ناگهانی در وسط یک دستاورد مهم قطع می‌شود.<ref>نصر، سیدحسین، صدرالمتألهین شیرازی و حکمت متعالیه، ترجمه حسین سوزنچی، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهرودی، ۱۳۸۷ش، ص۷۴.</ref>
شرح اصول کافی یکی از آثار دینی اصلی ملاصدرا است و به شیوه‌ای عرفانی در باب اکثر مضامین اساسی تشیع بحث می‌کند. و شاید مهمترین تفسیری است که تاکنون بر این کتاب نوشته شده است. اگرچه این کتاب اثری حجیم است اما هرگز کامل نشد؛ زیرا شرح این متن تنها تا فصل یازدهم کتاب الحج می‌رسد و بحث به‌طور ناگهانی در وسط یک دستاورد مهم قطع می‌شود.<ref>نصر، سیدحسین، صدرالمتألهین شیرازی و حکمت متعالیه، ترجمه حسین سوزنچی، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهرودی، ۱۳۸۷ش، ص۷۴.</ref>


این کتاب توسط محمد خواجوی در سال ۱۳۶۶ش چاپ شد.<ref>نصر، سیدحسین، صدرالمتألهین شیرازی و حکمت متعالیه، ترجمه حسین سوزنچی، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهرودی، ۱۳۸۷ش، ص۷۵.</ref>


تفسیر صدرا بر این کتاب به او در میان فقهای اسلامی و علمای حدیث جایگاه خاصی بخشیده است.<ref>میثمی، سایه، ملاصدرا، ترجمه محمدرضا مرادی طادی، تهران، نشر نامک، ۱۴۰۳ش، ص۲۵.</ref>
تفسیر صدرا بر این کتاب به او در میان فقهای اسلامی و علمای حدیث جایگاه خاصی بخشیده است.<ref>میثمی، سایه، ملاصدرا، ترجمه محمدرضا مرادی طادی، تهران، نشر نامک، ۱۴۰۳ش، ص۲۵.</ref>


شرح ملّا صدرا، در کنار دو شرح دیگر، یعنی شرح علّامه مجلسی، معروف به مرآة العقول، و شرح ملّا صالح مازندرانی، معروف به شرح اُصول الکافی، از جمله مهم‌ترین شرح‌های نوشته شده بر کتاب الکافی است. ملّا صدرا، در مقدّمه شرح خود، به بیان ارزش و جایگاه حدیث در میان مسلمانان پرداخته و احادیث الکافی را بهترین احادیث نقل شده از ائمّه علیهم السلام دانسته است. همچنین احادیث این کتاب را صدف‌های دریای حکمت و عرفان دانسته است که وی، عمر خود را صرف تفکّر و تأمّل بر اسرار و معانی آنها کرده؛ ولی به دلیل قصور فکر برخی همعصران خود، نتوانسته این جواهرات را به دیگران، عرضه کند.<ref>«[https://hadith.net/post/6505/مفهوم-عقل-دركتاب-العقل-والجهل-ا-صول-الكافى-بانگاهى-برشرح-ملا/p531/ شرح ملّاصدرا بر اُصول الکافی]»، حدیث‌نت، بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۳.</ref>
شرح ملّا صدرا، در کنار دو شرح دیگر، یعنی شرح علّامه مجلسی، معروف به مرآة العقول، و شرح ملّا صالح مازندرانی، معروف به شرح اُصول الکافی، از جمله مهم‌ترین شرح‌های نوشته شده بر کتاب الکافی است. ملّا صدرا، در مقدّمه شرح خود، به بیان ارزش و جایگاه حدیث در میان مسلمانان پرداخته و احادیث الکافی را بهترین احادیث نقل شده از ائمّه علیهم السلام دانسته است. همچنین احادیث این کتاب را صدف‌های دریای حکمت و عرفان دانسته است که وی، عمر خود را صرف تفکّر و تأمّل بر اسرار و معانی آنها کرده؛ ولی به دلیل قصور فکر برخی همعصران خود، نتوانسته این جواهرات را به دیگران، عرضه کند.<ref>«[https://hadith.net/post/6505/مفهوم-عقل-دركتاب-العقل-والجهل-ا-صول-الكافى-بانگاهى-برشرح-ملا/p531/ شرح ملّاصدرا بر اُصول الکافی]»، حدیث‌نت، بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۳.</ref>
این کتاب توسط محمد خواجوی در سال ۱۳۶۶ش چاپ شد.<ref>نصر، سیدحسین، صدرالمتألهین شیرازی و حکمت متعالیه، ترجمه حسین سوزنچی، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهرودی، ۱۳۸۷ش، ص۷۵.</ref>


== نویسنده ==
== نویسنده ==
خط ۵۴: خط ۵۵:


== جایگاه و محتوا ==
== جایگاه و محتوا ==
«شرح اصول کافی»، ژرف‌ترین و عمیق‌ترین شرحی است که به قلم حکیم متألّه و فیلسوف ربّانی، صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی، تدوین یافته است. اهتمام شارح به جایگاه متن در شرح روایات، به بلندای افق اندیشهٔ وی در زمینهٔ دانش حدیث اشاره دارد. ملاصدرا آنچه از مایه‌ها و ابزار علم در اختیار داشته است برای نقد درونی و بیرونی احادیث به‌کار می‌بندد. او با گردآوری قواعد مرتبط با مباحث ادبی اعم از لغت، اشتقاق، صرف، نحو و علوم بلاغی در فهم ظاهر احادیث کوشیده و با دقت و درایتی مثال‌زدنی در نقد احادیث و شرح و تفسیر آن‌ها به ویژه احادیث غریب و مشکل، سعی وافری مبذول داشته است. به گونه‌ای که تحقیقات وی پیرامون مباحث ادبی، به اثر ماندگار او جایگاهی والا بخشیده است و تسلط وی را در تبیین نکته‌های ادبی و جستارهای بلاغی نمایان می‌کند.<ref>میر احمدی، عبدالله، و مونا امانی‌پور، «[https://hadith.net/post/56553/گونه-های-تبیین-مباحث-ادبی-در-شرح-اصول-کافی-ملاصدرا/ گونه‌های تبیین مباحث ادبی در شرح اصول کافی ملاصدرا]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳.</ref>
شرح اصول کافی، ژرف‌ترین و عمیق‌ترین شرحی دانسته شده است که به قلم ملاصدرا تدوین یافته است.<ref>میر احمدی، عبدالله، و مونا امانی‌پور، «[https://hadith.net/post/56553/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A8%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AD%D8%AB-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D8%B1%D8%AD-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%DA%A9%D8%A7%D9%81%DB%8C-%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7/ گونه‌های تبیین مباحث ادبی در شرح اصول کافی ملاصدرا]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳.</ref> اهتمام شارح به جایگاه متن در شرح روایات، تسلط وی در دانش حدیث را نشان می‌دهد. او با گردآوری قواعد مرتبط با مباحث ادبی اعم از لغت، اشتقاق، صرف، نحو و علوم بلاغی در فهم ظاهر احادیث کوشیده و با دقت در نقد احادیث و شرح و تفسیر آن‌ها به ویژه احادیث غریب و مشکل، سعی وافری مبذول داشته است. به گونه‌ای که تحقیقات وی پیرامون مباحث ادبی، به اثر ماندگار او جایگاهی والا بخشیده است و تسلط وی را در تبیین نکته‌های ادبی و جستارهای بلاغی نمایان می‌کند.<ref>میر احمدی، عبدالله، و مونا امانی‌پور، «[https://hadith.net/post/56553/گونه-های-تبیین-مباحث-ادبی-در-شرح-اصول-کافی-ملاصدرا/ گونه‌های تبیین مباحث ادبی در شرح اصول کافی ملاصدرا]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳.</ref>


ژرفای دانش و عمق نگاه ملّاصدرا در زمینه دانش‌های حدیثی، اعم از فقه الحدیث، رجال الحدیث و مصطلحات حدیث نیز شگفت‌آور است. با آن که از این شخصیت نامدار در موضوع شرح روایات، بر حسب اطلاع نگارنده، اثری جز شرح اُصول الکافی به یادگار نمانده، اما همین اثر برای قضاوت درباره دانش حدیثی ملّاصدرا از هر جهت کافی است. در عظمت جایگاه این اثر گرانسنگ و بلندای اندیشه‌های حدیثی صدرالمتألهین همین بس که جامع معقول و منقول، مرحوم علّامه شعرانی در حاشیه خود بر شرح ملّاصالح مازندرانی بر اصول الکافی آنجا که به آخرین حدیثی می‌رسد که ملّاصدرا توفیق شرح آن را داشته است چنین نوشته است: این حدیث، آخرین حدیثی است که صدرالمتألهین شیرازی رحمه الله در اصول الکافی توفیق شرح آن را یافته است. او در این شرح، نوآوری داشته و در تبیین گفتار ائمه علیهم السلام درباره توحید و مسائل اصولی، مباحث برهانی را آورده، نه ادلّه خطابی برای اقناع عوام… و آن که در شرح پیشگام است، بر سایر شارحان برتری دارد؛ چه، تمام آنچه در شرح‌های بعدی آمده، یا از لفظ و عین عبارت و محتوای شرح ملّاصدرا برگرفته اند، یا تنها از معنا و محتوای آن برگرفته و از مطالعه آن شرح، الهام گرفته و مطالبی نزدیک به آن را گفته‌اند. و هیچ‌کس از شارحان پس از این حدیث که شرح تحقیقی ملّاصدرا در آن پایان یافته، شرح ژرف و تحقیقی به سان شرح احادیث پیشین ارائه نکرده‌اند، مگر یاد کرد رخدادهای تاریخی یا تفاسیر لفظی یا به مناسبت نقل یک مطلب.<ref>نصری، علی، «[https://hadith.net/post/6324/نگاهى-به-شرح-صدر-المتألهين-بر-اصول-الكافى/p328/ نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>
دانش و عمق نگاه ملّاصدرا در زمینه دانش‌های حدیثی، اعم از فقه الحدیث، رجال الحدیث و مصطلحات حدیث نیز شگفت‌آور است. علّامه شعرانی درباره شرح اصول کافی اثر ملاصدرا گفته است: «او در این شرح، نوآوری داشته و در تبیین گفتار ائمه(ع) درباره توحید و مسائل اصولی، مباحث برهانی را آورده، نه ادلّه خطابی برای اقناع عوام… و آن که در شرح پیشگام است، بر سایر شارحان برتری دارد؛ چه، تمام آنچه در شرح‌های بعدی آمده، یا از لفظ و عین عبارت و محتوای شرح ملّاصدرا برگرفته اند، یا تنها از معنا و محتوای آن برگرفته و از مطالعه آن شرح، الهام گرفته و مطالبی نزدیک به آن را گفته‌اند. و هیچ‌کس از شارحان پس از این حدیث که شرح تحقیقی ملّاصدرا در آن پایان یافته، شرح ژرف و تحقیقی به سان شرح احادیث پیشین ارائه نکرده‌اند، مگر یاد کرد رخدادهای تاریخی یا تفاسیر لفظی یا به مناسبت نقل یک مطلب.»<ref>نصری، علی، «[https://hadith.net/post/6324/نگاهى-به-شرح-صدر-المتألهين-بر-اصول-الكافى/p328/ نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>


انتخاب کتاب الکافی ظاهراً بدان دلیل بوده که او این کتاب را بهترین اثر در این موضوع می‌دانسته است؛ زیرا در تمجید از این کتاب چنین آورده است: بهترین احادیث گردآوری شده و گرانبهاترین گفتار گوهر بار که از سوی ائمه علیهم السلام برای ما نقل و روایت شده… روایات کتاب الکافی است که ثقه الاسلام کلینی آن را گردآوری کرده است.<ref>نصری، علی، «[https://hadith.net/post/6324/نگاهى-به-شرح-صدر-المتألهين-بر-اصول-الكافى/p328/ نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>
انتخاب کتاب کافی برای شرح به این دلیل بوده که او این کتاب را بهترین اثر در این موضوع می‌دانسته است؛ زیرا در تمجید از این کتاب چنین آورده است: «بهترین احادیث گردآوری شده و گرانبهاترین گفتار گوهر بار که از سوی ائمه(ع) برای ما نقل و روایت شده است.<ref>نصری، علی، «[https://hadith.net/post/6324/نگاهى-به-شرح-صدر-المتألهين-بر-اصول-الكافى/p328/ نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>


ملّاصدرا برخلاف علّامه مجلسی که متن روایت را در بالای هر صفحه نقل کرده و شرح آن را در پایین صفحه آورده ـ، شرح و تفسیر احادیث را در متن کتاب، پس از نقل متن روایات، جای داده است. او، در ابتدا، سند روایت را به نقل از الکافی ارائه می‌کند و پس از ذکر نام هر راوی، به صورت مزجی، به بحث‌های رجالی درباره وثاقت یا ضعف او پرداخته، آن گاه متن روایت را نقل کرده و در پی آن، روایت را از جهت لغوی و مدلولی شرح داده است. از این جهت، شرح ملّاصدرا به شرح ملّاصالح مازندرانی نزدیک است.<ref>نصری، علی، «[https://hadith.net/post/6324/نگاهى-به-شرح-صدر-المتألهين-بر-اصول-الكافى/p328/ نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>
ملّاصدرا در کتاب خود در ابتدا، سند روایت را به نقل از الکافی ارائه می‌کند و پس از ذکر نام هر راوی، به بحث‌های رجالی درباره وثاقت یا ضعف او پرداخته، آن گاه متن روایت را نقل کرده و در پی آن، روایت را از جهت لغوی و مدلولی شرح داده است.<ref>نصری، علی، «[https://hadith.net/post/6324/نگاهى-به-شرح-صدر-المتألهين-بر-اصول-الكافى/p328/ نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>


امتیازاتی که می‌توان برای این کتاب برشمرد، به شرح ذیل است:. ارائه بحث‌های مبسوط و دقیق رجالی. یادکرد دانش‌های حدیثی. شرح و بسط کامل روایات. توجه به دیدگاه‌های مختلف. ابهام زدایی. برداشت‌های دقیق.<ref>نصری، علی، «[https://hadith.net/post/6324/نگاهى-به-شرح-صدر-المتألهين-بر-اصول-الكافى/p328/ نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>
امتیازاتی که می‌توان برای این کتاب برشمرد، به شرح ذیل است: ارائه بحث‌های مبسوط و دقیق رجالی، یادکرد دانش‌های حدیثی، شرح و بسط کامل روایات، توجه به دیدگاه‌های مختلف، ابهام زدایی، برداشت‌های دقیق.<ref>نصری، علی، «[https://hadith.net/post/6324/نگاهى-به-شرح-صدر-المتألهين-بر-اصول-الكافى/p328/ نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>


== تیتر ==
== تیتر ==
automoderated، ناظمان (CommentStreams)، trustworthy
۱۶٬۰۱۱

ویرایش