ذات انسان: تفاوت میان نسخه‌ها

ذات انسان متشکل از دو بعد است؛ عالمان شیعی بر این عقیده اند که ذات انسان علاوه بر بعد مادی، دارای بعد غیر مادی نیز می‌باشد و برای انسان علاوه بر بدن مادی، حقیقتی به نام روح قائلند. روح سرچشمه همه ی تعالیم دینی بوده و ذات انسان در گرو آن رشد میکند و اگر توجهی به جسم می‌شود به دلیل تاثیر آن بر روح است. راه های شناخت روح، غیر تجربی و غیر حسی میباشد که برای اثبات آن دلائل زیادی ذکر شده است.

در باب حقیقت انسان دو دیدگاه وجود دارد: مادی و الهی. کسانی که هستی را با ماده برابر می‌دانند انسان را پدیده ای کاملا مادی تلقی می‌کنند، تمام قوانین حاکم بر حقیقت انسان را مادی می‌دانند و معتقدند که با قوانین‌مادی، که مبتنی بر حس و تجربه است، می‌توان انسان را شناخت و اصولا تمام تحلیل‌های آنها در باب انسان، مادی گرایانه است، بر اساس این تحلیل انسان با مردن و متلاشی شدن جسمش، نابود می‌گردد.

گروه دیگر علاوه بر بعد مادی انسان، به بعد غیر مادی او نیز اعتقاد دارند و برای انسان علاوه بر بدن مادی، حقیقتی به نام روح، قائلند. ادیان الهی به ویژه دین اسلام با نظر دوم همراهند.

بر اساس دیدگاه اول، انسان، فقط و فقط مادی است و بر اساس دیدگاه دوم انسان مادی و معنوی «روحانی» است. و خداوند ذاتاً او را مادی معنوی خلق فرموده است.

در تفاسیر مباحث اسلامی یکی از دلایل برتری انسان بر سایر موجودات همین بعد او عنوان شده است یعنی بعد مادی و معنوی. در حدیث معروفی از امیر مؤمنان علی ـ علیه السلام ـ نقل شده که فرمود:

خداوند خلق عالم را بر سه گونه آفرید: فرشتگان و حیوانات و انسان، فرشتگان عقل دارند بدون شهوت و غضب، حیوانات مجموعه ای از شهوت و غضبند و عقل ندارند اما انسان مجموعه ای است از هر دو تا کدامین غالب آید. اگر عقل او بر شهوتش غالب شود از فرشتگان برتر است و اگر شهوتش بر عقلش چیره گردد از حیوانات پست‌تر.<ref>عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نورالثقلین، انتشارات اسماعیلیان، 1415ق، ج3، ص188.</ref>

ملا احمد نراقیمی فرمایند: اگر بخواهی خود را بشناسی بدانکه هر کسی را از دو چیز آفریده‌اند یکی این بدن ظاهر که آن را تن گویند و مرکب است از گوشت و پوست و استخوان و رگ و پی و غیر اینها و آن از جنس همین مخلوقات عالم محسوس است که عالم مادّیات است و یکی دیگر نفس است که آن را روح و جان و عقل و دل نیز گویند و آن جوهری است مجرد از عالم ملکوت و گوهری است بس عزیز از جنس فرشتگان که خدای تعالی به قدرت کامله خود ربطی میان آن و این بدن ظاهری قرار داده پس ذاتا انسان هم مادّی است و هم معنوی، مادیات او وابسته است به تن او و معنویتش وابسته به روح او.<ref>نراقی، ملا احمد، معراج السعاده، مؤسسه فرهنگی اوج علم، 1387ش، ص10.</ref>