شاگردی پیشوایان مذاهب اهل‌سنت نزد امام صادق(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

در پاسخ به قسمت اوّل سؤال، آنچه در تاریخ و کتب فقهی اهل سنّت خصوصاً کتب روایی آن‌ها نقل شده است. این مطلب یقینی است که ائمه مذاهب اربعه اهل سنّت (و بسیاری از شیوخ و بزرگان این مذاهب) بدون واسطه یا با واسطه از محضر مبارک امام صادق -علیه السلام- استفاده کرده‌اند.

در رأس این پیشوایان «ابوحنیفه» قرار دارد، ابوحنیفه (متوفی ۱۵۰ هـ) که از معاصران امام صادق -علیه السلام- بوده است، و افتخار به شاگردی امام صادق -علیه السلام- می‌کرده و او را استاد بدون واسطه خویش می‌دانست. در جامع المسانید ابوحنیفه که مشتمل بر ۱۴ کتاب حدیث است، روایاتی که به ابوحنیفه منتهی می‌شود جمع‌آوری شده است؛ و در آن روایاتی وجود دارد که مضمون آن‌ها دلالت بر استفاده علمی ابوحنیفه نزد امام محمدباقر -علیه السلام- و حضرت صادق -علیه السلام- دارد. ابوحنیفه امام صادق -علیه السلام- را اعلم و افقه از همه می‌دانست، و از او نقل شده است که: «ما رأیت افقه من جعفر بن محمد» «من از جعفر بن محمد (امام صادق -علیه السلام-)فقیه‌تر ندیدم.»<ref>ذهبی، تذکره الحفاظ، بیروت، دار احیاء التراث، ج۱، ص۱۶۶، و جامع الاسانید ابی حنیفه، ج۱، ص۲۲۲.</ref> و نیز از ابوحنیفه نقل شده است که می‌گفت: «لولا السنتان لهلک نعمان» اگر دو سال نبود «نعمان» (نام ابوحنیفه، نعمان بن ثابت می‌باشد) هلاک شده بود.

امام مالک بن انس (م ۱۷۹ هـ) مؤسس مذهب مالکی نیز از کسانی می‌باشد که از محضر امام صادق -علیه السلام- استفاده کرده است. وی در کتاب الموطاء ۴۰ روایت از اهل بیت(ع) نقل می‌کند، که تعدادی از این روایات مستقیماً از شخص امام صادق -علیه السلام- است و این دلالت بر استفاده علمی مالک بن انس نزد امام صادق -علیه السلام- می‌کند. علاوه بر این‌که اشعار باقیمانده از وی نیز دلالت بر دوستی با اهل‌بیت(ع) دارد. او درباره امام صادق -علیه السلام- چنین می‌گوید: «هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به قلب هیچ انسانی خطور نکرده است که از حیث علم، عبادت و تقوی برتر از جعفر بن محمد باشد.<ref>تهذیب، ج۲، ص۱۰۴.</ref> علاوه بر ابوحنیفه و مالک بن انس عده زیادی از بزرگان اهل سنّت نیز امام صادق -علیه السلام- را ستوده‌اند ابن حجر عسقلانی می‌گوید: «فقهاء و محدثانی همچون، شعبه، سفیان ثوری، سفیان بن عیینه، مالک بن انس ابن جدیح، ابوحنیفه، و حبیب بن خالد، قطان، ابوعاصم، و گروه انبوه دیگری از جعفر بن محمد حدیث نقل کرده‌اند.»<ref>ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، دارالفکر بیروت، ج۱، ص۸۸.</ref> جاحظ می‌گوید: «جعفر بن محمد، الذی ملأ الدنیا علمه و فقهه، و یقال ان ابا حنیفه من تلامذته و کذلک سفیان الثوری، و حسبک بهما فی هذا الباب»<ref>رسائل جاحظ، للسند، ص۱۰۶.</ref> که صریحاً ابوحنیفه و سفیان ثوری را از شاگردان امام صادق -علیه السلام- می‌داند و بیان می‌کند که این دو نفر از مکتب آن حضرت استفاده می‌کردند.