حدیث «تبدیل محفوظات فراموش‌شده قرآن به مار»: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
حدیثی است به این مضمون: «کسانی که قرآن را حفظ می‌کنند اگر آن را فراموش کنند و دوره نکنند، این آیات در آخرت به صورت مارهایی می‌شوند و گریبانش را می‌گیرند» آیا صحیح است؟
حدیثی است به این مضمون که کسانی که قرآن را حفظ می‌کنند اگر آن را فراموش کنند و دوره نکنند، این آیات در آخرت به صورت مارهایی می‌شوند و گریبانشان را می‌گیرند. آیا صحیح است؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
'''تبدیل محفوظات فراموش‌شده قرآن به مار''' محتوای روایتی است که براساس آن، آیاتی که انسان حفظ کرده و سپس فراموش کرده باشد، در قیامت به شکل مار به گردن شخص، آویزان می‌گردد. عالمان معتقدند مقصود آیه فراموش کردن آیات به دلایلی از جمله ضعف حافظه نیست و چنین افرادی مؤاخذه نخواهند شد. بلکه این فراموشی به معنای سهل‌انگاری و عدم توجه به معنا، مفهوم و عمل به دستورات قرآن است. روایات دیگر نیز این معنا را تأیید می‌کنند.
'''تبدیل محفوظات فراموش‌شده قرآن به مار''' محتوای روایتی است که، بر اساس آن، آیاتی که انسان حفظ کرده و سپس فراموش می‌کند در قیامت به شکل مار به گردن او آویزان می‌گردد. برخی معتقدند مقصود از فراموش‌کردن آیات در این روایت فراموشی از روی ضعف حافظه نیست و چنین افرادی مؤاخذه نخواهند شد. از نظر آنان فراموشی در این روایت فراموشی از روی سهل‌انگاری است که مصادیق آن عدم توجه به معنای آیات و عمل‌نکردن به دستورات آنهاست. روایاتی دیگر نیز این معنا را تأیید می‌کنند.


== اهمیت حفظ قرآن  ==
== اهمیت حفظ قرآن  ==
از موضوعاتی که تأکید بسیار بر آن شده، حفظ آیات قرآن است. از [[پیامبر(ص)]] نقل شده که اگر خداوند به کسی حفظ قرآن را عطا نماید ولی او گمان کند که به کسی برتر از آنچه به او عطا شده، داده شده، برترین نعمت را کوچک شمرده است.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۶، ج۸، ص۷۶.</ref>
از موضوعاتی که در روایات به آن توصیه شده حفظ آیات قرآن است. از [[پیامبر(ص)]] نقل شده که اگر خداوند به کسی حفظ قرآن را عطا نماید و او گمان کند که به کسی برتر از آنچه به او عطا شده داده شده، برترین نعمت را کوچک شمرده است.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۳۷۶، ج۸، ص۷۶.</ref>


همچنین روایاتی بر تکرار و تمرین آیات حفظ شده قرآنی، برای به یاد ماندن در حافظه انسان، تأکید دارند.<ref>کلینی، اصول کافی، ص۴۱۰–۴۱۲؛ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، چاپ چهارم، ۱۳۹۱ق، ج۴، ص۸۴۵–۸۴۷.</ref> بنابر روایات، حفظ قرآن، زمانی ارزشمند است که مقدمه‌ای برای عمل به دستورات و راهنمایی‌های قرآن باشد، پیامبر(ص) می‌فرمایند: «تو زمانی قرآن می‌خوانی که تو را از بدی‌ها بازدارد و زمانی که تو را از بدی‌ها باز ندارد تو آن را نخوانده‌ای.»<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، ص۹۰.</ref>
همچنین، روایاتی بر تکرار و تمرین آیات حفظ‌شده، برای به یاد ماندن در حافظه انسان، تأکید دارند.<ref>الحر العاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، تحقیق عبدالرحیم الربانی الشیرازی، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، ۱۳۹۱ق، ج۴، ص۸۴۵–۸۴۷.</ref> در برخی روایات، حفظ قرآن زمانی ارزشمند تلقی شده که مقدمه‌ای برای عمل به دستورات و راهنمایی‌های قرآن باشد. در روایتی از پیامبر(ص) آمده است: «تو زمانی قرآن خوانده‌ای که تو را از بدی‌ها بازدارد و زمانی که تو را از بدی‌ها باز ندارد تو قرآن را نخوانده‌ای.»<ref>محمدی ری‌شهری، میزان الحکمه، ج۸، ص۹۰.</ref>


==متن حدیث==
==متن حدیث==
[[شیخ صدوق]] از امام علی(ع) از پیامبر(ص) نقل می‌کند: {{عربی بزرگ|مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ ثُمَّ نَسِيَهُ لَقِيَ اللَّهَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَغْلُولًا يُسَلِّطُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلَيْهِ بِكُلِّ آيَةٍ مِنْهُ حَيَّةً تَكُونُ قَرِينَتَهُ إِلَى النَّارِ إِلَّا أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَه|ترجمه= هرکسی قرآن را فرا گیرد، سپس آن را فراموش کند، در روز قیامت در حالی خدا را ملاقات خواهد کرد که به زنجیر کشیده شده و خداوند در برابر هر آیه‌ای که فراموش کرده بر او ماری مسلط خواهد نمود که به سوی آتش همراهش خواهد بود، مگر آنکه خداوند او را بیامرزد.<ref>صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ص۱۲.</ref>}}
[[شیخ صدوق]] از امام علی(ع) و او از پیامبر(ص) نقل می‌کند: {{عربی بزرگ|مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ ثُمَّ نَسِيَهُ لَقِيَ اللَّهَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَغْلُولًا يُسَلِّطُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلَيْهِ بِكُلِّ آيَةٍ مِنْهُ حَيَّةً تَكُونُ قَرِينَتَهُ إِلَى النَّارِ إِلَّا أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَه|ترجمه= هرکسی قرآن را فرا گیرد سپس آن را فراموش کند، در روز قیامت در حالی خدا را ملاقات خواهد کرد که به زنجیر کشیده شده و خداوند در برابر هر آیه‌ای که فراموش کرده بر او ماری مسلط خواهد نمود که به سوی آتش همراهش خواهد بود، مگر آنکه خداوند او را بیامرزد.<ref>الصدوق، محمد بن علی، کتاب من لا یحضره الفقیه، تحقیق علی‌اکبر الغفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۱۲.</ref>}}
مضمون این حدیث در روایات دیگری به نقل از پیامبر، از طریق [[ابوهریره]] و [[ابن عباس|ابن‌عباس]]<ref>صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه علی‌اکبر غفاری، تهران، کتاب‌فروشی صدوق، چاپ هفتم، ۱۳۶۳، ص۶۴۰–۶۸۸.</ref> نیز با اختلافاتی نقل شده است. در آغاز حدیث {{متن عربی|وَ مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ}} آمده و معنی تعلم، فراگرفتن است نه حفظ کردن و از بَرکردن. به‌همین جهت این روایت را مختص به حفظ قرآن ندانسته‌اند.  
مضمون این حدیث در روایات دیگری به نقل از پیامبر(ص)، از طریق [[ابوهریره]] و [[ابن عباس|ابن‌عباس]]، با اختلافاتی نقل شده است.<ref>الصدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم، دار الشريف الرضي للنشر، ۱۴۰۶ق، ص۲۸۰-۲۹۵.</ref> در آغاز حدیث {{متن عربی|وَ مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ}} آمده و معنی تعلم، فراگرفتن است نه حفظ کردن و از بَرکردن. به‌همین جهت این روایت را مختص به حفظ قرآن ندانسته‌اند.  


براساس این روایت، خداوند در برابر هر آیه، ماری را بر آن شخص مسلط می‌کند، نه اینکه آیات همانند مار گریبان او را بگیرد؛ زیرا حرف «ب» در «بکل آیه …» برای مقابله است یعنی در مقابل هر آیه.<ref>صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه علی‌اکبر غفاری، تهران، کتاب‌فروشی صدوق، چاپ هفتم، ۱۳۶۳، ص۶۴۶، پاورقی مترجم، ص۱۲.</ref>
براساس این روایت، خداوند در برابر هر آیه، ماری را بر آن شخص مسلط می‌کند، نه اینکه آیات همانند مار گریبان او را بگیرد؛ زیرا حرف «ب» در «بکل آیه …» برای مقابله است یعنی در مقابل هر آیه.<ref>صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه علی‌اکبر غفاری، تهران، کتاب‌فروشی صدوق، چاپ هفتم، ۱۳۶۳، ص۶۴۶، پاورقی مترجم، ص۱۲.</ref>


== مقصود حدیث؛‌ فراموشی عمدی و عمل نکردن به قرآن==
== مقصود حدیث: فراموشی عمدی و عمل نکردن به قرآن==
محققان، تهدیدی که در روایت مطرح شده را متوجه افرادی دانسته‌اند که به‌طور عمدی و از روی سهل‌انگاری به آیات قرآن، بی‌توجهی کرده و به دستورات آن، عمل نمی‌کنند. اینان معتقدند،‌ روایت شامل کسانی که در اثر ضعف حافظه یا مانند آن دچار فراموشی آیات شوند، نیست. برای این مطلب شاهد آورده شده که در بعضی نقل‌ها، قید «متعهداً» بعد از «نسیَه» آمده است.<ref> صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۵۱۳.</ref> و معنی آن این است که عمداً فراموش کند.
محققان، تهدیدی که در روایت مطرح شده را متوجه افرادی دانسته‌اند که به‌طور عمدی و از روی سهل‌انگاری به آیات قرآن، بی‌توجهی کرده و به دستورات آن، عمل نمی‌کنند. اینان معتقدند،‌ روایت شامل کسانی که در اثر ضعف حافظه یا مانند آن دچار فراموشی آیات شوند، نیست. برای این مطلب شاهد آورده شده که در بعضی نقل‌ها، قید «متعهداً» بعد از «نسیَه» آمده است.<ref> صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۵۱۳.</ref> و معنی آن این است که عمداً فراموش کند.


trustworthy
۷٬۳۴۶

ویرایش