انفاق در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

۵٬۸۳۳ بایت حذف‌شده ،  ‏۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۲
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۰: خط ۱۰:
جدای از واژه نفق و مشتقات آن، کلمات دیگری در قرآن آمده است که دلالت بر انفاق می‌کند. انفاق به عنوان زکات واجب است و به عنوان صدقه مستحب.
جدای از واژه نفق و مشتقات آن، کلمات دیگری در قرآن آمده است که دلالت بر انفاق می‌کند. انفاق به عنوان زکات واجب است و به عنوان صدقه مستحب.


== امر به انفاق در قرآن ==
== فضیلت و اهمیت انفاق ==
در قرآن کریم، صدها آیه درباره کمک به محرومان، در قالب [[زکات]]، [[خمس]]، [[صدقه]]، انفاق، قرض الحسنه، اطعام، ایثار و … مطرح شده است. هم چنین برای نوع و مقدار انفاق، شرایط انفاق کننده و انفاق شونده دستوراتی دارد.<ref>تفسیر نور، ج۹، ص۴۶۱</ref>
در قرآن کریم، صدها آیه درباره کمک به محرومان، در قالب [[زکات]]، [[خمس]]، [[صدقه]]، انفاق، قرض الحسنه، اطعام، ایثار و … مطرح شده است. هم چنین برای نوع و مقدار انفاق، شرایط انفاق کننده و انفاق شونده دستوراتی دارد.<ref>تفسیر نور، ج۹، ص۴۶۱</ref>


خط ۲۱: خط ۲۱:
مفهوم دینی انفاق که در قرآن بدان تصریح شده است این است که تمام رزق و مخلوقات این دنیا از آنِ خداست از این جهت کسی مالک واقعی نیست و صاحب همه اینها خداوند است. قرآن بارها اشاره کرده است از آنچه که ما به شما روزی داده‌ایم انفاق کنید. که نشان می‌دهد آنچه که تصور می‌شود خود انسان بدست آورده است، چیزی نیست جز اراده پروردگار که تعیین گردیده است که این مقدار به این بنده برسد. و انفاق یعنی اعطای روزی که خداوند به بنده‌ای داده است به کسی دیگر از جهت وظیفه و تکلیف انسانی و دینی.
مفهوم دینی انفاق که در قرآن بدان تصریح شده است این است که تمام رزق و مخلوقات این دنیا از آنِ خداست از این جهت کسی مالک واقعی نیست و صاحب همه اینها خداوند است. قرآن بارها اشاره کرده است از آنچه که ما به شما روزی داده‌ایم انفاق کنید. که نشان می‌دهد آنچه که تصور می‌شود خود انسان بدست آورده است، چیزی نیست جز اراده پروردگار که تعیین گردیده است که این مقدار به این بنده برسد. و انفاق یعنی اعطای روزی که خداوند به بنده‌ای داده است به کسی دیگر از جهت وظیفه و تکلیف انسانی و دینی.


== فضیلت و اهمیت انفاق ==
از ویژگی‌های دینداری و مسلمان بودن انفاق کردن است. در بسیاری از جاهای قرآن که اوصاف نیکوکاران و متقین را می‌شمرد به انفاق کردن سفارش و تأکید می‌کند. «یکی از بزرگترین اموری که اسلام در یکی از دو رکن «حقوق الناس» و «حقوق اللَّه» مورد اهتمام قرار داده و به طرق و انحای گوناگون، مردم را بدان وادار می‌سازد انفاق است.»<ref>تفسیر المیزان، ج۲، ص۵۸۷</ref>
از ویژگی‌های دینداری و مسلمان بودن انفاق کردن است. در بسیاری از جاهای قرآن که اوصاف نیکوکاران و متقین را می‌شمرد به انفاق کردن سفارش و تأکید می‌کند. «یکی از بزرگترین اموری که اسلام در یکی از دو رکن «حقوق الناس» و «حقوق اللَّه» مورد اهتمام قرار داده و به طرق و انحای گوناگون، مردم را بدان وادار می‌سازد انفاق است.»<ref>تفسیر المیزان، ج۲، ص۵۸۷</ref>


خط ۳۱: خط ۳۰:


== آثار انفاق ==
== آثار انفاق ==
خداوند در قرآن فرموده است برای انفاق‌کننده پاداش بزرگ و بهشت است.<ref>آیه ۱۱ سوره حدید. و آیه ۶۰ سوره انفال. و آیه ۲۱ سوره توبه</ref> و مالی که انفاق می‌شود را چندبرابر می‌کند:<ref>آیه ۲۶۱ سوره بقره، آیه ۵۴ سوره قصص</ref>{{قرآن|مَّن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّـهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا کَثِیرَةً ۚ وَاللَّـهُ یَقْبِضُ وَیَبْسُطُ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ|ترجمه=کیست آن کس که به[بندگانِ‏] خدا وام نیکویی دهد تا [خدا] آن را برای او چند برابر بیفزاید؟ و خداست که [در معیشت بندگان‏] تنگی و گشایش پدیدمی‌آورد و به سوی او بازگردانده می‌شوید.|سوره=بقره|آیه=۲۴۵}} برای انفاق کنندگان بیم و اندوهی وجود ندارد:{{قرآن|الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُم بِاللَّیْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ|ترجمه=کسانی که اموال خود را شب و روز، و نهان و آشکارا، انفاق می‌کنند، پاداش آنان نزد پروردگارشان برای آنان خواهد بود و نه بیمی بر آنان است و نه‌اندوهگین می‌شوند.|سوره=بقره|آیه=۲۷۴}}
خداوند در قرآن فرموده است برای انفاق‌کننده پاداش بزرگ و بهشت است.<ref>آیه ۱۱ سوره حدید. و آیه ۶۰ سوره انفال. و آیه ۲۱ سوره توبه</ref> و مالی که انفاق می‌شود را چندبرابر می‌کند.<ref>آیه ۲۶۱ سوره بقره، آیه ۵۴ سوره قصص</ref> برای انفاق کنندگان بیم و اندوهی وجود ندارد.<ref>سوره بقره آیه ۲۷۴</ref>


تزکیه و پاک شدن از آثار انفاق است: {{قرآن|الَّذِی یُؤْتِی مَالَهُ یَتَزَکَّیٰ|ترجمه=همان که مال خود را می‌دهد [برای آنکه] پاک شود.|سوره=لیل|آیه=۱۸}} مفسران در معنای تزکیه گفته‌اند: «تعبیر به" یتزکی" در حقیقت اشاره به قصد قربت و نیت خالص است خواه این جمله به معنی کسب نمو معنوی و روحانی باشد، یا به دست آوردن پاکی اموال، چون" تزکیة" هم به معنی" نمو دادن" آمده و هم" پاک کردن<ref>تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۱۸۲</ref>
تزکیه و پاک شدن از آثار انفاق است: {{قرآن|الَّذِی یُؤْتِی مَالَهُ یَتَزَکَّیٰ|ترجمه=همان که مال خود را می‌دهد [برای آنکه] پاک شود.|سوره=لیل|آیه=۱۸}} مفسران در معنای تزکیه گفته‌اند تعبیر به یتزکی در حقیقت اشاره به قصد قربت و نیت خالص است خواه این جمله به معنی کسب نمو معنوی و روحانی باشد، یا به دست آوردن پاکی اموال، چون تزکیة هم به معنی نمو دادن آمده و هم پاک کردن.<ref>تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۱۸۲</ref>


صاحب مجمع البیان می‌فرماید: «می‌کوشد که در نزد خدا پاک باشد و به این انفاقش ریاء و خود نمایی و شهرت را نمی‌خواهد.»<ref>ترجمه مجمع البیان، ج۲۷، ص۱۳۱</ref>
صاحب مجمع البیان می‌فرماید: « منفق می‌کوشد که در نزد خدا پاک باشد و به این انفاقش ریاء و خود نمایی و شهرت را نمی‌خواهد.»<ref>ترجمه مجمع البیان، ج۲۷، ص۱۳۱</ref>


یکی از اهداف انفاق در اسلام، از بین بردن فقر در جامعه است. فرهنگ انفاق نشان می‌دهد هر فردی در جامعه به فکر دیگر انسانها است و نگرانی معیشت و زندگی آنها را دارد. اگر فرهنگ انفاق آنطور که مورد تأکید قرآن است، در جامعه محقق شود مسئله بغرنج فقر که یکی از اساسی‌ترین موضوعات لاینحل جوامع بشری است، تا حدود زیادی بهبود پیدا می‌کند و شاید به‌طور کامل رفع شود. آیت الله مکارم شیرازی می‌گوید: «با دقت در آیات قرآن مجید آشکار می‌شود که یکی از اهداف اسلام این است که اختلافات غیرعادلانه‌ای که در اثر بی‌عدالتی‌های اجتماعی در میان طبقه غنی و ضعیف پیدا می‌شود از بین برود و سطح زندگی کسانی که نمی‌توانند نیازمندی‌های زندگیشان را بدون کمک دیگران رفع کنند بالا بیاید و حداقل لوازم زندگی را داشته باشند، اسلام برای رسیدن به این هدف برنامه وسیعی در نظر گرفته است- تحریم رباخواری بطور مطلق، و وجوب پرداخت مالیاتهای اسلامی از قبیل زکات و خمس و صدقات و مانند آنها و تشویق به انفاق- وقف و قرض الحسنه و کمکهای مختلف مالی قسمتی از این برنامه را تشکیل می‌دهد، و از همه مهم‌تر زنده کردن روح ایمان و برادری انسانی در میان مسلمانان است.»<ref>تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۱۶</ref>
یکی از اهداف انفاق در اسلام، از بین بردن فقر در جامعه است. فرهنگ انفاق نشان می‌دهد هر فردی در جامعه به فکر دیگر انسانها است و نگرانی معیشت و زندگی آنها را دارد. اگر فرهنگ انفاق آنطور که مورد تأکید قرآن است، در جامعه محقق شود مسئله بغرنج فقر که یکی از اساسی‌ترین موضوعات لاینحل جوامع بشری است، تا حدود زیادی بهبود پیدا می‌کند و شاید به‌طور کامل رفع شود. مفسران می‌گویند یکی از اهداف اسلام این است که اختلافات غیرعادلانه‌ای که در اثر بی‌عدالتی‌های اجتماعی در میان طبقه غنی و ضعیف پیدا می‌شود از بین برود. اسلام برای رسیدن به این هدف برنامه وسیعی که یکی از مهمترین آنها انفاق و کمک مالی به دیگران است.<ref>تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۱۶</ref>


== مستحق انفاق ==
== مستحق انفاق ==
طبق گفته قرآن همه نیازمندان، فقرا، در راه ماندگان، یتیمان، محرومان و… مستحق گرفتن انفاق هستند:
طبق گفته قرآن همه نیازمندان، فقرا، در راه ماندگان، یتیمان، محرومان و… مستحق گرفتن انفاق هستند:{{قرآن|ترجمه=صدقات، تنها به تهیدستان و بینوایان و متصدیّان [گردآوری و پخش] آن، و کسانی که دلشان به دست آورده می‌شود، و در [راه آزادی] بردگان، و وامداران، و در راه خدا، و به در راه مانده، اختصاص دارد. [این] به عنوان فریضه از جانب خداست، و خدا دانای حکیم است.|سوره=توبه|آیه=۶۰}} قرآن پاره‌ای از انفاقات از قبیل زکات، خمس، کفارات مالی و اقسام فدیه را واجب نموده و پاره‌ای از صدقات و اموری از قبیل وقف سکنی دادن مادام‌العمر کسی، وصیت‌ها، بخشش‌ها و غیر آن را مستحبّ نموده است‏.<ref>ترجمه تفسیر المیزان، ج۲، ص۵۸۷</ref>
 
{{قرآن|إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَ‌اءِ وَالْمَسَاکِینِ وَالْعَامِلِینَ عَلَیْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِی الرِّ‌قَابِ وَالْغَارِ‌مِینَ وَفِی سَبِیلِ اللَّـهِ وَابْنِ السَّبِیلِ ۖ فَرِ‌یضَةً مِّنَ اللَّـهِ ۗ وَاللَّـهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ|ترجمه=صدقات، تنها به تهیدستان و بینوایان و متصدیّان [گردآوری و پخش] آن، و کسانی که دلشان به دست آورده می‌شود، و در [راه آزادی] بردگان، و وامداران، و در راه خدا، و به در راه مانده، اختصاص دارد. [این] به عنوان فریضه از جانب خداست، و خدا دانای حکیم است.|سوره=توبه|آیه=۶۰}}
 
«قرآن پاره‌ای از انفاقات از قبیل زکات، خمس، کفارات مالی و اقسام فدیه را واجب نموده و پاره‌ای از صدقات و اموری از قبیل وقف سکنی دادن مادام‌العمر کسی، وصیت‌ها، بخشش‌ها و غیر آن را مستحبّ نموده است‏»<ref>ترجمه تفسیر المیزان، ج۲، ص۵۸۷</ref>


== چگونگی انفاق کردن ==
== چگونگی انفاق کردن ==
خداوند هر نوع انفاق آشکار و پنهان را نیک می‌داند و برای آن پاداش می‌دهد،<ref>آیه ۲۸۴ سوره بقره</ref> اما در یک آیه می‌فرماید انفاق پنهان برای شما بهتر است: {{قرآن|إِن تُبْدُوا الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِیَ ۖ وَإِن تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَیْرٌ لَّکُمْ ۚ وَیُکَفِّرُ عَنکُم مِّن سَیِّئَاتِکُمْ ۗ وَاللَّـهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ|ترجمه=اگر صدقه‌ها را آشکار کنید، این، کارِ خوبی است، و اگر آن را پنهان دارید و به مستمندان بدهید، این برای شما بهتر است و بخشی از گناهانتان را می‌زداید، و خداوند به آنچه انجام می‌دهید آگاه است.|سوره=بقره|آیه=۲۷۱}}
خداوند هر نوع انفاق آشکار و پنهان را نیک می‌داند و برای آن پاداش می‌دهد،<ref>آیه ۲۸۴ سوره بقره</ref> اما انفاق پنهان را بهتر می‌داند.<ref>سوره بقره آیه ۲۷۱</ref> مفسران اعتقاد دارند برای انفاق پنهان و آشکار فواید زیادی مترتب است. انفاق آشکار، مردم را دعوت به این کار نیک می‌کند و جامعه را به این موضوع تشویق می‌کند. اما انفاق پنهان به دور از ریا و منت و آزار و تحقیر فقیران است.<ref>ترجمه تفسیر المیزان، ج۲، ص۶۱۰</ref>
 
[[علامه طباطبایی]] درباره این آیه می‌فرماید: «خدای سبحان در این آیه، صدقه آشکار و دیگری پنهان، هر دو را ستوده است، برای اینکه هر کدام از آن دو آثاری صالح دارند، اما صدقه آشکارا که خود تشویق و دعوت عملی مردم است به کار نیک، و نیز مایه دلگرمی فقرا و مساکین است، که می‌بینند در جامعه مردمی دل‌رحم هستند که به حال آنان ترحم می‌کنند، و در جامعه اموالی برای آنان و رفع حوائجشان قرار می‌دهند تا برای روز قیامتشان که روز گرفتاری است ذخیره‌ای باشد، و این باعث می‌شود که روحیه یاس و نومیدی از صفحه دلهاشان زدوده شود، و در کار خود دارای نشاط گردند، و احساس کنند که وحدت عمل و کسب بین آنان و اغنیا وجود دارد، اگر سرمایه‌دار کاسبی می‌کند تنها برای خودش نیست، و این خود آثار نیک بسیاری دارد. و اما حسن صدقه پنهانی این است که در خفا آدمی از ریا و منت و اذیت دورتر است، چون فقیر را نمی‌شناسد، تا به او منت گذارد، یا اذیت کند، فائده دیگرش اینست که در صدقه پنهانی آبروی فقیر محفوظ می‌ماند، و احساس ذلت و خفت نمی‌کند، و حیثیتش در جامعه محفوظ می‌ماند، پس می‌توان گفت که: صدقه علنی نتیجه‌های بیشتری دارد، و صدقه پنهانی خالص‌تر و پاک‌تر انجام می‌شود. و چون بنای دین بر اخلاص است، بنا بر این عمل هر قدر به اخلاص نزدیک‌تر باشد به فضیلت نیز نزدیکتر است‏.»<ref>ترجمه تفسیر المیزان، ج۲، ص۶۱۰</ref>


انفاق اگر همراه با منت باشد تمام اجر آن از بین می‌برد. «کسانی که در راه خداوند بذل مال می‌کنند ولی به دنبال آن منت می‌گذارند یا کاری که موجب آزار و رنجش است می‌کنند در حقیقت با این عمل ناپسند اجر و پاداش خود را از بین می‌برند.»<ref>تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۱۸</ref> در قرآن آمده است:{{قرآن|الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّـهِ ثُمَّ لَا یُتْبِعُونَ مَا أَنفَقُوا مَنًّا وَلَا أَذًی ۙ لَّهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ|ترجمه=کسانی که اموالِ خود را در راه خدا انفاق می‌کنند، سپس در پی آنچه انفاق کرده‌اند، منّت و آزاری روا نمی‌دارند، پاداش آنان برایشان نزد پروردگارشان [محفوظ] است، و بیمی بر آنان نیست و اندوهگین نمی‌شوند.|سوره=بقره|آیه=۲۶۲}}
انفاق اگر همراه با منت باشد تمام اجر آن از بین می‌برد.<ref>تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۱۸</ref> در قرآن آمده است که تنها اگر انفاق با منت و آزار همراه نباشد پاداش آن نزد خداوند محفوط است.<ref>سوره بقره آیه ۲۶۲</ref>


== اوصاف انفاق‌کنندگان ==
== اوصاف انفاق‌کنندگان ==
automoderated، ناظمان (CommentStreams)، trustworthy
۱۶٬۰۱۱

ویرایش