راه‌های افزایش هوش: تفاوت میان نسخه‌ها

{{پاسخ}}بر اساس روایات و علم روانشناسی، عوامل ژنتیکی در قدرت عقل و هوش مؤثر هستند؛ با این همه، می‌توان با تقویت عوامل محیطی، به تقویت هوش پرداخت. در روایات، آموختن علم، اندیشیدن، پرهیز از مسائل بی‌اهمیت، مشورت و همنشینی با حکیمان از جمله عوامل محیطیِ افزایش هوش شمرده شده و برخی از غذاها که مغز را تقویت می‌کند مانند عسل مورد سفارش قرار گرفته است.

برای تقویت عقل و هوش باید از عوامل تضعیف‌کننده آن که در روایات به آن اشاره شده، مانند هوسرانی، خودپسندی و طمع نیز دوری کرد.  

عوامل ژنتیکی یکی از عواملی است، که در برخي موارد در رشد هوش، نقش تعيين كننده دارند. در روایات نیز به عقل سرشتی (عقل الطبع) اشاره شده<ref>محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، دارالحديث، چاپ اول، ج۳، ص۲۰۴۳.</ref> که خداوند با درجه‌های متفاوتی در وجود انسان‌ها قرار داده است.<ref>عقل الطبع.</ref>

بر اساس تحقيقات روانشناسان نیز، ژنهايي كه انسان از والدين به ارث می‌برد، در رشد هوش او نقش دارند.<ref>هنري ماسن، پاول، رشد شخصيت كودك؛ ترجمه مهشيد ياسائي؛ نشر مركز؛ چاپ اول، ۱۳۶۸، ص۵۳.</ref><ref>دفتر همكاري حوزه و دانشگاه، روانشناسي رشد با نگرش بر منابع اسلامي ، تهران، سمت، ۱۳۷۵، ج۲، ص۷۵۰، نقل ازChild Psycholojy P.۸۲ .</ref>  

عوامل محیطی، دیگر عامل تأثیرگذار در تقویت عقل و هوش است. در روایات نیز، به عقل اكتسابي (عقل التجربه)، كه از طريق تجربه و يادگيري و شرايط محيطي، به دست می‌یاید اشاره شده است.<ref>محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، دارالحديث، چاپ اول، ج۳، ص۲۰۴۳.</ref> این عقل، با پشتوانه عقل سرشتي، راهنمای انسان خواهد بود. بر اساس روایتی ديگر از امام علي(ع) عقل غريزه‌اي است كه با علم و تجربه افزايش مي‌يابد.<ref>تميمي آمدي، عبدالواحد بن محمد، غرر الحكم و دررالكلم، شرح محمد خوانساري، تصحيح مير جلال الدين حسيني ارموي، ج۲، ص۳۲، ح ۱۷۱۷.</ref>

در روايات، سفارش‌هایی نیز درباره برخي غذاها وجود دارد كه مغز را تقویت می‌کند؛ مانند کدو، گلابي، كرفس، گوشت، سركه، عسل، انار با لايه نازك، باقلا و ترنج. حجامت كردن و روغن ماليدن بر بدن هم، از جمله كارهايي است که در روایات، برای تقويت مغز و ذهن، مؤثر دانسته شده است.<ref>نگاه کنید به ري شهري، محمد، خردگرائي در قرآن و سنّت، ترجمه مهدي مهريزي، دار الحديث، چاپ اول، صص ۱۱۵ـ۱۲۱.</ref>

پژوهش‌های برخی از روانشناسان نیز، نتیجه می‌دهد که عوامل محیطی مانند آموزش،<ref>دفتر همكاري حوزه و دانشگاه، روانشناسي رشد ...، ج۲، ص۷۵۱.</ref> فرهنگ، تغذيه و داروها از جمله عواملي هستند كه در رشد مهارت‌هاي شناختي و هوش تأثير مي‌گذارند.<ref>نگاه کنید به دفتر همكاري حوزه و دانشگاه، روانشناسي رشد ...، ج۲، فصل‌هاي ۶ و ۷«پايه‌هاي محيطي رشد» و «تعامل وراثت و محيط».</ref>

در روايات عواملی به عنوان موانع و آفات هوش برشمرده شده که برخی از آنها چنین است:   

* هوسراني و توجّه به خواهش‌هاي نفساني:<ref>تميمي آمدي، عبدالواحد، غرر الحكم و درر الكلم، ج۵، ص۴۱۱، حديث ۸۹۷۲.</ref> بر اساس روایتی از امام علی(ع)، هواي نفس را می‌توان با عقل از میان برد.<ref>نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتي، انتشارات عصر ظهور، چاپ اول، حكمت۴۲۴ .</ref>

* خودپسندي: انسان خودپسندي كه عقل و هوش خود ببالد و تصوّر كند آنچه او مي‌داند خطاناپذير است، به دنبالِ سؤال و پژوهش نيست و موجب ركود و خمودي عقل و هوش خود مي‌شود. بنابر روایتی خودپسندي، يكي از حسودانِ عقل است.<ref>نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتي، حكمت ۲۱۲.</ref> بر پایه روایتی دیگر، کسی که به خود مغرور شود، به عقلش آسیب رسانده است.<ref>حكيمي، محمد رضا، الحياه، بيروت: الدار الاسلاميه، چاپ ششم، ۱۴۰۹ ق، ج۱، ص۱۸۰.</ref>

* تكبّر:<ref>«شرّ آفات العقل الكبر» تميمي آمدي، عبدالواحد، غرر الحكم و دررالكلم، ج۴، ص۱۷۸، حديث ۵۷۵۲.</ref> تفاوت تكبّر با خودپسندي آن است كه تكبّر در مقابله با ديگران، مفهوم پيدا مي‌كند و شخص خود را در بين ديگران برتر مي‌بيند، ولی خودپسندي تصور برتری خود نسبت به دیگران در ذهن خود است و چه بسا در ميان ديگران نباشد.

* طمع: در روایتی، امام علی(ع) بيشتر زمين‌‌خوردن‌هاي عقل را جایی دانسته که طمع به وجود آید.<ref>نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتي، ح۲۱۹.</ref>

عواملي دیگری نیز در روايات مانع شناخت، و دانش بشر دانسته شده است که برخی از آنها عبارتند از حبّ به دنيا، گناه، ظلم، كفر، فسق، اسراف، غفلت، آرزوي دراز، استبداد، تعصب، شراب و پرخوري.<ref>همچنین نگاه کنید به ري شهري، محمد، العلم و الحكمه في الكتاب و السنه، دار الحديث، چاپ اول، القسم الرابع، ص۱۱۱ـ۷۷.</ref>