|
|
(۲۸ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
خط ۱: |
خط ۱: |
| {{ویرایش}}
| | {{شروع متن}} {{سوال}}ماهیت پرسش و پاسخ در قبر چگونه است؟ آیا از همین بدن مادی است یا بدن مثالی؟ اگر از بدن مادی است، آیا میت دوباره در قبر زنده میشود؟ |
| | |
| '''<nowiki>{{شروع متن}}</nowiki>'''{{سوال}}'''ماهيت پرسش و پاسخ در قبر چگونه است؟ آيا از همين بدن مادى است و يا بدن مثالى؟ اگر از بدن مادى است، آيا ميت دوباره در قبر زنده مى شود؟'''
| |
|
| |
|
| {{پایان سوال}} {{پاسخ}} | | {{پایان سوال}} {{پاسخ}} |
|
| |
|
| اگر روزنه اى براى شناخت كيفيت و جزئيات اين امر مهم باز شود، سبب توسعه ى دانستنى هاى دينى مى شود وگرنه به اصل عقيده، ضررى نمى زند; زيرا مباحث معاد به ويژه جزئيات و مشروح آن از عالم غيب است كه تنها معصوم(عليه السلام) حق اظهار نظر دارد و اگر تحليلى عقلى در مسئله باشد، به قول معصوم(عليه السلام) مستند خواهد بود. مطالعه ى عميق نشان مى دهد كه ميان دانشمندان فن، سه نظر وجود دارد:
| | پرسش در قبر را از جسم مثالیِ برزخی و روح دانستهاند که بدن مادی در قبر، هیچ نقشی در آن ندارد. روایات را شاهد بر این دانستهاند که قبری که عذاب و نعمت در آن به انسان میرسد، قبر مادی و محدود نیست: رسول خدا(ص) پس از شهادت جعفر طیار فرمود: او را میبینم که دو بال دارد و همراه ملائکه در بهشت پرواز میکند. امام سجاد(ع) فرمود: قبر، باغی از باغهای بهشت یا حفره ای از حفرههای آتش است. |
| | |
| | |
| ۱. پاسخ گفتن، با همين بدن مادى است و ميت در قبر يكبار ديگر زنده مى شود.
| |
| | |
| | |
| ۲. پاسخ گفتن با بدن است اما بدن مثالى كه مناسب برزخ است نه دنيا.
| |
| | |
| | |
| ۳. اصل منكر و نكير، تجسم عقايد و اعمال انسان است. در حقيقت، آنها عقل عملى و نظرى اند كه به صورت دو ملك بر انسان ظاهر مى شوند.
| |
| | |
| | |
| هر يك از اين نظرات را گروهى از روايات تأييد مى كند. پس در حقيقت منشأ اقوال گوناگون، روايات گوناگون در باره ى سؤال و عذاب در قبر است.
| |
| | |
| | |
| براى روشن شدن مطلب و داورى درست، به برخى از روايات اشاره مى شود.
| |
| | |
| | |
| '''الف)''' برخى روايات به گونه اى مى رساند كه روح در قبر، به بدن مادى بر مى گردد:
| |
| | |
| | |
| امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد:
| |
| | |
| | |
| ... فاذا وضع فى قبره ردّ اليه الروح الى و ركيه ثم يسأل عمّا يعلم.<nowiki><ref>الفروع من الكافى، </nowiki>'''ج۳، ص۱۳۰، ح ۲; و سيوطى،''' شرح الصدور، '''ص۱۷۳، از ابى دنيا از پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم): «فاذا دخل قبره ردّت الروح الى جسده...».'''<nowiki></ref></nowiki>
| |
| | |
| | |
| هنگامى كه ميت در قبر گذاشته شد، روح تا قسمت كمر (نيمه ى بدن)، بر مى گردد، آن گاه از آنچه مى داند سؤال مى شود.
| |
| | |
| | |
| امام صادق(عليه السلام):
| |
| | |
| | |
| ... فيقعدانه و يلقيان فيه الروح الى حقويه...<nowiki><ref></nowiki>'''همان، ص۲۳۹، ح ۱۲.'''<nowiki></ref></nowiki>; ... پس آن دو ملك، ميت را مى نشانند و روح را تا كمر (نيمه ى بدن) او مى رسانند... .
| |
| | |
| | |
| امام صادق(عليه السلام):
| |
| | |
| | |
| اتاه منكر و نكير، فيقعدانه و يقولان له.<nowiki><ref>بحار الانوار، </nowiki>'''ج۶، ۲۲۲، ح ۲۲; و سيوطى،''' شرح الصدور، ص'''۱۷۰ و ۱۷۱، از بخارى و مسلم.'''<nowiki></ref></nowiki>
| |
| | |
| | |
| امام صادق(عليه السلام):
| |
| | |
| | |
| و اذا كان كافراً... و يسلّط عليه الحيات و العقارب، و يظلم عليه قبره، ثمّ يضغطه، ضغطه يختلف أضلاعه عليه ثمّ قال بأصابعه فشرجها<nowiki><ref>بحارالانوار</nowiki>'''، ج۶، ص۲۲۴، ح ۲۵; و''' شرح الصدور، '''ص۱۷۱، از انس.'''<nowiki></ref></nowiki>; و اگر ميت كافر باشد... بر او مارها و عقرب ها را مسلط مى كند. قبرش را تاريك مى كند و چنان فشارش مى دهد كه استخوان هايش مى شكنند... .
| |
| | |
| | |
| '''ب)''' رواياتى كه تنها مسئله ى قبر را بيان مى كنند و درباره ى كيفيت پاسخ گفتن چيزى نمى گويند و در مواردى از بدن و قالب مثالى سخن گفته اند.
| |
| | |
| | |
| اين دسته روايات بسيار زيادند كه ذكر همه ممكن نيست. تنها چند نمونه بيان مى شود:
| |
| | |
| | |
| در كتاب شريف كافى، از هيجده روايتى كه درباره ى سؤال در قبر نقل شده است، تنها يك روايت به برگشت روح به بدن اشاره دارد.<nowiki><ref></nowiki>'''الفروع من الكافى،''' ج۳، ص۲۳۱ ـ ۲۴۵; بدن و قالب مثالى برزخى،ر.ك: همان، ج۳، ص۲۴۴ ـ ۲۴۶.<nowiki></ref></nowiki>
| |
| | |
| | |
| امام صادق(عليه السلام) فرمود:
| |
| | |
| | |
| از شخص در قبرش سؤال مى شود و اگر موفق بود، قبرش تا هفت زراع بزرگ تر و درى به سوى بهشت برايش باز مى شود.<nowiki><ref></nowiki>'''همان، ص۲۳۸، ح ۱۰.'''<nowiki></ref></nowiki>
| |
| | |
| | |
| در برخى روايات، قبر را جزء برزخ معرفى كرده اند:
| |
| | |
| | |
| قلت: «و ما البرزخ؟» قال: «القبر منذ حين موته الى يوم القيامه».<nowiki><ref></nowiki>'''همان، ص۲۴۲.'''<nowiki></ref></nowiki>
| |
| | |
| | |
| يعنى از نخستين لحظه ى مرگ تا رستاخيز، دنياى برزخ است.
| |
| | |
| | |
| رسول خدا(صلى الله عليه وآله) درباره ى فرزند ابوطالب، جعفر طيار، كه در جنگ موته شهيد شد، فرمود: | |
| | |
| | |
| او را مى بينم كه دو بال دارد و همراه ملائكه در بهشت پرواز مى كند.<nowiki><ref>بحار الانوار، </nowiki>'''ج۶، ص۲۰۹.'''<nowiki></ref></nowiki> | |
| | |
| | |
| امام سجاد(عليه السلام) فرمود: | |
| | |
| | |
| قبر، باغى از باغ هاى بهشت يا حفره اى از حفره هاى آتش است.<nowiki><ref></nowiki>'''همان، ص۲۱۴، ح ۲.'''<nowiki></ref></nowiki> قبر مؤمن تا آنجا كه چشمش كار مى كند گشوده مى شود.<nowiki><ref></nowiki>'''همان، ص۲۱۹، ح ۱۳.'''<nowiki></ref></nowiki> خداوند بر كافر، نود و نُه اژدها، در قبرش مسلّط مى كند.<nowiki><ref></nowiki>'''همان.'''<nowiki></ref></nowiki> | |
| | |
| | |
| گشوده شدن قبر تا چشم كار مى كند، تبديل قبر به باغى از بهشت، پرواز با بال ها، حضور ده ها اژدها و... با قبر و بدن مادى سازگارى ندارد، حتماً جهان قبر همان گونه كه روايت فرمود، جهان برزخ است.
| |
| | |
| | |
| امام صادق(عليه السلام) درباره ى سرنوشت ارواح مؤمنان، پس از جان دادن فرمود:
| |
| | |
| | |
| زمانى كه خداوند روح مؤمن را گرفت، اين روح به قالبى مانند قالب دنيايى خود منتقل مى شود و مى خورد و مى آشامد و هر گاه كسى او را ببيند مى شناسد، به همان صورتى كه در دنيا بود.<nowiki><ref></nowiki>'''همان، ص۲۶۹، ح ۱۲۴.'''<nowiki></ref></nowiki>
| |
| | |
| | |
| در روايت ديگر فرمود:
| |
| | |
| | |
| مؤمن با همان جسد دنيايى در باغى از بهشت است و ارواح مشركان در آتش، عذاب مى شوند.<nowiki><ref></nowiki>'''همان، ح ۱۲۵ و ۱۲۶.'''<nowiki></ref></nowiki>
| |
| | |
| | |
| اين گونه روايات، عذاب يا ثواب جسمانى را در قبر تأييد مى كنند; ولى با بدن و جسم مثالى برزخى كه ماده ندارد و با چشم مادى قابل مشاهده نيست اما آثار اَشكال و أعراض مادى را دارد.
| |
| | |
| | |
| '''ج)''' رواياتى كه بر تجسم مثالى عقايد و اعمال تكيه دارند و به نوعى منازل قبر را تجسم ملكوتى اعمال معرفى مى كنند.
| |
| | |
| | |
| كافى روايت مى كند:
| |
| | |
| | |
| ... وقتى مؤمن داخل قبر شد، قبر مى گويد: «خوش آمدى...» و تا چشم كار مى كند، قبرش فراخ مى شود و درى به سوى بهشت گشوده مى شود كه وى جايگاه خود را آنجا مى بيند و مردى از آنجا بيرون مى آيد كه چشمان ميت تاكنون به زيبايى او نديده است. مى گويد: «كيستى كه خوش تر از تو تا كنون نديده ام؟!» پاسخ مى دهد: «من انديشه و باور نيك تو و عمل صالح تو بودم...»<nowiki><ref>الفروع من الكافى، </nowiki>'''ج۳، ص۲۴۱، ح ۱.'''<nowiki></ref></nowiki>. وقتى كافر وارد قبر مى شود، مردى خارج مى شود كه تا اكنون به زشتى او نديده است. مى پرسد: «كيستى؟» آن پاسخ مى دهد: «من همان كارهاى زشتى هستم كه انجام مى دادى و همان آرا و عقايد خبيثى هستم كه بر آن بودى...».<nowiki><ref></nowiki>'''همان، ص۲۴۲.'''<nowiki></ref></nowiki>
| |
| | |
| | |
| طرفداران نظريه ى نخست (پاسخ گفتن ميت در قبر با بدن دنيايى)
| |
| | |
| | |
| بيشتر متكلمان به ويژه پيشينيان، باور دارند كه ميت براى پاسخ گويى در قبر زنده مى شود. شيخ صدوق(رحمهم الله) پس از نقل حديثى در باره ى اينكه پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم)مادر حضرت على(عليه السلام) را دفن و تلقين كرد، مى فرمايد كه ]فاطمه بنت اسد [پس از آن ]پاسخ گويى[، دو باره مرد و بر اين امر به اين آيه استدلال مى كند:<nowiki><ref>محسن صدر رضوانى، </nowiki>'''گفتار صدوق يا ترجمه ى اعتقادات ابن بابويه،''' ص۴۹ و ۵۰.<nowiki></ref></nowiki>
| |
| | |
| | |
| گفتند: «پروردگارا، ما را دو بار ميراندى و دو بار زنده كردى. پس به گناهان خود اعتراف كرديم، آيا راهى براى رهايى ما وجود دارد»؟<nowiki><ref>مؤمن</nowiki>''': ۱۱.'''<nowiki></ref></nowiki>
| |
| | |
| | |
| شيخ مفيد(رحمهم الله) در دوجا به صراحت مى فرمايد:
| |
| | |
| | |
| پرسش نكير و منكر، از اهل قبور موجّه نيست. مگر پس از زنده شدن آنها بعد از مرگ.<nowiki><ref></nowiki>'''شيخ مفيد،''' اوائل المقالات، '''ص۸۸.'''<nowiki></ref></nowiki> آن دو ملك مگر بر زنده فرود نمى آيند و سؤال نمى كنند مگر از كسى كه مسئله را بفهمد و معناى آن را بداند و اين دلالت مى كند كه خداوند بنده اش را، پس از مرگ براى سؤال زنده مى كند...».<nowiki><ref>شرح عقائد الصدوق يا تصحيح الاعتقاد، </nowiki>'''ص۲۲۰ و ۲۲۱.'''<nowiki></ref></nowiki>
| |
| | |
| | |
| مرحوم مجلسى مى فرمايد: «چون ميت را در قبر گذارند، دو ملك براى سؤال مى آيند و حق تعالى، روح را به او بر مى گرداند; از سر تا كمر، و او را مى نشانند... .<nowiki><ref></nowiki>'''حق اليقين،''' ص۴۷۳ و ۴۷۷.<nowiki></ref></nowiki> بدان كه اجماع مسلمانان بر سؤال قبر است و روح را براى سؤال به بدن بر مى گردانند.<nowiki><ref>همان.</ref></nowiki>
| |
| | |
| | |
| مخالفان این نظریه، اشکالات مختلفی بر آن وارد کردهاند. خسروپناه، برزخ، ص۶۵-۶۶.
| |
| | |
| | |
| '''طرفداران نظريه ى دوم (پاسخ گفتن ميت در قبر با مثالى برزخى)'''
| |
| | |
| | |
| بيشتر متكلمانِ متأخر و معاصر و حكيمان مى گويند كه سؤال در قبر حق و حتمى است و پاسخ با جسم و روح است، منتها نه جسم مادى بلكه بدن مثالى برزخى.
| |
| | |
| | |
| '''طرفداران نظريه ى سوم (پرسش و پاسخ قبر، همان تجسم اعمال و عقايد است)'''
| |
| | |
| | |
| كسانى كه پرسش در قبر و حضور نكير و منكر را تجسم عقايد و اعمال ميت مى دانند. سرانجام به نظريه ى دوم مى رسند، يعنى حقيقت اين دو ملك و روند پاسخ گويى را تأييد مى كنند; ولى كيفيت آن را به صورت تجسم مى دانند، يا اينكه اعمال و عقايد را در بروز و هيئت اين دو ملك مؤثر مى دانند.
| |
| | |
| | |
| بيشتر متكلمانِ متأخر و معاصر و حكيمان مى گويند كه سؤال در قبر حق و حتمى است و پاسخ با جسم و روح است، منتها نه جسم مادى بلكه بدن مثالى برزخى. خسروپناه، برزخ، ص۶۲
| |
| | |
| | |
| <nowiki>==منابع==</nowiki>
| |
| | |
| <nowiki><references /></nowiki>
| |
| | |
| <nowiki>{{شاخه</nowiki>
| |
| | |
| | شاخه اصلی =
| |
| | |
| |شاخه فرعی۱ =
| |
| | |
| |شاخه فرعی۲ =
| |
| | |
| |شاخه فرعی۳ =
| |
| | |
| <nowiki>}}</nowiki>
| |
| | |
| <nowiki>{{تکمیل مقاله</nowiki>
| |
| | |
| | شناسه =
| |
| | |
| | تیترها =
| |
| | |
| | ویرایش =
| |
|
| |
|
| | لینکدهی =
| | متکلمان گذشته باور داشتند که شخص مرده، برای پاسخگویی، در [[قبر]] زنده میشود. مخالفان این نظریه معتقدند متكلمان پيشين، بقاى روح بدون جسم را باور نداشتند و از طرفى مسئلهى پاسخ در قبر را قطعى میدانستند. در نتیجه ناچار بودند به زنده شدن مادى جسمى در قبر اعتقاد پیدا کنند تا روح، همراه بدن براى پاسخگويى حاضر شود. |
|
| |
|
| | ناوبری =
| | == پرسش از بدن مثالی == |
| | بیشتر متکلمانِ متأخر، معاصر و حکیمان معتقدند پرسش در قبر از جسم مثالی برزخی و روح است. براساس این دیدگاه، جسم مادی، هیچ نقشی در پرسش و پاسخ در قبر ندارد. |
|
| |
|
| | نمایه = | | روایات بسیاری دلیل بر این مطلب دانسته شدهاند که قبر را فراتر از قبر مادی دانسته و قبر مورد نظر را غیر از قبر مادی دانستهاند: رسول خدا(ص) پس از شهادت جعفر طیار فرمود: او را میبینم که دو بال دارد و همراه ملائکه در بهشت پرواز میکند.<ref>بحار الانوار، ج۶، ص۲۰۹.</ref> امام سجاد(ع) فرمود: قبر، باغی از باغهای بهشت یا حفره ای از حفرههای آتش است.<ref>کلینی، الكافي، ج۳، ص۲۱۴.</ref> قبر مؤمن تا آنجا که چشم او کار میکند، گشوده میشود.<ref name=":0">کلینی، الكافي، ج۳، ص۲۱۹.</ref> در برخی روایات آمده که خداوند بر کافر در قبرش نود و نُه اژدها، مسلط میکند.<ref name=":0" /> محققان از این روایات، بهدست آوردهاند که قبر مورد نظر در روایات که عذاب و نعمت در آن به انسان میرسد، قبر مادی و محدود نیست.{{مدرک|date=ژانویه ۲۰۲۲}} |
|
| |
|
| | تغییر مسیر =
| | پژوهشگران معتقدند بیشتر مردم زمان ائمه(ع) افکارشان از محدودهی مشاهدات حسی تجاوز نمیکرد و بالاتر از محدودهی قبر ظاهری را درک نمیکردند. از این رو ائمه(ع) برای فهماندن مفهوم برزخ، از لفظ قبر استفاده میکردند.<ref>محمد مظاهری، الانسان و عالم البرزخ، ص۵۱.</ref> |
|
| |
|
| | ارجاعات =
| | == پرسش در قبر و از بدن مادی == |
| | بیشتر متکلمان قدیم باور داشتند که شخص مرده، برای پاسخگویی، در [[قبر]] زنده میشود: [[شیخ مفید]] معتقد است پرسش [[نکیر و منکر]]، از مردگان قابل توجیه نیست، مگر اینکه معتقد باشیم، مردگان، زنده شده و سوال میشوند.<ref>شیخ مفید، اوائل المقالات، ص۸۸.</ref> آن دو فرشته تنها بر زنده فرود میآیند و سؤال میکنند، از فردی که مسئله را بفهمد و معنای آن را بداند.<ref>شرح عقائد الصدوق یا تصحیح الاعتقاد، ص۲۲۰ و ۲۲۱.</ref> |
|
| |
|
| | بازبینی =
| | ظاهر برخی روایات نیز بهگونهای است که روح در قبر، به بدن مادی بر میگردد: |
|
| |
|
| | تکمیل =
| | * در کتاب کافی از امام صادق(ع) نقل شده؛ هنگامی که میت در قبر گذاشته شد، روح تا قسمت کمر (نیمه بدن)، بر میگردد، آن گاه از آنچه میداند سؤال میشود.<ref>الفروع من الکافی، ج۳، ص۱۳۰، ح ۲.</ref> |
|
| |
|
| | اولویت =
| | * در کتاب بحار الانوار از امام صادق(ع) آمده؛ اگر میت کافر باشد… بر او مارها و عقربها را مسلط میکند. قبرش را تاریک میکند و فشارش میدهد بهنحوی که استخوانهایش میشکند.<ref>بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج6، ص: 224</ref> |
|
| |
|
| | کیفیت =
| | === نقد === |
| | مخالفان این نظریه معتقدند متكلمان پيشين، بقاى روح بدون جسم را باور نداشتند و از طرفى مسئلهى پاسخ در قبر را قطعى میدانستند، در نهایت ناچار بودند به زنده شدن مادى جسمى در قبر اعتقاد پیدا کنند تا روح، همراه بدن براى پاسخگويى حاضر شود.<ref>لطیفی، قبر و برزخ، ص۶۵.</ref> |
|
| |
|
| <nowiki>}}</nowiki> | | همچنین افرادی كه مراد از قبر و حالتهاى آنرا، قبر مادىِ ظاهرى میدانند، ناچار به این نظریه گرايش دارند. اما در مقابل این نظریه، محققان و متکلمان معتقدند كه قبر، باطنى دارد و جزء عالم برزخ است.<ref>محمد باقر شريعتى سبزوارى، معاد در نگاه عقل و دين، ص 284.</ref> در کتاب کافی، از هجده روایتی که درباره سؤال در قبر است، تنها یک روایت به برگشت روح به بدن اشاره دارد<ref>الفروع من الکافی، ج۳، ص۲۳۱–۲۴۵; بدن و قالب مثالی برزخی، ر.ک. همان، ج۳، ص۲۴۴–۲۴۶.</ref> و روایات دیگر برخلاف آن هستند.{{مدرک|date=ژانویه ۲۰۲۲}} |
|
| |
|
| <nowiki>{{پایان متن}}</nowiki>
| | === منابع === |
| | {{پانویس|۲}} |
| | {{برزخ}} |
| | {{شاخه |
| | | شاخه اصلی = کلام |
| | | شاخه فرعی۱ = معاد |
| | |شاخه فرعی۲ =قبر |
| | |شاخه فرعی۳ = |
| | }} |
| | {{تکمیل مقاله |
| | | شناسه =شد |
| | | تیترها =شد |
| | | ویرایش =شد |
| | | لینکدهی =شد |
| | | ناوبری = |
| | | نمایه = |
| | | تغییر مسیر = |
| | | ارجاعات = |
| | | بازبینی = |
| | | تکمیل = |
| | | اولویت =ج |
| | | کیفیت =ج |
| | }} |
| | {{پایان متن}} |