سیر تحول عزاداری: تفاوت میان نسخه‌ها

برخی محققان تاریخ شروع عزاداری به این سبک را به دورهٔ حکومت آل‌بویه نسبت داده‌اند، ولی روضه‌خوانی یا قرائت کتاب «روضه الشهداء» و کتاب‌های مشابه بر روی منبر، از دوره صفویه شروع شد.<ref>تعزیه هنر بومی پیشرو ایران، پترچلکووسکی، ترجمه، داود حاتمی، پاورقی، توضیح مترجم، ص۱۱.</ref> در همان زمان که مراسم محرم در دورهٔ صفویه رشد و توسعه می‌یافت، و شکل مهم و معروف دیگری از نمایش مذهبی پدید آمد که نقل نمایشی زندگی و اعمال، رنج و مرگ شهیدان شیعه بود. موضوع این نمایش در اساس ـ هر چند هم اندک ـ، همیشه در ارتباط با واقعهٔ کربلا بود، این داستان‌ها از کتابی فارسی به نام «روضه الشهداء»<ref>فتوت نامه سلطانی، مقدمه ص۹۵، تهران، چاپ محجوب، سال ۱۳۵۰.

از این‌جا روشن می‌شود که با توجه به خلأ فرهنگی دوران صفویّه، سرودن شعر در مدح و رثای ائمه و شهدای کربلا؛ برای شاعران افتخاری بس بزرگ محسوب می‌شد. حتی می‌توان گفت که احتمالاً اگر محرکی مانند هفت بند محتشم کاشانی ـ که در گسترش بعدی ذکر مصائب تأثیر به سزایی داشته نمی‌بود، تعزیه‌خوانی به جای مهمی نمی‌رسید.

در دهه‌های آخر قرن دهم، شاهد رواج مراسم عزاداری ماه محرم، بیشتر در مراکز شهری شیعی هستیم، در کنار عزایی عمومی که می‌رود تا بیستم و حتی بیست و هشتم صفر نیز به طول انجامد، به موازات این امر روضه‌خوانی گسترش می‌یابد و از قرن یازدهم موجب افزایش خیرات برای جمع بسیاری که به این مجالس روی می‌آورند، موجب افزایش خیر است می‌گردد؛ علاوه بر این، با این که هیچ اطلاعی متکی بر ارقام در دست نیست؛ پس از آن که در نیمهٔ دوم قرن یازدهم تدارک چشم‌گیری برای برگزاری عزای حسینی و تعزیه‌های سیّار آغاز می‌شود، حمایت رسمی از این مراسم باید کسب اهمیتی کرده باشد.<ref>پترچلکووسکی،  ص۱۶۵، ۱۶۶، اخلاص کامل به امام حسین(ع)، ژان‌کالمار.</ref>

از آنچه گذشت چنین برمی‌آید که عزاداری به سبک موجود، از صدر اسلام نبوده، بلکه بیشتر از دوران صفویه به وجود آمده است، هر چند عده‌ای بر این باورند که منشأ آن از زمان آل‌بویه می‌باشد؛ رواج سبک عزاداری صفویه می‌تواند به این دلیل باشد که اولا:ً دولت روی کار آمده، شیعی بوده، تمام امکانات را در دست داشته است و ثانیاً: بیشتر مردم شیعه بودند و ترویج نهضت حسینی و بیان مظلومیت‌های آن حضرت و اهل بیت و یارانش را می‌خواستند، بنابراین، دو عامل یاد شده در شکل گرفتن سبک موجود، نقش اساسی داشتند.