مراحل کلی مبارزه با نفس
راه‌های کلی مبارزه با نفس چیست؟
راه‌های کلی مبارزه با نفس، راه علمی و راه عملی است.
در راه علمی، انسان با شناخت آثار منفی گناهان، از ورود به گناه و آسیب‌های آن پیشگیری می‌کند. شناخت آسیب‌های هر گناه به صورت جداگانه نیز، در پیشگیری از ورود به آن گناه یا ترک آن اثرگذار است.
در راه عملی، انسان باید برای پیشگیری یا درمان بیماری‌های اخلاقی، تلاش عملی کرده و ویژگی‌های ناپسندِ نَفْس را اصلاح کند.
راه علمی
عالمان اخلاق، برای مبارزه با نفس دو راه کلی بیان کرده‌اند. یکی از آن دو راه، «راه علمی» است.
مراد از راه علمی این است که انسان به عواقب کارهایی که منشأ آن هوی و هوس است، توجّه کند. انسان هنگامی که به خطر و ضرر چیزی علم پیدا می‌کند، برای پیشگیری از آن اقدام می‌کند، یا اگر گرفتار ضرر شده است، برای اصلاح آن اقدام می‌کند. برای نمونه، اگر فردی بداند در مسیری، حیوانات درنده وجود دارند، یا از آن مسیر نمی‌رود، یا با سلاح و تجهیزات دفاعی از آن گذر می‌کند.
راه علمی، برای تمام بیماری‌های اخلاقی و هواهای نفسانی تجویز شده و در دو مرحله صورت می‌پذیرد:
- به شکل عمومی: در این مرحله، انسان باید بداند که به طور کلی همه بیماری‌های اخلاقی، باعث دور شدن از معنویت شده و موجب عقاب الهی است. انسان در این مرحله باید بداند که با ورود در هر گناه، از خدا فاصله گرفته و روز قیامت که صحنه‌های گناه به انسان نشان داده می‌شود، وجود او را، شرمندگی خواهد گرفت.
- به شکل اختصاصی: راه اختصاصی علمی، آن است که نسبت به آثار بدِ یک گناه خاص، آگاهی و شناخت لازم را پیدا کند و خود را از آسیب‌های آن نجات دهد.[۱]
راه عملی
راه دیگر، از دو راه کلی که عالمان اخلاق برای مبارزه با نفس ذکر کرده‌اند «راه عملی» است.
راه عملی برای پیشگیری یا درمان بیماری‌های اخلاقی، آن است که انسان تا مدتی باید برای ریشه‌کن کردن ویژگی‌های بد خود، به خود زحمت دهد و به امور پسندیده روی آورد و آن را تقویت کند؛ البته گاهی راه عملی، با توجه به نوع بیماری، به تلاش در مدتی طولانی نیاز دارد.
منابع
- ↑ برای اطلاعات بیش تر ر.ک. نراقی، ملا مهدی، جامع السعادات، گزیدهٔ آن با ترجمهٔ جلال الدین مجتبوی؛ و دستغیب شیرازی، گناهان کبیره.