فهرست آثار دینی و تاریخی کربلا

سؤال

آیا شهر مقدس کربلا به‌جز حرم حضرت سیدالشهداء(ع) مکان تاریخی دیگری دیگری دارد؟

درگاه‌ها

شهر مقدس کربلا به جز حرم امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) دارای آثار تاریخی و دینی متعددی است. این آثار عموماً مرقدهای شخصیت‌های دینی و علمی هستند.

• مرقد سید ابراهیم مجاب: مرقد سید ابراهیم فرزند سید محمد فرزند امام موسی کاظم(ع)، مشهور به ضَریر کوفی، در زاویه شمال غربی رواقی در حرم امام حسین(ع) است. این زاویه به نام خود او مشهور است. سید ابراهیم مجاب نخستین فاطمی نسبی دانسته شده که از کوفه هجرت کرد و در کربلا ساکن شد و به همین دلیل به حائری مشهور شد.
• مرقد حبیب بن مظاهر: مرقد حبیب بن مُظَهَّر در سمت غرب رواق جلویی روضه حسینی قرار دارد و ضریح قبرش از نقره ساخته شده است. او یکی از مشهورترین اصحاب امام حسین(ع) در جریان واقعه عاشورا و از شهدای کربلاست. حبیب بن مظاهر به همراه مسلم بن عوسجه در روز هفتم محرم سال ۶۱ق، پس از خروج مخفیانه از کوفه، به کاروان امام حسین(ع) پیوست. او فرمانده جناح راست سپاه امام(ع) را برعهده داشت و پس از کشتن ۶۲ نفر از سپاه کوفه به شهادت رسید.
• ضریح شهداء: ضریح شهدای کربلا در قسمت شرقی ضریح امام حسین(ع) قرار دارد. این ضریح بر مرقد برخی شهدای کربلا از جمله قاسم بن حسن(ع) قرار دارد. این ضریح به دستور ناصرالدین شاه قاجار از جنس نقره و با طراحی زیبایی ساخته شده است.

گنبد خیمه‌گاه حسینی

• خیمه‌گاه: خیمه‌گاه در جنوب غربی حرم امام حسین(ع) قرار دارد. خیمه‌گاه محل برپایی خیمه‌های سپاه و حرم امام حسین(ع) بوده است. برخی در صحت مکان کنونی خیمه‌گاه تشکیک کرده‌اند. از نظر آنان محل اصلی خیمه‌گاه امام حسین(ع) موضع کنونی بیمارستان امام حسین(ع) است و بنای خیمه‌گاه مشهور محلی است که مدحت‌پاشا، والی عثمانی بغداد، برای اقامت ناصرالدین شاه در سفرش به عتبات ساخته بوده است.
• تل زینبیه:‌ اين مکان روى تپه‌اى در بيرون ضلع جنوب غربى حرم امام حسين(ع) قرار دارد. گفته شده که این تپه محلى است كه حضرت زينب(س) در روز عاشورا از آنجا شاهد وقايع جنگ بود. اين زيارتگاه در سابق، شامل پنجره‌اى برنزى بود كه بالاى آن، الواح و كتيبه‌هاى كاشى وجود داشت. در سال ۱۴۰۰ق و ۱۴۲۰ق این مقام توسط افراد خیر توسعه يافت. این مقام داراى گنبدی پيازى‌شكل با كاشى‌هاى آبى‌رنگ است. نماى آن از بيرون، كاشى‌كارى و از داخل، آينه‌كارى شده و در ضلع جنوبى آن محرابى به نشانه محل ايستادن حضرت زينب(س) وجود دارد.
• مرقد حر بن یزید ریاحی: مرقد او در حدود نه كيلومتری حرم امام حسين(ع) قرار دارد در نزدیکی محلی به نام کمالیه قرار دارد. برخى گفته‌اند كه پس از واقعه عاشورا، گروهى از قبيله حُرّ، جسد وى را در مكانى دورتر از ساير شهدا، به خاك سپردند.[632] در قرن هشتم هجرى، مزار حُرّ شناخته شده بوده و حمدالله مستوفى نيز به قبر وى، بيرون از كربلا اشاره كرده است. گفته شده است زمانى كه شاه اسماعيل صفوى به كربلا آمد، پس از زيارت امام حسين (ع)، به زيارت حُرّ رفت و دستور داد تا قبر وى را باز كنند. پس از شكافتن قبر حُرّ، جنازه تازه وى را در قبر ديد كه بر سر او دستمالى، بسته شده بود. دستور داد دستمال را باز كنند تا آن را براى تبرك بردارد. اما خون از زخم پيشانى حُرّ، سرازير شد. زخم را با دستمال ديگرى، بستند. ولى نتوانستند جلوى خونريزى آن را بگيرند. به ناچار، دوباره همان دستمال را بر سر حُرّ بستند. ازاين‌رو شاه اسماعيل، دستور داد تا مرقد وى را بازسازى نمايند و براى آن نيز موقوفات و خادمى، تعيين كرد. و ايوان جلوى مرقد را بازسازى نمودند و در سال 1390 ه. ق، ورودى اصلى مرقد، كاشى‌كارى شد. پس از سقوط نظام صدام، در سال 1427 ه. ق، ديوان وقف شيعى، در يك برنامه حساب نشده، بناى قديمى را به‌طور كامل خراب كرد تا ساختمان جديدى براى آرامگاه حُرّ بنا كند. اين ساختمان، در حال حاضر، در دست بازسازى است.[636] براساس قديمى‌ترين تصوير موجود از مرقد حُرّ، ساختمان بقعه، داراى گنبد مضرّس كوچك و كم‌ارتفاعى بوده است. اما براساس تصوير قديمى ديگرى، اين گنبد، جاى خود را به گنبد پيازى- شلجمى كاشى‌كارى شده‌اى، داده است.