۶٬۸۱۴
ویرایش
عمل خیر غیر مسلمانان از نظر شهید مطهری (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۵ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۴۱
، ۱۵ آوریل ۲۰۲۳بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
پ | |||
== طرح بحث و سابقهٔ طرح == | == طرح بحث و سابقهٔ طرح == | ||
از نظر مطهری اساس این بحث این است که آیا کارهای خیر افراد غیرمسلمان مقبول است یا غیر مقبول. اگر مقبول است پس چه فرق می‌کند که انسان مسلمان باشد یا نباشد، عمده این است که در دنیا کار خیر بکند، فرضا مسلمان نبود و یا هیچ دینی نداشت زیانی نکرده است. اگر غیر مقبول و اجر و پاداشی نزد خدا ندارد با عدل الهی چگونه سازگار است.<ref>مطهری، عدل الهی، ص ۲۴۵.</ref> | از نظر مطهری اساس این بحث این است که آیا کارهای خیر افراد غیرمسلمان مقبول است یا غیر مقبول. اگر مقبول است پس چه فرق می‌کند که انسان مسلمان باشد یا نباشد، عمده این است که در دنیا کار خیر بکند، فرضا مسلمان نبود و یا هیچ دینی نداشت زیانی نکرده است. اگر غیر مقبول و اجر و پاداشی نزد خدا ندارد با عدل الهی چگونه سازگار است.<ref>مطهری، عدل الهی، ص ۲۴۵.</ref> به دیگر سخن، اگر کسی بدون اینکه دین حق را بپذیرد عمل نیکی انجام دهد، که دین حق آن را نیک می‌داند، آیا برای او در مقابل عمل نیکی که انجام داده است اجر و پاداشی هست یا نه.<ref>مطهری، عدل الهی، ص۲۵۴.</ref> | ||
مطهری معتقد است که در گذشته این مسئله فقط در میان فلاسفه و در کتاب‌های فلسفی مورد بحث واقع می‌شد، ولی در دوران معاصر به میان همهٔ طبقات اجتماع،از جاهل و عالم ، و بیسواد و تحصیلکرده، کشیده شده و کمتر کسی را می‌توان یافت که حداقل در ذهن خود و برای خود این مسئله را طرح نکرده باشد. مطهری آغاز توجه به این مسئله را از قریب نیم‌قرن پیش از روزگار خود و بر اثر سهولت ارتباطات میان ملل مسلمان و غیرمسلمان و ازدیاد وسایل ارتباطی و بالا رفتن میزان ارتباط جوامع با یکدیگر قلمداد می‌کند. آشنایی که موجب می‌شود که این مسئله در میان عموم طبقات اجتماع، خصوصاً طبقهٔ روشنفکر، مورد پرسش و گفت‌وگو قرار گیرد. این گروه‌ها وقتی که در زندگی بعضی از مخترعان و مکتشفان بشر در عصر جدید، که مسلمان نیستند ولی خدمات بسیار ارزنده‌ای به بشریت کرده‌اند، مطالعه می‌کنند، آنها را لایق پاداش می‌یابند و از طرف دیگر قبلاً چنین می‌اندیشیده‌اند که عمل غیر مسلمان مطلقاً بی‌ارزش و بی‌فایده است. جمع چنین تصوراتی آنان را سخت دچار تردید و اضطراب می‌کند و عملاً موضوعی که سال‌ها در قلمروی فکری فیلسوفان مطرح بود به میان محافل عامه مردم پا می‌گذارد و به صورت اشکالی در موضوع عدل الهی در می‌آید.<ref>مطهری، عدل الهی، ص۲۴۵-۲۴۶.</ref> | |||
مطهری، پس از گذراندن مباحث مفصلی دربارهٔ این موضوع | همین فضا موجب می‌شود که مطهری بارها با سؤال دربارهٔ عمل خیر غیرمسلمانان از منظر عدل الهی از سوی جوانان و دانشجویان روبه‌رو شود و این موجب می‌شود که او در کتاب خود به این مسئله بپردازد.<ref>مطهری، عدل الهی، ص۲۴۶.</ref> | ||
== رویکردها == | |||
مطهری دربارهٔ برخورد با مسئلهٔ عمل خیر غیرمسلمانان از منظر عدل الهی رویکردهای سه‌گانه‌ای را معرفی می‌کند: | |||
* رویکرد اول معمولا کسانی که داعیه روشنفکری دارند با قاطعیت می‌گویند هیچ فرقی میان مسلمان و غیر مسلمان ، بلکه میان موحد و غیر موحد نیست ، هر کس عمل نیکی انجام دهد ، خدمتی از راه تأسیس یک مؤسسه خیریه و یا یک اکتشاف و اختراع و یا از راه دیگر انجام دهد ، استحقاق ثواب و پاداش از جانب خداوند دارد . می‌گویند خداوند عادل است و خدای عادل میان بندگان خود تبعیض نمی‌کند ، برای خداوند چه فرق می‌کند که بنده‌اش او را بشناسد یا نشناسد ، به او ایمان داشته باشد یا نداشته باشد ، خداوند هرگز به خاطر اینکه یک بنده‌ای با او رابطه آشنایی و دوستی ندارد ، عمل نیک آن بنده را نادیده نمی‌گیرد و اجر او را ضایع نمی‌گرداند ، و به طریق اولی اگر بنده‌ای خدا را بشناسد و عمل نیک انجام دهد ولی فرستادگان او را نشناسد و با آنها رابطه آشنایی و پیمان دوستی نداشته باشد خط و بطلان روی عمل نیک او نمی‌کشد | |||
* نقطه مقابل اینها دسته دیگری هستند که تقریبا همه مردم را مستحق عذاب می‌دانند و برای کمتر انسانی عمل مقبول و فرجام نیک معتقدند . اینها یک حساب ساده‌ای دارند ، می‌گویند مردم یا مسلمانند و یا غیر مسلمان ، غیر مسلمانها که تقریبا سه ربع مردم جهان را تشکیل می‌دهند به این جهت که مسلمان نیستند اهل دوزخند ، مسلمانان نیز یا شیعه‌اند و یا غیر شیعه ، غیر شیعه که تقریبا سه ربع مجموع مسلمانان را تشکیل می‌دهند به این جهت که شیعه نیستند اهل دوزخند ، شیعیان نیز اکثریتشان - در حدود سه ربع - تنها اسم تشیع دارند و اقلیتی از آنها به اولین وظیفه خود که " تقلید " از یک مجتهد است آشنا هستند تا چه رسد به سایر وظائف که صحت و تمامیت آنها موقوف به این وظیفه است ، اهل تقلید هم غالبا اهل عمل نیستند . علیهذا بسیاراند کند کسانی که اهل نجات می‌باشند . این بود منطق دو طرف ، منطق آنان که تقریبا می‌توان گفت صلح کلی هستند ، و منطق اینان که می‌توان گفت مظهر غضب الهی بشمار می‌روند و غضب را بر رحمت سبقت می‌دهند | |||
== پاسخ‌ها == | |||
مطهری، پس از گذراندن مباحث مفصلی دربارهٔ این موضوع پاسخ‌های خود را اینچنین خلاصه می‌کند: | |||
* سعادت و شقاوت دارای درجات و مراتب است. همهٔ اهل سعادت در یک درجه نیستند. اهل شقاوت هم در یک مقام نیستند. از سوی دیگر، سعادت و شقاوت تابع شرایط واقعی، تکوینی و غیرقراردادی است. | * سعادت و شقاوت دارای درجات و مراتب است. همهٔ اهل سعادت در یک درجه نیستند. اهل شقاوت هم در یک مقام نیستند. از سوی دیگر، سعادت و شقاوت تابع شرایط واقعی، تکوینی و غیرقراردادی است. | ||
* همهٔ بهشتیان از همان ابتدا بهشتی نیستند. اهل جهنم هم در [[جهنم]] همیشگی نخواهند بود. بسیاری از مسلمانان و شیعیان به خاطر اعمال بد دنیوی خود، بر فرض اینکه ایمان سالمی داشته باشند، مراحل بسیاری سختی را پس از مرگ در پیش خواهند داشت. | * همهٔ بهشتیان از همان ابتدا بهشتی نیستند. اهل جهنم هم در [[جهنم]] همیشگی نخواهند بود. بسیاری از مسلمانان و شیعیان به خاطر اعمال بد دنیوی خود، بر فرض اینکه ایمان سالمی داشته باشند، مراحل بسیاری سختی را پس از مرگ در پیش خواهند داشت. | ||