حدیث برابر بودن ثواب زیارت عبدالعظیم حسنی و امام حسین(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

حدیث برابر بودن ثواب زیارت عبدالعظیم حسنی و امام حسین(ع) (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳۰ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۲۳:۳۶

۲٬۴۲۲ بایت حذف‌شده ، ‏۳۰ آوریل ۲۰۲۱

←‏بررسی سند

A.ahmadi

automoderated

۶٬۳۴۱

ویرایش

@@ خط ۱۵: / خط ۱۵: @@
 روایت همانندی ثواب زیارت عبدالعظیم حسنی و امام حسین(ع)، در دو کتاب ثواب الاعمال نوشته شیخ صدوق (درگذشت ۳۸۱ق)<ref>شیخ صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال‏، قم، دار الشريف الرضي للنشر، ۱۴۰۶ق، ص۹۹.</ref> و کامل الزیارات نوشته ابن قولویه (درگذشت ۳۶۸ق)<ref name=":0" /> آمده است.
-شیخ صدوق و ابن قولویه با دو سند متفاوت، لکن هر دو از جناب محمّد بن یحیی عطّار و ایشان از یکی از اهالی ری این گونه نقل کرده است که: «خدمت امام هادی رسیدم. ایشان فرمود: کجا بودی؟ گفتم: حسین بن علی را زیارت کردم. امام هادی فرمود :أما إنّک لَو زُرتَ قَبرَ عَبدِالعَظیمِ عِندَکُم کُنتَ کَمَن زارَ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ؛ بدان که اگر قبر عبدالعظیم را در شهر خودتان زیارت کنی، مانند کسی هستی که حسین بن علی را زیارت کرده باشد.»
+=== ضعف سند ===
+شیخ صدوق و ابن قولویه این روایت را با دو سند متفاوت، هر دو از محمد بن یحیی عطار و او از یکی از اهالی ری، از امام حسن عسکری نقل کرده‌اند.<ref>شیخ صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال‏، قم، دار الشريف الرضي للنشر، ۱۴۰۶ق، ص۹۹؛ ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، به تحقیق و تصحیح عبدالحسین امینی، نجف، دار المرتضویه، ۱۳۵۶ش، ص۳۳۴.</ref> در هر دو سند، نام فردی که از امام(ع) حدیث را نقل کرده ذکر نشده است؛ بنابراین روایت [[حدیث مرسل|مرسل]] بوده و [[حدیث ضعیف|ضعیف]] است.
-==سند روایت در کامل الزیارات==
+=== قرینه‌های تقویت کننده ضعف سند ===
-حَدَّثَنِی عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ بْنِ مُوسَی بْنِ بَابَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْعَطَّارِ عَنْ بَعْضِ أَهْلِ الرَّی‏
+برای تقویت ضعف نسد این روایت، قرینه‌هایی وجود دارد که برخی از آنها چنین است:
-سند روایت در ثواب الاعمال:
+* راوی اصلی حدیث، محمد بن یحیی، از استادان شیخ کلینی است که رجال‌شناسان شیعه او را به بزرگی یاد کرده و او را به [[وثاقت]]، [[راستگویی]]، [[علم]] و [[تقوا]] ستوده‌اند.<ref>ر. ک. نجاشی، احمد، رجال نجاشی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ص۲۵۰؛ میر داماد، محمد باقر، التعلیقه علی کتاب الکافی، قم، خیام، چاپ اول، ۱۴۰۳، ج۱، ص۷۶ و ۳۶۵.</ref> بنابراین گذشتن از این روایت اگر چه از فردی مجهول روایت شده آسان نیست.
-حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ أَحْمَدَ قَالَ حَدَّثَنَا حَمْزَه بْنُ الْقَاسِمِ الْعَلَوِیُّ ره قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی الْعَطَّارُ عَمَّنْ دَخَلَ عَلَی أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْهَادِی مِنْ أَهْلِ الرَّی‏
+* بسیاری از عالمان شیعه مانند علامه مجلسی و ملاصدرا این روایت را نقل کرده و تلقی به قبول کرده‌اند. این تلقی به قبول با علم به ضعف سند بوده است؛<ref>برای نمونه نگاه کنید به صدر الدین شیرازی، محمد، شرح اصول کافی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۸۳، ج۳، ص۲۷۶؛ مجلسی، محمد تقی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، قم، مؤسسه کوشانپور، چاپ اول، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۳۵۷ و ج۱۴، ص۱۶۵.</ref> بنابراین قرینه‌ای است که از ضعف سند می‌کاهد.
-گرچه هر دو سند تا راوی آخر بدون اشکال است، لکن در هر دو منبع، جناب محمد بن یحیی العطار از کسی که روایت را از او نقل کرده، نامی به میان نیاورده است و مجهول بودن او باعث شده تا از این جهت، روایت مرسل به شمار آید.
+* بر اساس روایتی که شیخ صدوق نقل در کتاب من‌ لا یحضره الفقیه ذکر کرده، به کسی که توانایی زیارت و دیدار اهل بیت(ع)‌ را ندارد، سفارش شده به دیدار دوستان صالح اهل بیت(ع) برود؛ زیرا برای او ثوابی همانند ثواب زیارت اهل بیت(ع)‌ نوشته می‌شود.<ref>ابن بابویه، محمد، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۷۳.</ref><ref group="یاددداشت">نزدیک به محتوای این روایت در کتاب وسائل الشیعه ج۱۴، ص۵۸۱، در  باب «بَابُ اسْتِحْبَابِ زِیَارَه الْمُؤْمِنِینَ خُصُوصاً الصُّلَحَاء» نقل شده است.</ref> این حدیث در کتاب کامل الزیارات از از امام کاظم(ع) نیز، نقل شده است.<ref>ابن قولویه، جعفر، کامل الزیارات، نجف اشرف، دار المرتضویه، چاپ اول، ۱۳۵۶ش، ص۳۱۹.</ref> علامه مجلسی این روایت را [[حدیث منقولِ|منقولِ]] مانندِ [[حدیث صحیح|صحیح]] دانسته است.<ref>مجلسی، محمدتقی، لوامع صاحبقرانی مشهور به شرح فقیه، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۱۴، ج‏۶، ص۱۴۴.</ref>
-البته باید توجه داشت که سند یکی از قرائن برای پذیرش یا عدم پذیرش روایت است و حدیث شناسان از طرق متعددی همچون محدث نقل کننده و کتاب وی و نیز دیگر قرائن گاه حدیث ضعیفی را نیز می‌پذیرند.
-قرائن تقویت کننده ضعف سند
-این روایت را دو شخصیت از اَعلام حدیثی نقل کرده‌اند، به علاوه اینکه روایت در دو کتابی که نسبت به آن دو کتاب و استناد آنها به مولفان‌شان تردیدی وجود ندارد، نقل شده‌اند.
-راوی اصلی ماجرا یعنی محمد بن یحیی از اساتید بزرگانی چون مرحوم کلینی به شمار می‌آید و هر کدام از رجال شناسان که از محمد بن یحیی عطّار نامی برده‌اند، او را به بزرگی و عظمت یاد کرده و به وثاقت و صداقت و علم و تقوا ستوده‌اند.<ref>ر. ک. نجاشی، احمد، رجال نجاشی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ص۲۵۰؛ میر داماد، محمد باقر، التعلیقه علی کتاب الکافی، قم، خیام، چاپ اول، ۱۴۰۳، ج۱، ص۷۶ و ۳۶۵.</ref> از این رو نمی‌توان به سادگی از کنار نقل ایشان، حتی اگر از شخص مجهولی باشد، عبور کرد.
-بسیاری از اعلام و بزرگان در طول تاریخ شیعه این روایت را نقل کرده و تلقی به قبول کرده‌اند و این تلقی به قبول با علم به ضعف سند بوده است که خود می‌تواند از ضعف سند بکاهد.<ref>صدر الدین شیرازی، محمد، شرح اصول کافی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۸۳، ج۳، ص۲۷۶؛ مجلسی، محمد تقی، روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، قم، مؤسسه کوشانپور، چاپ اول، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۳۵۷ و ج۱۴، ص۱۶۵.</ref>
-در منابع حدیثی ما روایتی نقل شده که چه بسا بتوان از آن قاعده‌ای را بدست آورد و ضعف سندی این روایت را تا حدی جبران کرد؛ شیخ صدوق اینگونه روایت می‌کند: «قال الصَّادِقِ قَالَ: مَنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَی صَلَتِنَا فَلْیصل صَالِحِی مَوَالِینَا وَ مَنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَی زِیَارَتِنَا فَلْیَزُرْ صَالِحِی مَوَالِینَا یَکْتُبِ اللَّهُ لَهُ ثَوَابَ زِیَارَتِنَا<ref>ابن بابویه، محمد، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۷۳.</ref>؛ هر کس دسترسی به ارتباط با ما ندارد، با دوستان شایسته ما ارتباط برقرار کند تا ثواب ارتباط با ما برای او نوشته شود و هر کس قدرت بر زیارت ما ندارد، دوستان صالح ما را زیارت کند تا ثواب زیارت ما برای او ثبت گردد.<ref>قریب به مضمون این روایت را در باب «بَابُ اسْتِحْبَابِ زِیَارَه الْمُؤْمِنِینَ خُصُوصاً الصُّلَحَاء» از کتاب وسائل الشیعه ج۱۴، ص۵۸۱ نیز می‌توان مشاهده نمود.</ref>
-این روایت از ابا الحسن اول یعنی امام کاظم در کتاب کامل الزیارات نیز نقل شده است.<ref>ابن قولویه، جعفر، کامل الزیارات، نجف اشرف، دار المرتضویه، چاپ اول، ۱۳۵۶ش، ص۳۱۹.</ref>
-هر چند علامه محمد تقی مجلسی این روایت را «منقول کالصحیح» می‌دانند؛<ref>مجلسی، محمدتقی، لوامع صاحبقرانی مشهور به شرح فقیه، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۱۴، ج‏۶، ص۱۴۴.</ref> اما سند این روایت هم در من لایحضره الفقیه شیخ صدوق و هم در کامل الزیارات ضعیف می‌باشد.<ref>رک: نرم‌افزار درایه النور، ذیل روایت مورد نظر.</ref>
 بررسی تاریخ وفات حضرت عبدالعظیم