جایگاه انسان در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴: خط ۴:
جایگاه انسان را در قرآن و روایات بیان کنید؟
جایگاه انسان را در قرآن و روایات بیان کنید؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}واژه «اِنْس» ۱۸ بار در قرآن به کار رفته که ۳ بار به صورت نکره (انس) و ۱۵ بار به صورت معرفه (الانس) استعمال شده است. ابن فارس، «انس» را به معنای «ظهور و آشکار» می‌داند، برخلاف «جن» که از دیدگان پنهان است.<ref>ابن فارس، مقاییس اللغه، مکتبه العلوم الاسلامی، ۱۴۰۴ هـ. ق، قم، ذیل ماده «انس».</ref>
انسان، مظهر جلال و جمال خداوند است و دارای ارزش و ویژگی است که او را از دیگر موجودات ممتاز ساخته و کرامت بخشیده است.
 
قبل از آنکه به جایگاه و ویژگی انسان بپردازیم؛ لازم است مفهوم انسان را در نگاه لغت بررسی نمائیم: واژهٔ «اِنْس» ۱۸ بار در قرآن به کار رفته که ۳ بار به صورت نکره (انس) و ۱۵ بار به صورت معرفه (الانس) استعمال شده است. ابن فارس، «انس» را به معنای «ظهور و آشکار» می‌داند، برخلاف «جن» که از دیدگان پنهان است.<ref>ابن فارس، مقاییس اللغه، مکتبه العلوم الاسلامی، ۱۴۰۴ هـ. ق، قم، ذیل ماده «انس».</ref>


واژه «انسان»، ۶۵ مرتبه که۶۴ مرتبه به صورت «الانسان» و یک بار به صورت «انسان» در قرآن ذکر شده است و به معنای اُنس و الفت و نسیان و فراموشکار نیز آمده است.<ref>جوهری، صحاح اللغه، قاهره، چاپ اول، ۱۳۷۶ هـ، دارالعلم ملایین، ذیل ماده «انس».</ref>
واژه «انسان»، ۶۵ مرتبه که۶۴ مرتبه به صورت «الانسان» و یک بار به صورت «انسان» در قرآن ذکر شده است و به معنای اُنس و الفت و نسیان و فراموشکار نیز آمده است.<ref>جوهری، صحاح اللغه، قاهره، چاپ اول، ۱۳۷۶ هـ، دارالعلم ملایین، ذیل ماده «انس».</ref>


== جایگاه انسان ==
== هستی برای انسان ==
برای انسان جایگاه و ویژگی‌های زیادی در قرآن و روایات بیان شده است. ما در حد اختصار و به اقتضای این مقاله به آن می‌پردازیم.
خداوند تمام هستی و موجودات و زمین و آسمان را برای انسان می‌داند و می‌فرماید: {{قرآن|هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُمْ ما فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً|ترجمه=خداوند تمام چیزهایی که در زمین وجود دارد را برای انسان خلق نموده است|سوره=بقره|آیه=۲۹}}  {{قرآن|وَ الْأَرْضَ وَضَعَها لِلْأَنامِ|ترجمه=زمین را برای مردم قرار داد.|سوره=الرحمن|آیه=۱۰}}  {{قرآن|وَ الْخَیْلَ وَ الْبِغالَ وَ الْحَمِیرَ لِتَرْکَبُوها وَ زِینَه|ترجمه=و اسبان و استران و خران را آفرید تا بر آنها سوار شوید و زینت و تجمّلی برای شماست.|سوره=نحل|آیه=۸}}


== ۱. هستی برای انسان ==
== انسان و خلیفه الهی ==
خداوند تمام هستی و موجودات و زمین و آسمان را برای انسان می‌داند و می‌فرماید: {{قرآن|هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُمْ ما فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً}}<ref>بقره/ ۲۹.</ref> خداوند تمام چیزهایی که در زمین وجود دارد را برای انسان خلق نموده است؛ {{قرآن|وَ الْأَرْضَ وَضَعَها لِلْأَنامِ}}<ref>الرحمن/ ۱۰.</ref> زمین را برای مردم قرار داد. {{قرآن|وَ الْخَیْلَ وَ الْبِغالَ وَ الْحَمِیرَ لِتَرْکَبُوها وَ زِینَه}}<ref>نحل/ ۸.</ref> و اسبان و استران و خران را آفرید تا بر آنها سوار شوید و زینت و تجمّلی برای شماست.
{{قرآن|وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَه إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَه|ترجمه=و (به خاطر بیاور) هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان گفت: من در روی زمین، جانشینی (نماینده‌ای) قرار خواهم داد.|سوره=بقره|آیه=۳۰}}  


ابر و باد و مه خورشید و فلک در کارند
== بالاترین ظرفیت پذیرش معلومات در میان مخلوقات ==
{{قرآن|وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ کُلَّها ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَی الْمَلائِکَه فَقالَ أَنْبِئُونِی بِأَسْماءِ هؤُلاءِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ|ترجمه=سپس علم اسماء را همگی به حضرت آدم آموخت. بعد آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: اگر راست می‌گویید، اسماء اینها را به من خبر دهید.|سوره=بقره|آیه=۳۱}}


تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری
== انسان و فطرت خداگرایی ==
 
== ۲. انسان و خلیفه الهی ==
{{قرآن|وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَه إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَه}}<ref>بقره/ ۳۰.</ref> (به خاطر بیاور) هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان گفت: من در روی زمین، جانشینی (نماینده ای) قرار خواهم داد.
 
== ۳. بالاترین ظرفیت پذیرش معلومات در میان مخلوقات ==
{{قرآن|وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ کُلَّها ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَی الْمَلائِکَه فَقالَ أَنْبِئُونِی بِأَسْماءِ هؤُلاءِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ}}<ref>بقره/ ۳۱.</ref> سپس علم اسماء را همگی به حضرت آدم آموخت. بعد آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: اگر راست می‌گویید، اسماء اینها را به من خبر دهید.
 
== ۴. انسان و فطرت خداگرایی ==
{{قرآن|إِنِّی وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ …}}<ref>انعام/ ۷۹، ر.ک. اعراف/ ۱۷۲.</ref> (حضرت ابراهیم(ع) فرمود:) همانا من با فطرت درونی خودم، رو به سوی خدا آوردم؛ همان خدایی که آفریننده زمین و آسمان است…»
{{قرآن|إِنِّی وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ …}}<ref>انعام/ ۷۹، ر.ک. اعراف/ ۱۷۲.</ref> (حضرت ابراهیم(ع) فرمود:) همانا من با فطرت درونی خودم، رو به سوی خدا آوردم؛ همان خدایی که آفریننده زمین و آسمان است…»


== ۵. انسان دو بعدی (جسم، روح) ==
== انسان دو بعدی (جسم، روح) ==
{{قرآن|فَإِذا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی}}<ref>حجر/ ۲۹.</ref> هنگامی که کار او را به پایان رساندم و در او از روح خود دمیدم
{{قرآن|فَإِذا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی|ترجمه=هنگامی که کار او را به پایان رساندم و در او از روح خود دمیدم|سوره=حجر|آیه=۲۹}}<ref>حجر/ ۲۹.</ref>


== ۶. انسان آزاد و امانت دار ==
== انسان آزاد و امانت‌دار ==
{{قرآن|إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَه عَلَی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها …}}<ref>احزاب/ ۷۲.</ref> ما امانت (تعهد، تکلیف، و ولایت الهی) را به آسمان و زمین و کوه‌ها عرضه داشتیم، آنها از حمل آن سر برتافته‌اند و از آن هراسیدند؛ اما انسان آن را بر دوش کشید .
{{قرآن|إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَه عَلَی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها …|ترجمه=ما امانت (تعهد، تکلیف، و ولایت الهی) را به آسمان و زمین و کوه‌ها عرضه داشتیم، آنها از حمل آن سر برتافته‌اند و از آن هراسیدند؛ اما انسان آن را بر دوش کشید.|سوره=احزاب|آیه=۷۲}}


== ۷. انسان دارای وجدان اخلاقی ==
== انسان دارای وجدان اخلاقی ==
{{قرآن|فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها}}<ref>شمس/ ۷ و ۸.</ref> قسم به جان آدمی و آن کس که آن را (آفریده) و متنعّم ساخته، سپس فجور و تقوی (شر و خیرش) را به او الهام کرده است …
{{قرآن|فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها}}<ref>شمس/ ۷ و ۸.</ref> قسم به جان آدمی و آن کس که آن را (آفریده) و متنعّم ساخته، سپس فجور و تقوی (شر و خیرش) را به او الهام کرده است …


== ۸. آرامش انسان فقط با یاد خدا ==
== آرامش انسان فقط با یاد خدا ==
{{قرآن|أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ}}<ref>رعد/ ۲۸.</ref> آگاه باشید. تنها با یاد خدا دلها آرامش می‌یابد.
{{قرآن|أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ}}<ref>رعد/ ۲۸.</ref> آگاه باشید. تنها با یاد خدا دلها آرامش می‌یابد.


== ۹. انسان برای هدف‌های عالی می‌کوشد و می‌جوشد ==
== انسان برای هدف‌های عالی می‌کوشد و می‌جوشد ==
{{قرآن|یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّه ارْجِعِی إِلی رَبِّکِ راضِیَه مَرْضِیَّه}}<ref>فجر/ ۲۸ و ۲۷.</ref> تو ای روح آرام یافته! به سوی خدا باز گرد! در حالی که هم تو از او خوشنودی و هم او از تو خشنود است؛ {{قرآن|أَلا إِلَی اللَّهِ تَصِیرُ الْأُمُورُ}}<ref>شوری/ ۵۳.</ref> تمامی امور به سوی او در حرکتند.
{{قرآن|یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّه ارْجِعِی إِلی رَبِّکِ راضِیَه مَرْضِیَّه}}<ref>فجر/ ۲۸ و ۲۷.</ref> تو ای روح آرام یافته! به سوی خدا باز گرد! در حالی که هم تو از او خوشنودی و هم او از تو خشنود است؛ {{قرآن|أَلا إِلَی اللَّهِ تَصِیرُ الْأُمُورُ}}<ref>شوری/ ۵۳.</ref> تمامی امور به سوی او در حرکتند.


همچنین انسان برای رسیدن به رحمت الهیه تلاش دارد: {{قرآن|إِلاَّ مَنْ رَحِمَ رَبُّکَ وَ لِذلِکَ خَلَقَهُمْ}}<ref>هود/ ۱۱۹.</ref>
همچنین انسان برای رسیدن به رحمت الهیه تلاش دارد: {{قرآن|إِلاَّ مَنْ رَحِمَ رَبُّکَ وَ لِذلِکَ خَلَقَهُمْ}}<ref>هود/ ۱۱۹.</ref>


== ۱۰. خلقت انسان، نوعی احسان است ==
== خلقت انسان، نوعی احسان است ==
پیامبر اسلام(ص) از قول خداوند می‌فرماید: «لم اخلقکم لاربح علیکم و لکن لتربحوا؛ انسان‌ها را خلق کردم تا از من سودی ببرند؛ نه اینکه از او سودی ببرم.»<ref>دیلمی، حسن، ارشاد القلوب، شریف رضی، قم، ۱۴۱۲، ج۱، ص۱۱۰.</ref>
پیامبر اسلام(ص) از قول خداوند می‌فرماید: «لم اخلقکم لاربح علیکم و لکن لتربحوا؛ انسان‌ها را خلق کردم تا از من سودی ببرند؛ نه اینکه از او سودی ببرم.»<ref>دیلمی، حسن، ارشاد القلوب، شریف رضی، قم، ۱۴۱۲، ج۱، ص۱۱۰.</ref>


گفت: پیغمبر که حق فرموده است
== خلقت انسان برای رسیدن آگاهی از قدرت و شناخت خداوند است ==
 
قصد من از خلق احسان بوده است
 
آفریدم تا ز من سودی کند
 
تا زشهدم دست آلودی کنند<ref>خطیبی بلخی، معارف بهاء ولد، تهران، انتشارات طهوری، چاپ اول، ص۱۴۱.</ref>
 
== ۱۱. خلقت انسان برای رسیدن آگاهی از قدرت و شناخت خداوند است ==
{{قرآن|اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَیْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْءٍقدیر}}<ref>طلاق/ ۱۲.</ref> خداوند کسی است که هفت آسمان را آفرید و زمین را نیز همانند آن آفرید. فرمان او پیوسته فرود می‌آید تا بدانید خداوند بر همه چیز تواناست.
{{قرآن|اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَیْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْءٍقدیر}}<ref>طلاق/ ۱۲.</ref> خداوند کسی است که هفت آسمان را آفرید و زمین را نیز همانند آن آفرید. فرمان او پیوسته فرود می‌آید تا بدانید خداوند بر همه چیز تواناست.


خط ۶۴: خط ۴۶:


خداوند پاسخ داد: «کنتُ کنزاً مخفیا فاجبت ان اعرف فخلقت الخلق لأعرف؛ من یک گنج مخفی بوده‌ام و انسان را آفریدم تا شناخته شوم.»<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفا، ۱۴۰۴ هـ، ج۸۴، ص۳۴۴.</ref>
خداوند پاسخ داد: «کنتُ کنزاً مخفیا فاجبت ان اعرف فخلقت الخلق لأعرف؛ من یک گنج مخفی بوده‌ام و انسان را آفریدم تا شناخته شوم.»<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفا، ۱۴۰۴ هـ، ج۸۴، ص۳۴۴.</ref>
{{پایان پاسخ}}
 
<span></span>
{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}


خط ۷۵: خط ۵۸:


۴. مرتضی مطهری، مقدمه ای به جهان بینی اسلامی، انسان در قرآن، ص۲۴۸–۲۵۳.
۴. مرتضی مطهری، مقدمه ای به جهان بینی اسلامی، انسان در قرآن، ص۲۴۸–۲۵۳.
{{پایان مطالعه بیشتر}}
 
<span></span>


== منابع ==
== منابع ==
۱۵٬۱۶۱

ویرایش