۴۶۵
ویرایش
Am.gashool (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Am.gashool (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۹: | خط ۹: | ||
برای انطباق اسلام با مقتضیات زمان و مکان در درجه اول تقاضای زمان و مکان به مورد ارزیابی واقع میشود؛ معیار این ارزیابی آموزهها و اهتمامات معارف اسلامی است. اگر این تقاضا از نظر اسلام مشروع بوده و بر اساس مصالح و مفاسد انسان و اهداف خلقت مطرح گردد، با استفاده از روشها و ابزارهای فقهی، حکمی همسو با آن صادر میشود؛ ولی اگر تقاضای زمان و مکان نامشروع باشد، نه تنها هیچ حکم همسویی با آن صادر نخواهد شد بلکه حتی ممکن است احکام اسلامی در جهت نفی و مبارزه با آن مطرح شود. | برای انطباق اسلام با مقتضیات زمان و مکان در درجه اول تقاضای زمان و مکان به مورد ارزیابی واقع میشود؛ معیار این ارزیابی آموزهها و اهتمامات معارف اسلامی است. اگر این تقاضا از نظر اسلام مشروع بوده و بر اساس مصالح و مفاسد انسان و اهداف خلقت مطرح گردد، با استفاده از روشها و ابزارهای فقهی، حکمی همسو با آن صادر میشود؛ ولی اگر تقاضای زمان و مکان نامشروع باشد، نه تنها هیچ حکم همسویی با آن صادر نخواهد شد بلکه حتی ممکن است احکام اسلامی در جهت نفی و مبارزه با آن مطرح شود. | ||
پویایی اجتهاد و فقه شیعه مبتنی بر چند ویژگی منحصر به فرد است که در آموزههای اسلامی تعبیه شدهاست؛ این ویژگیها این امکان را فراهم میکند که | پویایی اجتهاد و فقه شیعه مبتنی بر چند ویژگی منحصر به فرد است که در آموزههای اسلامی تعبیه شدهاست؛ این ویژگیها این امکان را فراهم میکند که پاسخ به نیازهای ثابت و متغیر انسان و مواجهه با پدیدههای جامعه بشری به نحو شایستهای انجام پذیرد. به همین جهت در فقه شیعه احکام انعطافپذیری دارند و امکان انطباق آن با هر زمان و مکان وجود دارد. علاوه بر اینکه وجود قواعد کلی به فقیه اجازه میدهد تا درباره موضوعات جدید استنباطی تازه داشتهباشد. همچنین موضوع و ملاک برخی احکام، عرف است و عرف در این احکام تعیین کننده حسن و قبح رفتار است. مثلا در زمانی که شطرنج آلات قمار محسوب میشد بازی شطرنج حرام بود؛ اما در زمان کنونی به این خاطر که صرفا یک ورزش فکری است، با رعایت شرایطی حلال و جایز شمرده میشود. | ||
== مقضیات زمان و مکان == | == مقضیات زمان و مکان == | ||
مقتضیات زمان و مکان در حقیقت شرایطی است که در عرصه زمان یا مکان ایجاد و به دست انسان ساخته و پرداخته میگردد. اسلام هم در مورد ارزشگذاری و نوع نگرش بر تغییرات و اقتضائاتی که در گستره زمان و مکان حاصل میشود و هم در مورد احکام مرتبط با این | مقتضیات زمان و مکان در حقیقت شرایطی است که در عرصه زمان یا مکان ایجاد و به دست انسان ساخته و پرداخته میگردد. اسلام هم در مورد ارزشگذاری و نوع نگرش بر تغییرات و اقتضائاتی که در گستره زمان و مکان حاصل میشود و هم در مورد احکام مرتبط با این تغییرات، نظر دارد. | ||
[[شهید مطهری]] در این مورد میفرماید: «اسلام یک سیستم قانونگذاری خیلی پیشرفته و عجیب دارد که به همان دلیل میتواند با پیشرفتهای زمان هماهنگ و بلکه هادی و راهنما باشد؛ در عین اینکه با انحرافات زمان مبارزه میکند. اسلام دینی است که جدا از قانون خلقت نیست، یعنی واضع این قانون، خالق این خلقت است و آن را مطابق و هماهنگ با خلقت وضع کرده است؛ یعنی همانگونه که در خلقت پیوسته تحول و تطور صورت میگیرد، در این سیستم قانونگذاری هم قابلیت تحولنگری و پویایی وجود دارد.» | [[شهید مطهری]] در این مورد میفرماید: «اسلام یک سیستم قانونگذاری خیلی پیشرفته و عجیب دارد که به همان دلیل میتواند با پیشرفتهای زمان هماهنگ و بلکه هادی و راهنما باشد؛ در عین اینکه با انحرافات زمان مبارزه میکند. اسلام دینی است که جدا از قانون خلقت نیست، یعنی واضع این قانون، خالق این خلقت است و آن را مطابق و هماهنگ با خلقت وضع کرده است؛ یعنی همانگونه که در خلقت پیوسته تحول و تطور صورت میگیرد، در این سیستم قانونگذاری هم قابلیت تحولنگری و پویایی وجود دارد.» | ||
باید به این نکته توجه داشت که همه تحولات و اقتضائات زمان و مکان از نظر اسلام پسندیده و مورد تأیید نیست؛ تا اسلام بخواهد با آن منطبق باشد. نظر فقهی و اسلامی در صورتی با مقتضیات زمان و مکان منطبق میشود و حکم همسو با آن را ارائه میدهد که این مقتضیات با اصول و ارزشهای پذیرفته شده اسلامی (که | باید به این نکته توجه داشت که همه تحولات و اقتضائات زمان و مکان از نظر اسلام پسندیده و مورد تأیید نیست؛ تا اسلام بخواهد با آن منطبق باشد. نظر فقهی و اسلامی در صورتی با مقتضیات زمان و مکان منطبق میشود و حکم همسو با آن را ارائه میدهد که این مقتضیات با اصول و ارزشهای پذیرفته شده اسلامی (که مبتنی بر وحی و علم الهی و فطرت بشری است) منافات و تعارضی نداشته باشد. | ||
بسیاری از اقتضائات زمان و مکان بر اساس طبیعت ظالمانه و استثمارگر انسانها به وجود میآید؛ بیشک احکام اسلامی نه تنها بر این اقتضائات منطبق نمیگردد بلکه به مبارزه با آن برمیخیزد. | بسیاری از اقتضائات زمان و مکان بر اساس طبیعت ظالمانه و استثمارگر برخی انسانها به وجود میآید؛ بیشک احکام اسلامی نه تنها بر این اقتضائات منطبق نمیگردد بلکه به مبارزه با آن برمیخیزد. | ||
در مقابل، برخی اقتضائات زمان و مکان به واسطه پیشرفت و تعالی انسانها در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، صنعتی و علوم مختلف | در مقابل، برخی اقتضائات زمان و مکان به واسطه پیشرفت و تعالی انسانها در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، صنعتی و علوم مختلف شکل میگیرد. اسلام بهطور شایسته، دستآوردهای مثبت این عرصهها را شناسایی کرده و حکم مقتضی در مورد آن صادر مینماید. | ||
=== اقتضای زمان و مکان در رابطه با حقوق زن === | === اقتضای زمان و مکان در رابطه با حقوق زن === |
ویرایش