۶٬۷۸۳
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۸: | خط ۸: | ||
تدوین کتابهای حدیثی اهل سنت | تدوین کتابهای حدیثی اهل سنت | ||
== دورههای تاریخی حدیث اهل سنت == | == دورههای تاریخی حدیث اهل سنت == | ||
محققان تاریخ | برخی محققان تاریخ حدیث اهل سنت را به ده دوره تقسیم کردهاند: دورهٔ ممانعت از تدوین حدیث، دورهٔ نگارش نخستین نگاشتههای حدیثی، دورهٔ تدوین جوامع روایی، دورهٔ تکمیل جوامع روایی، دورهٔ تنظیم جوامع حدیثی، دورهٔ تنقیح جوامع روایی، دورهٔ ظهور و تکامل دانشهای حدیثی، دورهٔ رکود دانشهای حدیثی و نهایتاً دورهٔ شکوفایی دوباره دانشهای حدیثی. بجز دورهٔ اول تاریخ حدیث در میان اهل سنت، که دورهٔ ممانعت از نگارش و تدوین است، در سایر دورهها برای جمعآوری، نگارش، تدوین، تبیین و تنقیح روایات در قالب مجموعههای روایی محدود یا جوامع روایی مفصل تلاش شده است.<ref>علی نصیری، حدیثشناسی، انتشارات سنابل، ج ۱، ص ۸۱.</ref> | ||
'''دورهٔ منع کتابت و تدوین حدیث''' | |||
ممانعت از نگارش و تدوین حدیث، که از روی کار آمدن خلیفهٔ اول آغاز شده بود و تا دورهٔ خلافت عمر بن عبدالعزیز (۹۹-۱۰۱ق) ادامه داشت، مورد اجماع همهٔ عالمان شیعه و عموم عالمان اهل سنت است.<ref>علی نصیری، حدیثشناسی، انتشارات سنابل، ج ۱، ص ۸۲.</ref> برای منع کتابت حدیث در میان عالمان اهل سنت و شیعه دلایل مختلفی ذکر شده است. | ممانعت از نگارش و تدوین حدیث، که از روی کار آمدن خلیفهٔ اول آغاز شده بود و تا دورهٔ خلافت عمر بن عبدالعزیز (۹۹-۱۰۱ق) ادامه داشت، مورد اجماع همهٔ عالمان شیعه و عموم عالمان اهل سنت است.<ref>علی نصیری، حدیثشناسی، انتشارات سنابل، ج ۱، ص ۸۲.</ref> برای منع کتابت حدیث در میان عالمان اهل سنت و شیعه دلایل مختلفی ذکر شده است. | ||
این رویکرد که حاصل نگاه غالب در میان صحابیان کبار اهل سنت بود بعداً در میان صحابیان صغار و تابعین تعدیل شد. با این حال، منع کلی کتابت و تدوین حدیث تا زمان حکومت عمر بن عبدالعزیز ادامه داشت. در همین دورهٔ منع، در دو نسل تابعین نگاشتههای صحابه در قالب صحیفه، بهعنوان بخشی از میراث حدیثی اهل سنت، در کنار سنت شفاهی رواج داشت. از جملهٔ این صحیفهها میتوان به صحیفۀ عبدالله بن اوفی، صحیفهٔ سمره و صحیفهٔ جابر اشاره کرد.<ref>احمد پاکتچی، «حدیث»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۲۰، ص ۴۵۵.</ref> | این رویکرد که حاصل نگاه غالب در میان صحابیان کبار اهل سنت بود بعداً در میان صحابیان صغار و تابعین تعدیل شد. با این حال، منع کلی کتابت و تدوین حدیث تا زمان حکومت عمر بن عبدالعزیز ادامه داشت. در همین دورهٔ منع، در دو نسل تابعین نگاشتههای صحابه در قالب صحیفه، بهعنوان بخشی از میراث حدیثی اهل سنت، در کنار سنت شفاهی رواج داشت. از جملهٔ این صحیفهها میتوان به صحیفۀ عبدالله بن اوفی، صحیفهٔ سمره و صحیفهٔ جابر اشاره کرد.<ref>احمد پاکتچی، «حدیث»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۲۰، ص ۴۵۵.</ref> | ||
دورهٔ منع تدوین و کتابت حدیث در میان اهل سنت با نامهٔ رسمی عمر بن عبدالعزیز به حاکم مدینه بهپایان رسید.<ref>أبوعبد الله محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقيق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ج ۲، ص ۲۹۵.</ref> او همین دستور را به سایر فرمانروایان مناطق ارسال کرد و از آنان خواست به هر روایتی از پیامبر(ص) که برخوردند آن را بنویسند.<ref>محمد بن جعفر الكتانی'''،''' الرسالة المستطرفة لبيان مشهور كتب السنة المصنفة'''،''' بیروت، دار البشائر الإسلامية'''،''' ص ۳-۴.</ref> گفته شده اولین کسی که به کتابت حدیث پس این فرمان اقدام کرد ابن شهاب زهری، محدث و فقیه اهل سنت، بوده است.<ref>محمد بن جعفر الكتاني'''،''' الرسالة المستطرفة لبيان مشهور كتب السنة المصنفة'''،''' بیروت، دار البشائر الإسلامية'''،''' ص ۴.</ref> | دورهٔ منع تدوین و کتابت حدیث در میان اهل سنت با نامهٔ رسمی عمر بن عبدالعزیز به حاکم مدینه بهپایان رسید.<ref>أبوعبد الله محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقيق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ج ۲، ص ۲۹۵.</ref> او همین دستور را به سایر فرمانروایان مناطق ارسال کرد و از آنان خواست به هر روایتی از پیامبر(ص) که برخوردند آن را بنویسند.<ref>محمد بن جعفر الكتانی'''،''' الرسالة المستطرفة لبيان مشهور كتب السنة المصنفة'''،''' بیروت، دار البشائر الإسلامية'''،''' ص ۳-۴.</ref> گفته شده اولین کسی که به کتابت حدیث پس این فرمان اقدام کرد ابن شهاب زهری، محدث و فقیه اهل سنت، بوده است.<ref>محمد بن جعفر الكتاني'''،''' الرسالة المستطرفة لبيان مشهور كتب السنة المصنفة'''،''' بیروت، دار البشائر الإسلامية'''،''' ص ۴.</ref> | ||
'''نخستین نگاشتههای حدیثی اهل سنت''' | |||
بعد از فرمان آزادی تدوین و کتابت حدیث، در طول سدهٔ دوم هجری عالمانی به تدوین و نگارش حدیث پرداختند. نگارشهای حدیثی این دوران مقدمات تدوین جوامع روایی اهل سنت در دورهٔ بعد را فراهم کردند. از جمله تدوینکنندگان این مجموعههای اولیه میتوان به زکریاء بن ابیزائده، عبدالملک بن جریج و سفیان ثوری اشاره کرد.<ref>علی نصیری، حدیثشناسی، انتشارات سنابل، ج ۱، ص ۱۲۸.</ref> | بعد از فرمان آزادی تدوین و کتابت حدیث، در طول سدهٔ دوم هجری عالمانی به تدوین و نگارش حدیث پرداختند. نگارشهای حدیثی این دوران مقدمات تدوین جوامع روایی اهل سنت در دورهٔ بعد را فراهم کردند. از جمله تدوینکنندگان این مجموعههای اولیه میتوان به زکریاء بن ابیزائده، عبدالملک بن جریج و سفیان ثوری اشاره کرد.<ref>علی نصیری، حدیثشناسی، انتشارات سنابل، ج ۱، ص ۱۲۸.</ref> | ||
خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
* این مجموعهها بهعنوان دستمایه و منبع اولیه برای تدوین جوامع مهم سدهٔ سوم هجری مورد استفاده قرار گرفتند. از پس تدوین جوامع روایی در دورهٔ بعد، نیاز به چنین منابع پراکنده و محدودی مرتفع شد. این موضوع موجب احساس عدم نیاز به این مجموعهها و از میان رفتن آنها شد. از این جهت این مجموعهها را با اصول اربعه مأئه در تاریخ حدیث شیعه مقایسه کردهاند.<ref>علی نصیری، حدیثشناسی، انتشارات سنابل، ج ۱، ص ۱۲۹.</ref> | * این مجموعهها بهعنوان دستمایه و منبع اولیه برای تدوین جوامع مهم سدهٔ سوم هجری مورد استفاده قرار گرفتند. از پس تدوین جوامع روایی در دورهٔ بعد، نیاز به چنین منابع پراکنده و محدودی مرتفع شد. این موضوع موجب احساس عدم نیاز به این مجموعهها و از میان رفتن آنها شد. از این جهت این مجموعهها را با اصول اربعه مأئه در تاریخ حدیث شیعه مقایسه کردهاند.<ref>علی نصیری، حدیثشناسی، انتشارات سنابل، ج ۱، ص ۱۲۹.</ref> | ||
== تدوین | == مهمترین دوره: تدوین صحاح ستّه == | ||
مهمترین و مؤثرترین دوره در میان ادوار تاریخ حدیث اهل سنت دورهٔ سوم است که در طی آن مجموعههای اصلی حدیثی اهل سنت چون موطأ مالک بن انس، مسند احمد بن حنبل و صحاح ستّه به نگارش درآمدند. آثار این دوره در تمام ادوار پس از خود تأثیر گذاشتند و به نوعی مبنای تمام آثار فراهمآمده در حدیث اهل سنت تا دورهٔ معاصر شدند.<ref>علی نصیری، حدیثشناسی، انتشارات سنابل، ج ۱، ص ۱۲۹.</ref> | مهمترین و مؤثرترین دوره در میان ادوار تاریخ حدیث اهل سنت دورهٔ سوم است که در طی آن مجموعههای اصلی حدیثی اهل سنت چون موطأ مالک بن انس، مسند احمد بن حنبل و صحاح ستّه به نگارش درآمدند. آثار این دوره در تمام ادوار پس از خود تأثیر گذاشتند و به نوعی مبنای تمام آثار فراهمآمده در حدیث اهل سنت تا دورهٔ معاصر شدند.<ref>علی نصیری، حدیثشناسی، انتشارات سنابل، ج ۱، ص ۱۲۹.</ref> | ||
ویرایش