فهرست ترجمه‌های صحیفه سجادیه

نسخهٔ تاریخ ‏۱۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۵۷ توسط Fabbasi (بحث | مشارکت‌ها) (←‏ترجمه‌های فارسی صحیفه سجادیه: اصلاح ارقام، ابرابزار)
سؤال

ترجمه‌هایی که تا به حال از صحیفه سجادیه شده است، کدامند؟

كتاب صحيفه سجاديه مجموعه دعاهای امام سجاد(ع) می‌باشد. نظر به اهميت والايي كه صحیفه سجادیه پيش علما و بزرگان داشته است تاكنون ترجمه‎‌هاي متعددي از آن به عمل آمده است.

صحیفه سجادیه بارها به زبان‌های فارسی، انگلیسی، فرانسوی، ترکی، روسی، اردو و ... ترجمه و چاپ شده است.

ترجمه‌های فارسی صحیفه سجادیه

  1. ترجمه ابراهیم ظهرابی جمکرانی، با عنوان سجاده عشق: این ترجمه منظوم است و توسط انتشارات مشهور در سال ۱۳۸۵ش، در ۱۱۰ صفحه منتشر شده است.
  2. ترجمه ابوالحسن شعرانی: صحیفه سجادیه امام علی بن الحسین(ع)، با ترجمه ابوالحسن شعرانی، کتابی است یک جلدی به زبان فارسی و عربی با موضوع ادعیه و زیارات. علامه شعرانی در این اثر، به ترجمه و شرح صحیفه امام سجاد(ع) پرداخته که مجموعه دعاهای وارده از ایشان است. ابوالحسن شعرانی، مقدمه‌ای با قلم زیبا بر کتاب نوشته و در آن به‌طور مفصل درباره دعا و مسائل مربوط به آن توضیح داده است.[۱]
  3. ترجمه أحمد بن محمد حسین کاتب سپهر خراسانی (۱۳۱۸–۱۴۱۷ ه).[۲]
  4. ترجمه احمد سجادی: صحیفه سجادیه را با روایت ابن شکیب به فارسی ترجمه کرده است.[۳]
  5. ترجمه احمد فهری زنجانی از اعلام تفسیری قرن چهاردهم قمری. ‏[۴]
  6. ترجمه أسد اللّه مبشری (۱۳۳۷–۱۴۱۰ ه‍.ق)[۵]
  7. ترجمه آقا حسین بن جمال الدّین محمّد خوانساری‏[۶]
  8. ترجمه آقاهادی مازندرانی معروف به مترجم (متوفای قرن۱۲ق): او را مترجم گویند به سبب آنکه چندین کتاب عربی را از جمله صحیفه سجادیه به فارسی ترجمه نموده بود.[۷]
  9. ترجمه جواد فاضل (متوفای ۱۳۴۰ش).[۸] نشر پارسایان، در ۳۸۰ صفحه این ترجمه را چاپ کرده است.
  10. ترجمه حسین استادولی: انتشارات الهادی در ۳۵۰صفحه در سال ۱۳۹۵ش این ترجمه را چاپ کرده است.
  11. ترجمه حسین انصاریان: نشر آیین دانش، چاپ ششم این ترجمه را در سال ۱۴۰۲ش در ۲۷۲ صفحه چاپ کرده است.
  12. ترجمه حسین عمادزاده اصفهانی با عنوان صحیفه کامله سجادیه، زبور آل محمد، انجیل اهل بیت چاپ شده در سال‌های ۱۳۳۴ و ۱۳۶۱شمسی در تهران.[۹]
  13. ترجمه رسول اسماعیل‌زاده: نشر مؤسسه الهدی این ترجمه را در سال ۱۳۸۲ در ۴۰۸ صفحه منتشر کرد.
  14. ترجمه سهراب اسدی تویسرکانی: نشر ستایش حور این ترجمه را درسال ۱۳۸۴ در ۳۵۰ صفحه منتشر کرد.
  15. ترجمه صدر الدّین بلاغی (متولد۱۲۹۰هجری شمسی).[۱۰] انتشارات دارالکتب الاسلامیه، در سال ۱۳۸۰ این ترجمه را چاپ کرده است.
  16. ترجمه عبدالرحیم عقیقی بخشایشی‏[۱۱] نشر دفتر نشر نوید اسلام در سال ۱۳۸۱، در ۴۲۰ صفحه آن را چاپ کرده است.
  17. ترجمه عبدالمحمد آیتی، از انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (سروش).
  18. ترجمه علی شیروانی: این ترجمه توسط انتشارات دارالفکر در سال ۱۳۸۰ش، در ۲۷۴ صفحه چاپ شده است.
  19. ترجمه علی‌نقی فیض‌الاسلام[۱۲] (در ۵ رمضان سال ۱۳۷۶ق پایان یافته است)
  20. ترجمه غلامعلی صفایی بوشهری (متولد۱۳۳۸ش): صحیفه سجادیه وی در سال ۱۳۹۲ش برای اولین بار چاپ و منتشر شد.
  21. ترجمه قاسم علی بحرینی ۱۳۴۹ ه‍.ق/ ۱۹۳۰ م‏؛ فردی عالم و فاضل و خطیبی ادیب و شاعر و مصنفی بزرگ در لکنهو بود. وی صحیفه سجادیه را به زبان اردو ترجمه کرد.[۱۳]
  22. ترجمه کاظم ارفع: این ترجمه را انتشارات پیام عدالت سال ۱۳۹۶ش در ۲۵۵ صفحه چاپ کرده است.
  23. ترجمه کاظم خلخالی با مقدمه سید محمد باقر صدر توسط انتشارات کاظمی در سال ۱۳۶۲ در ۶۵۸ صفحه چاپ شده است.[۱۴]
  24. ترجمه لطیف راشدی، نشر شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، همراه با رساله حقوق امام سجاد(ع) این ترجمه را چاپ کرده است.
  25. ترجمه محسن غرویان و عبدالجوادابراهیمی: چاپ چهاردهم این ترجمه در سال ۱۳۸۵ش در ۳۴۰ صفحه توسط انتشارات الهادی منتشر شده است.
  26. ترجمه محسن محمودزاده: در سال ۱۳۸۱ و در ۲۴۴ صفحه توسط نشر محمد منتشر شد.
  27. ترجمه محمّد باقر مجلسی، متوفّای ۱۱۱۰ ق.[۱۵]
  28. ترجمه محمد صالح روغنی قزوینی (م۱۱۱۶ق)[۱۶]
  29. ترجمه محمد علی چهاردهی نجفی مدرس (المتوفی ۱۳۳۴ق) نسخه خطی آن در کتابخانه نجف الاشرف موجود است.[۱۷]
  30. ترجمه محمد هادی مازندرانی معروف به مترجم (م۱۱۲۰ق). این ترجمه در سال ۱۰۳۳ق تمام شده است.[۱۸]
  31. ترجمه محمدتقی خلجی: نشر قلم نو در سال ۱۳۸۵ش چاپ سوم این ترجمه را در ۳۲۸ صفحه منتشر کرده است.
  32. ترجمه محمدعلی مجاهدی که انتشارات حضور در سال ۱۳۸۳ در ۴۱۶ صفحه آن را چاپ کرده است.
  33. ترجمه محمدمهدی رضایی: انتشارات اسوه در سال ۱۳۸۳ در ۳۲۸ صفحه این ترجمه را منتشر کرده است.
  34. ترجمه محمدمهدی فولادوند، با عنوان پیشوای چهره برخاک سایندگان، نشر سازمان تبلیغات اسلامی، در سال ۱۳۷۹ش در ۴۱۹ صفحه منتشر کرده است.
  35. ترجمه محمود صلواتی: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی فرهنگ مردم این ترجمه در سال ۱۳۸۱ در ۳۲۰ صفحه چاپ کرده است.
  36. ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای،[۱۹] نشرموسسه انتشاراتی دانش هوشیار، درسال ۱۳۸۴، در ۳۴۴ صفحه و انتشارات وفایی، درسال ۱۳۸۴ و در ۳۵۲ صفحه آن را چاپ کرده است.

ترجمه ترکی

  1. ترجمه ترکی آذری اثر رسول اسماعیل‌زاده که انتشارات الهدی در سال ۲۰۰۳م آن را در یک جلد منتشر کرده است. این اثر شامل متن عربی ۵۴ دعای صحیفه سجادیه در یک بخش و ترجمه آنها به زبان ترکی آذری و به الفبای سیریلیک در بخش دیگر است.
  2. ترجمه ترکی استنابولی با عنوان: SAHIFFE – ISECCADIYE اثر میرسجاد قاراقوش (سید سجاد حسینی) که انتشارات Ari Matbaacilik در سال‌های ۱۹۹۶ و ۲۰۰۵ در یک جلد منتشر شده است. این اثر شامل ترجمۀ ترکی استانبولی ۵۴ دعای صحیفه است که پس از پایان متن عربی هر دعا، ترجمه ترکی آن آمده است. ترجمه از اصل عربی صورت گرفته و در مواردی، از ترجمۀ سید علی‌نقی فیض‌الاسلام استفاده شده است.
  3. ترجمه ترکی استانبولی با عنوان: SAHIFE – I SECCADIYE اثر مرتضی ترابی که به همت انتشارات انصاریان در سال ۲۰۰۰م در یک جلد منتشر شده است. مترجم پس از ذکر مقدمه کوتاهی درباره امام زین العابدین(ع) به ترجمه ۵۴ دعای صحیفه و ادعیه روز پرداخته است.

ترجمه اردو

  1. ترجمه محمّد حسين صاحب مجتهد محقّق هندي(۱۲۷۶- ۱۳۳۷ ه). [۲۰]
  2. ترجمه قائم رضا نسيم امروهوي (۱۳۲۶ ه-).[۲۱]
  3. ترجمه مرتضى حسين صدر الأفاضل (۱۳۴۱- ۱۴۰۷ ه). [۲۲]
  4. ترجمه جعفر حسین[۲۳] با عنوان زبور آل محمد، انجیل اهل بیت، صحیفۀ کامله، کتابخانه حیدری بمبئی و میرزا علی در سال ۱۳۷۹ق آن را در یک جلد چاپ کرده است. (این کتاب با مقدمه‌ای در عظمت ابعاد معنوی و علمی صحیفه شروع شده و در آن ۵۴ دعا به همراه ادعیه روزانه از حضرت امام سجاد(ع) ترجمه شده است).
  5. ترجمه حیدر جوادی: به همت انتشارات انصاریان در سال ۱۳۸۳ در یک جلد منتشر شد.

ترجمه انگلیسی

  1. ترجمه انگلیسی با عنوان Al-SAHIFAH AL-SAJJADIYYAH اثر دکتر ضیاء سعدی که در سال ۱۹۸۴م از سوی سازمان تبلیغات اسلامی در یک جلد به چاپ رسیده است. (این کتاب پس از ترجمۀ مقدمه سید محمدباقر صدر، به ترجمه ۵۴ دعا از صحیفه سجادیه پرداخته است).
  2. ترجمه انگلیسی با عنوان: The Psalms of Islam (زبور اسلام)اثر پروفسور ویلیام چیتیک که از سوی انتشارات انصاریان در سال‌های ۲۰۰۰، ۲۰۰۳ و ۲۰۰۶م در یک جلد منتشر شده است. (مترجم ابتدا در مقدمه‌ای سی صفحه‌ای به حیات امام، دعا و نیایش در اسلام، اسماء الهی، توحید و مفاهیمی مانند آن می‌پردازد و سپس با قراردادن متن عربی و لفظ خوانی لاتین و ترجمه انگلیسی آن در مقابلش به آفرینش اثری پرداخته است که آوازه‌ای جهان شمول به صحیفۀ سجادیه بخشیده است).
  3. ترجمه الصحيفه السجاديه معروف به صحیفه کامله، سید مسرور حسینی و مولوی احمد علی فوحاني (۱۳۴۸) ه (۱۹۲۹ م) آن را چاپ کرده‌اند. [۲۴]

ترجمه فرانسوی

ترجمه فرانسوی با عنوان: Les Psaumes Del Islam اثر دکتر مهدوی دامغانی که انتشارات الهدی در سال ۲۰۰۳م و انتشارات انصاریان در سال ۲۰۰۶م آن را در یک جلد چاپ کرده است.

این اثر با پیشگفتاری از مترجم درباره امام سجاد(ع) و اسناد صحیفه آغاز شده و سپس به ترجمۀ ۶۱ دعای صحیفه، ادعیه روزانه و مناجات خمسه عشر پرداخته است. از خصوصیات این ترجمه در کنار هم قرار گرفتن متن عربی، لفظ خوانی لاتین آن و ترجمه فرانسه است.[۲۵]

ترجمه اسپانیایی

  1. ترجمه اسپانیایی صحیفه سجادیه، با عنوان «As-Sahifa al-Kamilah as-Sayyadiiah; Las Súplicas del As-Sayyad» توسط ماریا آمورتی، حجة الاسلام محمد معلمی زاده و نستور پاگانو، ترجمه و در مؤسسه امام علی(ع) بیروت چاپ شده است.
  2. ترجمه اسپانیایی صحیفه سجادیه با عنوان «Las súplicas del Imam As-sayyad As-sahifa al-kamila as-sayyadía»، با ترجمه لیلا گونزالس گومز، توسط انتشارات فاطمه در اسپانیا و با همکاری دفتر فرهنگی ایران در مادرید منتشر شده است.
  3. ترجمه اسپانیایی با عنوان: Las Invocaciones del Imam sayyad اثر دکتر محمد علی انزالدوا مورالِس که در سال ۱۹۹۷ میلادی سازمان تبلیغات اسلامی آن را در یک جلد چاپ کرده است.

مترجم از ترجمه انگلیسی آقای موهانی و اصل عربی آن استفاده کرده است. همچنین مقدمه سید محمدباقر صدر به همراه زندگی امام سجاد(ع) در ابتدای آن آمده است. اثر شامل ترجمه ۵۴ دعای صحیفه سجادیه است.

ترجمه تامیلی

ترجمه تامیلی با عنوان: Saheef Sajjadiyyah اثر حجا شیخ لافر مدنی که در سال ۲۰۰۵م که انتشارات عمید در یک جلد چاپ کرده است.

در ابتدای این کتاب مقدمه‌ای از مترجم درباره فضیلت قرائت و مطالعه صحیفه سجادیه و همچنین زندگی‌نامه حضرت علی بن حسین(ع) چاپ شده است. این اثر پس از ویرایش و اصلاحات برای بار دوم توسط بنیاد هاشمی سریلانکا، در این کشور منتشر شد.

این کتاب برای نخستین بار در شهر«بنگالور» هند که زبان محلی شهروندانش، زبان تامیل است، ترجمه و به چاپ رسید و بین مردم تامیل زبان هند، سریلانکا، مالزی و سنگاپور توزیع شد. همچنین این کتاب در نمایشگاه بین‌المللی«سفیران آفتاب» که به همت جامعةالمصطفی(ص) العالمیه همزمان با برگزاری اعیاد شعبانیه از روز دوشنبه، ۱۲ تيرماه، در صحن اصلی مسجد مقدس جمکران آغاز شده است و تا روز جمعه، ۱۶ این ماه، ادامه دارد، عرضه می‌شود.[۲۶]

ترجمه بوسنیایی

ترجمه بوسنیایی با عنوان: SAHIFA اثر روسمیر محمد، محمد علی هازیچ که به همت انتشارات DID بوسنی در سال ۱۹۹۷ در یک جلد چاپ شده است. این اثر شامل مقدمه‌ای در باب اهل بیت(ع) و صحیفه سجادیه است و پس از آن مناجات خمسه عشر ترجمه شده است.

ترجمه بلغاری

ترجمه بلغاری اثر الکساندر واسیلینف (شمس الدین) که در سال ۲۰۰۰م انتشارات الهدی آن را در یک جلد چاپ کرده است. مترجم در این اثر به ترجمه مقدمه پروفسور ویلیام چیتیک به زبان بلغاری پرداخته و سپس ۵۴ دعای صحیفه را برای اولین بار به زبان بلغاری ترجمه کرده است.

ترجمه روسی

ترجمه روسی که به همت گروهی از مترجمان و انتشارات الهدی در سال ۱۹۹۷م در یک جلد منتشر شده است. اثر شامل ترجمه ۵۴ دعا به زبان روسی است. کتاب شامل دو بخش است که در یک بخش اصل عربی و در بخش دیگر آن ترجمه اثر چاپ شده است.

ترجمه تاجیکی

ترجمه تاجیکی اثر ملا معروف جان که در سال ۱۹۹۷م به همت انتشارات الهدی در یک جلد چاپ شده است. اثر شامل ترجمه ۵۱ دعای صحیفه است. این کتاب شامل متن عربی، ترجمه فارسی و ترجمه تاجیکی به خط سریلیک است.

ترجمه آلبانیایی

  1. ترجمه آلبانیایی، اثر دکتر سلیم سلیمانی که مؤسسه اهل بیت کوزوو آن را در سال ۱۹۹۹م در یک جلد منتشر کرده است.(این اثر از روی ترجمه بوسنیایی به زبان آلبانیایی ترجمه شده و شامل ۵۴ دعای صحیفه، ادعیه روزانه و مناجات خمسه عشر است.
  2. ترجمه آلبانیایی سلیم اصطفی، رئیس اسبق کمیتۀ مسلمانان آلبانی که از روی نسخه عربی انجام شده و در سال ۲۰۰۸ میلادی موسسۀ قرآن آلبانی آن را منتشر کرده است.
  3. ترجمه آلبانیایی آقای ادین لوحیا، به لحاظ تسلط وی بر زبان آلبانیایی، دارای نمودهای زیباشناختی و انعکاس‌دهنده جلوه‌های ادبی صحیفه نیز است.

ترجمه مالایو

ترجمه مالایو (اندونزی و مالزی) اثر دکتر جلال‌الدین رحمت که انتشارات مطهری باندونگ در سال ۱۹۹۸م آن را چاپ کرده است.

ترجمه پشتو

ترجمه پشتو (افغانستان و پاکستان) توسط گروهی در رایزنی فرهنگی ایران در کابل تهیه شد و در شهریور ۱۳۹۷ش نشر یافت.

ترجمه آلمانی

ابو‌هادی و فاطمه اوزوگس صحیفه سجادیه را از زبان عربی به آلمانی ترجمه کرده‌‌اند. انتشارات Eslamica این کتاب را با عنوان «Die Blätter der Niederwerfung»‌ در سال ۲۰۱۰م در ۳۶۹ صفحه منتشر کرده است.

جستارهای وابسته

منابع

  1. https://fa.wikinoor.ir/wiki/صحيفه_سجاديه_(ترجمه_شعرانی)
  2. مجمع الفکر الإسلامی. قسم الموسوعه، موسوعه مؤلفی الامامیه، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۸ق، ج، ص۵۲۰.
  3. مجمع الفکر الإسلامی. قسم الموسوعه، موسوعه مؤلفی الامامیه، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۴۳۸.
  4. عقیقی بخشایشی، عبد الرحیم، طبقات مفسران شیعه، قم، دفتر نشر نوید اسلام، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۲۰.
  5. مجمع الفکر الإسلامی. قسم الموسوعه، موسوعه مؤلفی الامامیه، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۸ق، ج۳، ص۵۲۲.
  6. افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۸۶.
  7. جناب، علی، رجال و مشاهیر اصفهان، اصفهان، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ش، ص۴۷۴.
  8. مرسلوند، حسن، زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، تهران، الهام، چاپ دوم، ۱۳۷۶ش، ج۵، ص۳۷.
  9. ناجی نصرآبادی، محسن، فهرست کتابهای فارسی شده چاپی از آغاز تا سال ۱۳۷۰، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۱۰۸۵.
  10. برقعی، محمد باقر، سخنوران نامی معاصر ایران، قم، نشر خرم، چاپ اول، ۱۳۷۳ش، ص۵۴۳.
  11. عقیقی بخشایشی، عبد الرحیم، طبقات مفسران شیعه، قم، دفتر نشر نوید اسلام، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ش، ص۱۳۴۱.
  12. رفاعی، عبد الجبار، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت صلوات الله علیهم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۱۷۰.
  13. صدر الافاضل، مرتضی حسین، مطلع انوار (احوال دانشوران شیعه پاکستان و هند)، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۴ش، ص۴۵۵.
  14. رفاعی، عبد الجبار، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت صلوات الله علیهم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۲۲۰.
  15. ناجی نصرآبادی، محسن، فهرست کتابهای فارسی شده چاپی از آغاز تا سال ۱۳۷۰، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش، مقدمه ج۱، ص۱۶.
  16. ناجی نصرآبادی، محسن، فهرست کتابهای فارسی شده چاپی از آغاز تا سال ۱۳۷۰، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش، مقدمه ج۱، ص۱۶.
  17. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه إلی تصانیف الشیعه، بیروت، دار الأضواء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۱۲.
  18. رفاعی، عبد الجبار، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت صلوات الله علیهم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۱۶۹.
  19. کتابنامه بزرگ قرآن، ج۴، ص۱۴۸۷–۱۴۸۹. گنجینه دانشمندان رازی، ج۸، ص۱۰۹.
  20. رفاعى، عبد الجبار، معجم ما كتب عن الرسول و أهل البيت صلوات الله عليهم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۱۶۹.
  21. رفاعى، عبد الجبار، معجم ما كتب عن الرسول و أهل البيت صلوات الله عليهم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۱۷۰.
  22. رفاعى، عبد الجبار، معجم ما كتب عن الرسول و أهل البيت صلوات الله عليهم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۱۷۰.
  23. رفاعى، عبد الجبار، معجم ما كتب عن الرسول و أهل البيت صلوات الله عليهم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۱۷۰.
  24. آقابزرگ تهرانى، محمدمحسن، الذريعه إلى تصانيف الشيعه، بیروت، دار الأضواء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۱۱.
  25. مقاله: «گزارشی از ترجمه فرانسوی صحیفه سجادیه»؛ نویسنده: فریده مهدوی دامغانی، فصلنامه سفینه، ۱۳۸۴ش، شماره۹، ص ۸۳ ـ ۹۶
  26. https://iqna.ir/fa/news/2361162