دعا در نهج‌البلاغه
 | این مقاله هماکنون به دست fabbasi در حال ویرایش است. |
جايگاه دعا در نهج البلاغه چيست؟
امیرمومنان(ع) در نهج البلاغه از چند زاویه به دعا پرداخته و جایگاه آن را روشن کرده است از جمله: ۱ - اهمیت دعا کردن در درگاه الهی. ۲ - دعا در همه شرایط(در سختی، در آسایش، در مسافرت، در جنگ و ...). ۳ - خواص و آثار دعا در زندگی بشریت. ۴ - شرایط دعا(اخلاص، ستایش خداوند، صلوات بر محمد و آل محمد، تلاش برای حل گرفتاری). ۵- خواسته‌هاي دعا كننده(اصلاح دین و دنیا، خیرش پاینده، هدایت، استقامت در دین، مغفرت، همراهی با نیکان، دوری از فقر، مددجوئی از خداوند علیه ظالمان و ...).
اهمیت دعا در نهج البلاغه
دعا ارتباط عبد با پروردگار خود می‌باشد؛ اما اذن وجود این ارتباط[۱] و اجابت دعا [۲] به دست پروردگار می‌باشد. وجود این ارتباط آنقدر پراهمیت است که خداوند به آن دستور فرموده و بندگان مامور به انجام آن می‌باشند: «وَأَمَرَكَ أَنْ تَسْأَلَهُ؛ و خدا به تو دستور داده است تا از او بخواهی.»[۳]
- دعا مظهر بنده‌نوازی رب العالمین است که بدون هیچ واسطه‌ای خود را مخاطب بندگانش قرار می‌دهد.[۴]
- هر وقت که بندگان بخواهند، درگاه الهی باز است.[۵]
- پروردگار جهان صدای آهسته یا بلند بندگانش را می‌شنود و پاسخ می‌دهد.[۶]
- در دعا، بنده حاجت به درگاه بی نیاز می‌برد، ناراحتی‌ها را بیان می‌کند و از خدا مدد می‌جوید.[۷]
نیایش و دعا تنها برای ابراز نیاز و حاجت خواهی نیست، بلکه روح انسان برای زنده وشاداب ماندن به مناجات نیازمند است.
دعا در همه شرایط
انسان محتاج به دعا است و دعا باید همیشه و در هر شرایطی باشد:
خواص و آثار دعا
در نگاه امير مومنان(ع) دعا خواص و آثار فراواني دارد از جمله:
شرایط دعا
راز و نیاز با خدا در عین سادگی، آدابی دارد که برای ارتباط بهتر باید آن را مراعات کرد تا به نتیجه مطلوب رسید:
يك) اخلاص: دعا ارتباط خصوصی انسان با خداوند است که هیچکس و هیچ چیز نباید شریک آن شود و امید به غیر خداوند روا نیست زیرا همه امور بدست او می‌باشد.[۱۵]
دو) ستایش خداوند: در روایات اهل بیت ((ع)) به ستایش الهی قبل از دعا سفارش شده است. [۱۶] نهج البلاغه آموزه‌ای خوب از نحوه ستایش خداوند است: «خدايا! تويى سزاوار نيكو ستودن و بسيار و بىشمارت ستايش نمودن. اگر اميد به تو بندند بهترين اميد بستهاى و اگر چشم از تو دارند، اين چشم‌داشت را هر چه نيكوتر شايستهاى. خدايا! در نعمت بر من گشادى و مرا زبانى دادى تا بدان مدح جز تو را نخوانم و بر كسى غير تو آفرين نرانم. و بدان كسانى را نستايم كه نوميد كنند يا گمان آن بود كه نبخشند، و زبان خود را بازداشتم از ستودن مردمان، و آفرين راندن بر پروردگان و آفريدگان.»[۱۷]
سه) صلوات بر محمد و آل محمد: امیرمومنان(ع) می‌فرماید: هر گاه حاجتی از خداوند سبحان می خواهی با صلوات بر رسول الله(ص) آغاز کن زیرا خداوند کریم‌تر از آن است که دو درخواست از او بشود و یکی را روا و دیگری را رد کند.[۱۸]
امیرمومنان(ع) در نهج البلاغه جملات بسیار زیبایی از توصیف پیامبر(ص) و دعا برای ایشان ذکر شده است که می‌رساند ما غیراز صلوات، وظیفه دعا بر پیامبر(ص) را هم داریم.[۱۹]
چهار) تلاش
دنیا محل مشکلات و گرفتاری‌ها می‌باشد؛ انسان مادی اندیش تنها تلاش و کوشش فردی یا جمعی را راه نجات می‌داند ، ولی برای مومن، ندائی روحانی از درون و سروشی وحیانی از برون، امداد قادر متعال را نوید می‌دهد و روزنه امید می‌گشاید وآدمی را از تنهایی می‌رهاند و این واقعیت را امیرالمومنین(ع) در قالب مثال زیبائی بیان فرموده تا به سادگی در روان مومنین ماندگار شود: «الدَّاعِي بِلَا عَمَلٍ كَالرَّامِي بِلَا وَتَر »[۲۰] ؛ «دعای بدون تلاش، مانند تیر انداختن بدون زه است».
خواسته‌هاي دعا كننده
نهج البلاغه به همگان می‌آموزد:
- در خواست از خدا هرآنچه را که برای اصلاح دین و دنیا می‌باشد.[۲۱]
- در خواست از خدا هرآنچه را که خیرش پاینده و بی دردسر باشد.[۲۲]
- در خواست هدایت واستقامت در دین از خدا.[۲۳]
- درخواست مغفرت از خدا.[۲۴]
- درخواست همراهی با نیکان، شهدا و انبیا.[۲۵]
- درخواست بی نیازی و دوری از فقر.[۲۶]
- مددجوئی از خداوند علیه ظالمان و شکوه‌های دل.[۲۷]
منابع
- ↑ نهج البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، قم، نشر مشهور، ۱۳۷۹ش، نامه ۳۱: «ثُمَّ جَعَلَ فِي يَدَيْكَ مَفَاتِيحَ خَزَائِنِهِ بِمَا أَذِنَ لَكَ فِيهِ مِنْ مَسْأَلَتِهِ». «قَدْأَذِنَلَكَ فِي الدُّعَاء»
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۳۵: «مَنْ أُعْطِيَ الدُّعَاءَ لَمْ يُحْرَمِ الْإِجَابَه». نهج البلاغه، حکمت ۴۳۵: «لِيَفْتَحَ عَلَى عَبْدٍ بَابَ الدُّعَاءِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بَابَ الْإِجَابَه»
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱.
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱: «وَ لَمْ يَجْعَلْ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ مَنْ يَحْجُبُكَ عَنْهُ وَ لَمْ يُلْجِئْكَ إِلَى مَنْ يَشْفَعُ لَكَ إِلَيْهِ»
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱:«فَمَتَى شِئْتَ اسْتَفْتَحْتَ بِالدُّعَاءِ أَبْوَابَ نِعْمَتِهِ»
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱: «فَإِذَا نَادَيْتَهُ سَمِعَ نِدَاكَ وَ إِذَا نَاجَيْتَهُ عَلِمَ نَجْوَاك» نهج البلاغه، خطبه ۲۳۰: «الدعاء یسمع»
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱: «فَأَفْضَيْتَ إِلَيْهِ بِحَاجَتِكَ وَ أَبْثَثْتَهُ ذَاتَ نَفْسِكَ وَ شَكَوْتَ إِلَيْهِ هُمُومَكَ وَ اسْتَكْشَفْتَهُ كُرُوبَكَ وَ اسْتَعَنْتَهُ عَلَى أُمُورِك»
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۰۲: «ما المبتلی الّذی قد اشتدّ به البلاء بأحوج الی الدّعاء من المعافی الّذی لا یأمن البلاء»
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۴۶: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ وَعْثَاءِ السَّفَرِ»
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۱۵: «اللَّهُمَّ إِلَيْكَ أَفْضَتِ الْقُلُوبُ وَ مُدَّتِ الْأَعْنَاقُ وَ شَخَصَتِ الْأَبْصَارُ وَ نُقِلَتِ الْأَقْدَامُ وَ أُنْضِيَتِ الْأَبْدَانُ اللَّهُمَّ قَدْ صَرَّحَ مَكْنُونُ الشَّنَآنِ وَ جَاشَتْ مَرَاجِلُ الْأَضْغَانِ اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْكُو إِلَيْكَ غَيْبَةَ نَبِيِّنَا وَ كَثْرَةَ عَدُوِّنَا وَ تَشَتُّتَ أَهْوَائِنَا- رَبَّنَا افْتَحْ بَيْنَنا وَ بَيْنَ قَوْمِنا بِالْحَقِّ وَ أَنْتَ خَيْرُ الْفاتِحِين»
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۰۴: «وَ الدُّعَاءَ دِثَارا»
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱: «فَمَتَى شِئْتَ اسْتَفْتَحْتَ بِالدُّعَاءِ أَبْوَابَ نِعْمَتِهِ»
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱: «وَ اسْتَمْطَرْتَ شَآبِيبَ رَحْمَتِهِ»
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۴۶: «وَ ادْفَعُوا أَمْوَاجَ الْبَلَاءِ بِالدُّعَاء»
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱: «وَ أَخْلِصْ فِي الْمَسْأَلَةِ لِرَبِّكَ فَإِنَّ بِيَدِهِ الْعَطَاءَ وَ الْحِرْمَان»
- ↑ على بن الحسين، امام چهارم عليه السلام، الصحيفة السجادية، قم، دفتر نشر الهادی، چاپ اول، ۱۳۷۶ش، ص۲۸، دعای۱.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه۹۱: «اللَّهُمَّ أَنْتَ أَهْلُ الْوَصْفِ الْجَمِيلِ وَ التَّعْدَادِ الْكَثِيرِ إِنْ تُؤَمَّلْ فَخَيْرُ مَأْمُولٍ وَ إِنْ تُرْجَ فَخَيْرُ مَرْجُوٍّ اللَّهُمَّ [فَقَدْ] وَ قَدْ بَسَطْتَ لِي فِيمَا لَا أَمْدَحُ بِهِ غَيْرَكَ وَ لَا أُثْنِي بِهِ عَلَى أَحَدٍ سِوَاكَ وَ لَا أُوَجِّهُهُ إِلَى مَعَادِنِ الْخَيْبَه وَ مَوَاضِعِ الرِّيبَه وَ عَدَلْتَ بِلِسَانِي عَنْ مَدَائِحِ الْآدَمِيِّينَ وَ الثَّنَاءِ عَلَى الْمَرْبُوبِينَ الْمَخْلُوقِينَ»
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۶۱: «إِذَا كَانَتْ لَكَ إِلَى اللَّهِ سُبْحَانَهُ حَاجَةٌ فَابْدَأْ بِمَسْأَلَةِ الصَّلَاةِ عَلَى رَسُولِهِ ثُمَّ سَلْ حَاجَتَكَ فَإِنَّ اللَّهَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ يُسْأَلَ حَاجَتَيْنِ فَيَقْضِيَ إِحْدَاهُمَا وَ يَمْنَعَ الْأُخْرَى»
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۷۲ : «اللَّهُمَ افْسَحْ لَهُ مَفْسَحاً فِي ظِلِّكَ وَ اجْزِهِ مُضَاعَفَاتِ الْخَيْر» خطبه ۱۰۶: «اللَّهُمَ اقْسِمْ لَهُ مَقْسَماً مِنْ عَدْلِكَ وَ اجْزِهِ مُضَعَّفَاتِ الْخَيْرِ مِنْ فَضْلِك»
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۳۷
- ↑ نهج البلاغه، خطبه۹۹ ( نسألهُ المُعافاه فی الأدیان ، کما نسألهُ المُعافاه فی الأبدان) و نامه۳۱ (اسْتَوْدِعِ اللَّهَ دِينَكَ وَ دُنْيَاكَ )
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱ (فَلْتَكُنْ مَسْأَلَتُكَ فِيمَا يَبْقَىلَكَ جَمَالُهُ وَ يُنْفَى عَنْكَ وَبَالُه)
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۱۵ (اللَّهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِكَ أَنْ نَذْهَبَ عَنْ قَوْلِكَ أَوْ أَنْ نُفْتَتَنَ عَنْ دِينِكَ )
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۷۸ ( اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي .... )
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۳ ( نسأل الله منازلَ الشهداء ، و مُعایشه السُعداء و مُرافقه الأنبیاء)
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۱۵ (اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَفْتَقِرَ فِي غِنَاكَ)؛ و خطبه ۲۲۵ (اللَّهُمَّ صُنْ وَجْهِي بِالْيَسَارِ وَ لَا تَبْذُلْ جَاهِيَ )
- ↑ نهج البلاغه، خطبه۲۱۷ (اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَعْدِيكَ عَلَى قُرَيْشٍ .... )