ابن ابی‌جمهور احسایی
ابن ابی جمهور چه کسی بوده؟ آیا او صوفی بوده است؟
.
زندگی
محمّد بن زین‌الدین علی بن ابراهیم بن حسن بن ابراهیم بن ابی جمهور اَحْسائی یا لحَصْاوی (زنده در۹۰۴ق)، محدث، فقیه و متكلم صوفی‌مشرب شیعی امامی، در نیمه اول قرن نهم در احساء (لحصاء) بحرین در خانواده علم تقوا به دنیا آمد.[۱] برخی با استناد اطلاعات مجلس مناظره ابن ابی جمهور با متكلمی از اهلسنت تولد او را سال ۸۳۸ق دانسته‌‌اند.[۲] پدر ابن ابی جمهور شیخ زين‌الدين على و جدش شيخ ابراهيم از علمای بحرین به‌‌شمار مى‌رفتند. او در ابتدا نزد عالمان احساء، از جمله پدرش، علوم متداول زمان خود را فراگرفت و سپس برای کسب دانش به نجف و جبل عامل مسافرت کرد.[۳] ابن ابی جمهور پس از زیارت حج به بحرین بازگشت و پس از مدتی به عراق رفت و آنجا را به قصد خراسان ترک کرد.[۴]
تحصیل
ابن ابی جمهور در سفر خراسان رساله زادالمسافرين فى اصول الدين را تأليف كرد. او بعدها به درخواست یکی از بزرگان و مشاهیر شهر مشهد، شرحى به نام كشف البراهين بر آن نوشت. ابن ابى جمهور بقيه عمر خود را در خراسان گذرانيد و همواره ميان طوس و مناطق دیگر رفت و آمد می‌کرد. ابن اب جمهور در طوس، علاوه بر تدريس و تأليف، با علمای اهلسنت درباره حقانيت مذهب تشيع و خلافت امام على(ع) مناظراتى داشته است؛ مهم‌ترين اين مناظرات، مناظره او با فاضل هروی بوده است. او در این مناظره، که در ۸۷۸ق انجام گرفته، فاضل هروی را مجاب كرده است.[۵]
سال دقيق وفات ابن ابى جمهور مشخص نيست، امّا از قراين موجود مشخص است كه شيخ تا ذيقعده سال ۹۰۴ق زنده بوده است؛ زيرا در اين تاريخ به درخواست شاگردان خود شرحى به نام معين الفكر بر كتاب باب حادی عشر علامه حلی نوشته است. ابن ابى جمهور با فقيه معروف، محقق ثانى، على بن عبدالعال كَرَكى (درگذشته ۹۴۰ق)، معاصر بوده است.[۶]
استادان
.
شاگردان
.
وفات
.
آثار
- عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة
- مُجْلی مِرآة المُنجی
- رسالة البرمکیة فی فقه الصلوة الیومیة
- الانوار المشهدیة فی شرح الرسالة البرمکیة
- رسالة الاقطاب الفقهیة و الوظائف الدینیة علی مذهب الامامیة،
- التحفة الحسینیة فی شرح الرسالة الالفیة
- المسالک الجامعیة فی شرح الالفیة الشهیدیة
- تحفة القاصدین فی معرفة اصطلاح المحدثین
- بدایة النهایة فی الحکمة الاشراقیة
- رسالة معین الفکر
- زادالمسافرین فی اصول الدین
- کشف البراهین فی شرح زادالمسافرین
ابن ابی جمهور و فلسفه و تصوف
.
جایگاه
ابن ابى جمهور با وجود مقام فقاهت و تبحرش در علم كلام و دانش حدیث، همواره مورد اعتراض گروهى از بزرگان و فقهای شيعه بوده است. برخی محققان علت این اعتراض را چنین برشمرده‌اند:
- تمايل به فلسفه و تصوف، مخصوصاً در كتاب مجلى؛
- سهل‌انگاری در نقل اخبار؛
- استفاده از روايات اهلسنت؛
- نقل روایات مرسل (روایاتی که نام راوی آن در سلسله سند ثبت نشده است)؛
- نقل روایات آحاد (روایاتی که صدور آنها از معصوم قطعی نیست)، به‌‌خصوص در كتاب عوالى
منابع
- ↑ موحد، صمد، «ابن ابی جمهور»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۶۳۴-۶۳۵.
- ↑ الشیبی، مصطفی کامل، تشیع و تصوف (تا آخر سده دوازدهم هجری)، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، ۱۳۸۷ش، ص۳۳۱.
- ↑ موحد، «ابن ابی جمهور»، ج۲، ص۶۳۵.
- ↑ شوشتری، سید نورالله بن شریف‌الدین حسینی، مجالس المؤمنین، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۵۸۱-۵۸۲.
- ↑ موحد، «ابن ابی جمهور»، ج۲، ص۶۳۵؛ برای اطلاع از صورت جلسه مفصل این مناظره ن.ک: شوشتری، مجالس المؤمنین، ج۱، ص۵۸۲-۵۸۹.
- ↑ موحد، «ابن ابی جمهور»، ج۲، ص۶۳۵