جمع‌آوری قرآن در زمان پیامبر اسلام
در زمان پیامبر اکرم قرآن کریم چگونه جمع‌آوری شد؟
پیامبر اسلام تعدادی از صحابه را مسئول کتابت قرآن کرد تا با دقت به ثبت، ضبط و نگارش قرآن کریم بپردازند. امام علی(ع) جزو کاتبان وحی بود و ابوبکر، عمربن خطاب، عثمان بن عفان، زید بن ثابت، ابی بن کعب، عبدالله به سعد بن ابی‌سرح، حنظله بن ربیع، معاویه، خالد بن ولید، ثابت بن قیس و … از کاتبان مشهور قرآن کریم در زمان پیامبر بودند.[۱]
در مورد جمع‌آوری قرآن در زمان پیامبر، دو نظریه وجود دارد. برخی معتقدند پس از رحلت پیامبر(ص) ترتیب سوره‌ها و آیات، بر اساس اجتهاد و رأی صحابه انجام گرفت.[۲]
در مقابل برخی معتقدند ترتیب سوره‌ها و آیات در زمان پیامبر تنظیم شده است. از ابن‌عباس نقل شده که پیامبر با نزول بسم الله الرحمن الرحیم می‌دانست که سوره قبلی پایان یافته و سوره دیگری آغاز گشته است.[۳]
آیت الله خویی معتقد است قرآن در عصر پیامبر جمع‌آوری و تنظیم گردیده است.[۴] آیت الله معرفت معتقد بود، جمع و تألیف قرآن به شکل کنونی در یک زمان صورت نگرفته، بلکه به مرور زمان و به دست افراد و گروه‌های مختلف انجام شده است. ترتیب، نظم و عدد آیات در هر سوره در زمان پیامبر اکرم و با دستور ایشان انجام شده و توقیفی است و باید آن را پذیرفت.[۵]
عالمان تفسیر و علوم قرآنی معتقدند از توقیفی بودن همهٔ آیات نمی‌توان دفاع کرد. به نظر برخی از مفسران مانند: علامه طباطبایی، آیت الله معرفت و… با این‌که ترتیب آیات بیش‌تر سوره‌های قرآن کریم، توقیفی است، ولی تعداد سوره‌هایی که تنظیم بعضی از آیات آنها به اجتهاد و رأی صحابه صورت گرفته، کم نیست.
این افراد همچنین معتقدند ترتیب برخی آیات که به صورت متفرق نازل شده، بدون دخالت اجتهادی صحابه نبوده است و این مسئله از ظاهر روایات جمع در زمان خلیفه اول به دست می‌آید.[۶]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ صبحی صالح، مباحث فی علوم القرآن، بیروت، دار العلم للملايين، چاپ بیست و چهارم، ص۶۹.
- ↑ طباطبايى، محمدحسين، الميزان في تفسير القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق، ج۱۲، ص۱۲۷–۱۲۸.
- ↑ معرفت، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ سوم، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۷۵.
- ↑ خوئی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، قم، موسسة احياء آثار الامام الخوئي، چاپ اول، ۱۴۳۰ق، ص۲۵۰.
- ↑ معرفت، محمد هادی، علوم قرآنی، ص۱۱۹.
- ↑ طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۲، ص۱۲۷. سيوطى، عبدالرحمن بن ابىبكر، الإتقان في علوم القرآن، بیروت، دار الكتاب العربي، چاپ دوم، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۱۴.