حی علی خیر العمل
 | این مقاله هماکنون به دست Golpoor در حال ویرایش است. |
در خصوص «حی علی خیر العمل» و اینکه آیا اذان تعلیمی از سوی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم حاوی آن بوده یا نه؟ و علل حذف آن از سوی یکی از خلفا در اذان اهل سنت، نیز حقیر را آگاه فرمایید؟
اذان شعار بزرگ اسلام:
هر آیینی در هر عصر و زمانی برای هدایت و دعوت مردم به وظایف فردی و اجتماعی، شعاری داشته است و این موضوع در دنیای امروز به خوبی نمایان است. مسیحیان در گذشته و امروز با نواختن صدای ناقوس، پیروان خود را به کلیسا دعوت می‌کنند، ولی در اسلام برای این دعوت، از شعار اذان استفاده می‌شود که به مراتب رساتر و حاوی محتوای کامل از دین اسلام است، شهادت به توحید و رسالت و ولایت.
جمله‌ها موزون، عبارات کوتاه، محتویات روشن، مضمون سازنده و آگاه کننده است.[۱]
اذان از طریق وحی به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم ابلاغ شد:امام صادق علیه السلام می‌فرماید: هنگامیکه جبرئیل اذان را آورد سر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بر دامان علی علیه السلام بود، جبرئیل اذان و اقامه را به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم تعلیم داد. هنگامی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم سر خود را برداشت، از علی علیه السلام سئوال کرد: آیا صدای اذان جبرئیل را شنیدی؟ عرض کرد: آری، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بار دیگر پرسید: آیا آن را به خاطر سپردی؟
علی علیه السلام عرض کرد: آری.پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: بلال را حاضر کن و اذان و اقامه را به او تعلیم ده. علی علیه السلام بلال را حاضر کرد و اذان و اقامه را به وی تعلیم داد.[۲] این واقعه در دو سال نخست هجرت، پس از تغییر قبله از بیت المقدس به سوی کعبه، تشریع گردند.[۳]بنابراین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم کیفیت اذان را از طریق وحی دریافت کرد.
کیفیت اذان و اقامه:
فقهای شیعه بر این مطلب اجماع دارند که مجموع جملات اذان و اقامه، سی و پنچ جمله (۱۸ جمله اذان و ۱۷ جمله اقامه) است و احادیث متعدد نیز بر این مطلب دلالت دارند.
یکی از فرازهای اذان و اقامه « حیّ علی خیر العمل» است که دو بار در اذان و دوبار در اقامه ذکر می‌شود.[۴]
این فراز از اذان و اقامه در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و مدتی بعد از رحلت آن بزرگوار در اذان و اقامه ذکر می‌شد.[۵] این شعار تا حکومت عمر همچنان در اذانها گفته می‌شد. عمر در یکی از روزهای ایام خلافتش به این بهانه که این جمله، انگیزه مردم دررفتن به جهاد را سست می‌کند، دستور حذف آن را داد.[۶]
از امام کاظم علیه السلام سئوال کردند چرا حیّ علی خیر العمل را از اذان حذف کردند؟ امام فرمود: علت واقعی را می‌خواهید یا علت ظاهری را عرض کردند: هر دو راه می‌خواهیم. امام فرمود: امّا علتی که در ظاهر بهانه کردند، این بود که مردم در اثر اعتماد به نماز، جهاد را ترک نکنند و اما علت باطنی (واقعی) آن این بود که منظور از «خیر العمل» ولایت علی و اولاد معصوم اوست و آن کسی که دستور داد حیّ علی خیر العمل از اذان برداشته شود، منظورش این بود که هیچ گونه دعوتی و تشویقی به سوی ولایت انجام نگیرد.[۷]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
۱ اذان شعار اسلام، محمد اسماعیل نوری.
۲ تفسیر نمونه، ج۴، آیت الله مکارم شیرازی و جمعی از نویسندگان.
۳ دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، بهاء الدین خرمشاهی، ج۱.
۴ احکام القرآن، دکتر محمد خزائلی.
۵ اجتهاد در مقابل نص، سید عبدالحسین شرف الدین، ترجمه علی دوانی.
منابع
- ↑ مکارم شیرازی، و جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۶۷ش. ج۴، ص۴۳۷.
- ↑ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، به تصحیح و تحقیق ربانی شیرازی، عبد الرحیم، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ چهارم، ۱۳۹۱ش، ج۴، ص۶۱۲.
- ↑ جمعی از نویسندگان، دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، انتشارات حیّان، چاپ اول، ۱۳۷۵ش. ج۷، ص۳۸۵.
- ↑ نوری، محمد اسماعیل، اذان شعار اسلام، قم، انتشارات احسن الحدیث، چاپ اول، ۱۳۷۷ش، ص۱۴.
- ↑ وسائل الشیعه، همان، ج۵، ص۴۱۸.
- ↑ دائره المعارف بزرگ اسلامی، همان، ص۳۸۶ و اذان شعار اسلام، همان، ص۲۳.
- ↑ وسائل الشیعه، همان، ج۵، ص۴۱۸.