صابئین
صابئین چه کسانی هستند؟
محققان نام صابئین را برای دو گروه متفاوت از یکدیگر دانسته‌اند:
- گروهی که ماندائی نیز خوانده می‌شوند و پیرو یحیی(ع) هستند.
- صابئین حران، فرقهٔ مشرک که مدت‌ها در دوره اسلام وجود داشتند.[۲]
«صابئین» جمع «صابی» کلمه‌ای عبری است به معنای فرورفتن در آب[۱] و به کسانی گفته می‌شود که افزون بر ایمان به خدا و معاد، خود را پیرو حضرت یحیی(ع) می‌دانند. صابئین، بیشتر گوشه‌گیر و منزوی بوده و در کنار رودخانه‌ها و دریاها زندگی می‌کنند. آنها افزون بر اعتقاد ویژه به ستارگان، معتقدند که باید غسل‌های متعددی را در تابستان و زمستان در رودخانه‌ها و آب‌های جاری انجام دهند.
نام صابئین سه بار در قرآن کریم آمده است.[۳] برخی محققان معتقدند نامی که در قرآن آمده، اشاره به گروه اول دارد.[۲] نزدیک پنج هزار نفر از این فرقه غیر مشرک در خوزستان، در سواحل رود کارون، و قریب هشت هزار نفر در عراق، اطراف دجله و شهرهای دیگر، سکونت دارند.[۴]
نام صابئین، در سوره حج، در کنار یهود، نصاری، مجوس و مشرکان آمده و مفسران از این آیه استفاد کرده‌اند که صابئان، غیر از این چهار گروه هستند. آیت‌الله مکارم شیرازی در تفسیر نمونه از قول راغب در کتاب مفردات می‌نویسد: آنها جمعیتی از پیروان حضرت نوح(ع) بوده‌اند.[۵] اما در تفسیر قمی آمده که صابئین نه مجوس، نه یهود، نه نصاری و نه مسلمان، بلکه ستارگان و نجوم را عبادت می‌کنند.[۶] طبرسی در تفسیر «مجمع البیان» به نقل از قتاده، آورده است: «صابئین قومی هستند که عبادت نجوم در دین آنها است. افزون بر این، به خدا و معاد و بعضی از پیامبران اعتقاد دارند. در حقیقت این‌ها ستاره‌پرست هستند». محققان در ستاره‌پرست دانستن این قوم، اشکال کرده‌اند و ستاره‌پرست را گروه دیگری دانسته‌اند که صابئین در قرآن، اشاره‌ای به آنها ندارد.