ازدواج از نگاه قرآن

سؤال

در قرآن کریم به‌طور مستقیم چند مرتبه به ازدواج اشاره شده است؟

درگاه‌ها

قرآن شریف و روایات بر ازدواج تأکید فراوان دارند. در رابطه با ازدواج که شامل: شرایط، احکام، و وظائف زوجین و مسئولیت حاکمان در قبال این مسئله خطیر می‌باشد آیات متعددی در قرآن کریم آمده است و به بیش از پنجاه آیه می‌رسد. قرآن به ازدواج تشویق می‌کند و همسران را برای یکدیگر تشبیه به لباس می‌کند که نشان از این دارد که ازدواج انسان را از گناه دور می‌دارد. و در آیه ۲۱ سوره روم می فرماید که برای شما همسرانی آفریدیم تا آرامش یابید.

اهمیت ازدواج

اهمیت ازدواج از نگاه قرآن، همین بس که در یک تأکید جدی به اولیاء و حاکمان می‌فرماید: ﴿وَأَنكِحُوا الْأَيَامَىٰ مِنكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ ۚ إِن يَكُونُوا فُقَرَ‌اءَ يُغْنِهِمُ اللَّـهُ مِن فَضْلِهِ ۗ وَاللَّـهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ؛ مردان و زنان بی همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را، اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌سازد، خداوند گشایش دهنده و آگاه است.﴾(نور:۳۲) تعبیر انکحوا (آنها را همسر دهید) با اینکه ازدواج یک امر اختیاری و بسته به میل طرفین است، مفهومش این است که مقدمات ازدواج آنها را فراهم سازید، از طریق کمک‌های مالی در صورت نیاز، پیدا کردن همسر مناسب، تشویق به مسئله ازدواج و بالاخره پادرمیانی برای حل مشکلاتی که معمولاً در این موارد بدون وساطت دیگران انجام پذیر نیست، خلاصه مفهوم آیه به قدری وسیع است که هرگونه قدمی و سخنی و کمکی را راه شامل می‌شود. بدون شک اصل تعاون اسلامی ایجاب می‌کنند که مسلمانان در همه زمینه‌ها به یکدیگر کمک کنند؛ ولی تصریح به امر در مورد ازدواج دلیل بر اهمیت ویژه آن است. در آیه ای دیگر به خود افراد به‌طور مستقیم توصیه به ازدواج شده است.

ازدواج مردان پاک با زنان پاکدامن

در آیه‌ای دیگر از قرآن آمده که زنان پاک با مردان پاک ازدواج می‌کنند و مردان پاک با زنان پاک. ﴿وَالطَّيِّبَاتُ لِلطَّيِّبِينَ وَالطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبَاتِ ۚ؛ و زنان پاك براى مردان پاكند، و مردان پاك براى زنان پاك.﴾(نور:۲۶) از این آیه علاوه بر لزوم ازدواج نکات متعددی را می‌توان برداشت کرد که از جمله آن این است که: سنخیت سبب الفت و اتحاد می‌شود هر کسی طالب هم‌سنخ و هم رویه خود است؛ و مصداق کامل این آیه در زمان ما به خوبی ظاهر و هویدا است و مشاهده می‌شود. هر مرد و زنی در ازدواج طالب هم‌سنخ و هم جفت خودش می‌باشد. مردهای پاک و طاهر طالب زن‌های پاک و عفیف می‌باشند. زن‌های پاک نیز همین‌طور طالب مردهای صالح و باتقوا.

خواستگاری از همسر آینده

یکی از مقدمات ازدواج مسئله خواستگاری است که قرآن کریم به آن تأکید دارد، و مطابق با طبع و خلقت بشر است که مرد مظهر طلب و عشق و زن مظهر مطلوب و معشوق است ﴿وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا عَرَّضْتُم بِهِ مِنْ خِطْبَةِ النِّسَاءِ أَوْ أَكْنَنتُمْ فِي أَنفُسِكُمْ ۚ؛ بر شما باکی نیست که به‌طور کنایه از زنان خواستگاری کنید یا در دل تصمیم بر این کار بگیرید.﴾(بقره:۲۳۵) قابل ذکر است که شأن نزول آیه درباره زنان بیوه می‌باشد و لکن تعمیم آن مانعی ندارد. البته باید توجه داشت که امر خواستگاری نسبت به افراد، آداب خاص خود را دارد، مخصوصاً در دختران باکره باید در مرحله اول جلب موافق اولیاء باشد.

آثار ازدواج

قرآن کریم برای امر ازدواج علاوه بر استمرار نسل بشری آثار بسیاری را متذکر شده‌اند، که از جمله:

الف) ایجاد آرامش روحی برای زوجین و ﴿وَمِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکم مِّنْ أَنفُسِکمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکنُوا إِلَیهَا؛ دیگر از نشانه‌های خدا این است که از جنس خودتان همسران برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید.﴾(روم:۲۱)

ب) ایجاد دوستی و مودتّ بین زوجین: «﴿وَجَعَلَ بَینَکم مَّوَدَّةً وَرَ‌حْمَةً؛ در میانتان دوستی و مهربانی قرار داد.﴾(روم:۲۱)

ج) از دیگر آثار ازدواج دژ سازی در مقابل شهوات و ناملایمات زندگی ﴿هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ؛ آنها (زنان) لباس شما هستند و شما «مردان» لباس آنها هستید.﴾(بقره:۱۸۷)

د) آثار دیگر آن تربیت فرزندان صالح، بی‌نیازی در امور مادی، کسب معنویت و…

مطالعه بیشتر

۱. ازدواج در اسلام، آیت الله مشکینی با ترجمه آیت الله جنتی.

۲. خانواده در قرآن، آیت الله دکتر احمد بهشتی، چاپ بوستان، کتاب قم.

۳. تفسیر نمونه، مجلدات ۲، ۳، ۴، ۱۴، ۱۶، ۱۷، ۲۰، ۲۴، ۲۵، آیت الله مکارم شیرازی.

۴. ترجمه تفسیر المیزان، جلدهای ۲٬۳، ۴، ۱۵.

۵. آیین همسرداری اثر استاد ابراهیم امینی.

۶. زن در آیینه جلال و جمال اثر استاد جوادی آملی.