گوهر دین

سؤال

صدف و گوهر دین چیست؟

آموزه‌هایی هستند که نسبت به گروه اول ارزش کمتری دارند و مهم‌ترین خصوصیت‌شان این است که این گروه دوم، راه و وسیله‌ای برای رسیدن به آن ارزش‌های اصلی هستند، که گوهر محسوب می‌شوند، و این احکام همچون صدفی هستند که هم گوهر اصلی دین را حفظ می‌کنند و هم آن را پرورش می‌دهند. و اگر آن گوهر نباشد این صدف ارزش خود را از دست می‌دهد. چنان‌که اگر صدف نباشد، کسی نمی‌تواند به گوهر برسد به علاوه که گوهر را نمی‌توان به خوبی محافظت کرد.

گوهر دین کدام است و صدف آن چیست و ثانیاً متوجه باشیم که صدف بودن چیزی باعث بی‌ارزش بودن و رها کردن آن نمی‌شود. بلکه تمام آموزه‌های دینی لازم‌الاجرا هستند، و کسی نمی‌تواند آن‌ها را کنار بگذارد. و فایده این تقسیم‌بندی آن است که گوهر دین توسط صدف آن حفظ می‌شود و مهمتر آن که اعمال ظاهری و روبنایی، با گوهر دین ارزش‌گذاری و سنجیده می‌شوند، و معیار صحت و سعادت آنها، مطابقتشان با گوهر دین می‌باشد.

آیت الله جوادی آملی معتقدند که هدف اصلی دین، تعالی یافتن و نورانی شدن انسان است. شهید مطهری نیز هدف اصلی دین را شناخت و نزدیک شدن به خدا معرفی می‌کنند. آیات متعددی از قرآن کریم هدف انبیاء را تزکیه معرفی می‌کند. در آیات دیگر می‌فرماید قدافلح من زکیها (شمس، ۹) قد افلح من تزکی (اعلی، ۱۴) به این معنا که هر کس تزکیه کند رستگار می‌شود. پس هدف انبیاءآن است که انسانها برای رسیدن به رستگاری و سعادت، به تزکیه خود بپردازند.

آیات دیگر اهداف دیگری نیز ذکر شده‌است مثل اقامه قسط و عدل اجتماعی (۲۵ حدید) یا حل اختلافات مردم (۲۱۳ بقره). ولی این اهداف میانی دین هستند و هدف اصلی دین، همان سعادت و جاودانگی فرد است.

بحث گوهر دین را از زاویه‌ای دیگر نیز می‌توان پی‌گیری کرد. و آن گوهر مشترک ادیان مختلف می‌باشد. که البته به دلیل تفاوت‌های فراوان همه ادیان موجود در عالم، از ادیان بدوی و بدون خدا گرفته تا مسیحیت و اسلام نمی‌توان وجه مشترکی برای همه آنها پیدا کرد ولی در میان ادیان ابراهیمی و الهی، مشترکات فراوانی یافت می‌شود. از جمله باور به اصول سه‌گانه توحید، نبوت معاد که می‌توان این‌ها را گوهر ادیان نام برد.

برای مطالعهٔ بیشتر

۱ـ مطهری مرتضی، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی؛ (وحی و نبوت) ص۲۱–۵۶.

۲ـ خسروپناه، عبدالحسین، قلمرو دین، قم، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه.

۳ـ هادوی تهرانی، مهدی، مبانی کلامی اجتهاد، تهراان، انتشارات خانه فرد.