هیهات منا الذلة

نسخهٔ تاریخ ‏۲۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۲۷ توسط Shamloo (بحث | مشارکت‌ها)
سؤال

جمله «هیهات منا الذلة» به چه معناست و از کیست؟

هَیْهاتَ مِنَّا الذِّلَّةُ عبارتی از خطبه‌ای از امام حسین(ع) در روز عاشورا که آن را به‌عنوان یکی از شعارهای اصلی آزادگی و ظلم‌ستیزی در حادثه عاشورا به‌شمار برده‌اند.[۱] امام حسین(ع) این خطبه را در روز عاشورا و در مقابل سپاه کوفه خوانده، در حالی که برای اینکه صدایش بیشتر به گوش برسد بر شتری سوار شده بود.[۲] عبارت «هیهات منا الذلة» بخشی از آن خطبه است:

شعار «هیهات منا الذلة امام حسین(ع)» اثر گرافیکی حامد امامی به خط کوفی مغربی

«ألا و إنَّ الدَّعِيَّ ابنَ الدَّعِيِّ قَد رَكَزَ بَينَ اثنَتَينِ: بَينَ السَّلَّةِ وَ الذِّلَّةِ ، وهَيهاتَ مِنَّا الذِّلَّةُ، يَأبَى اللّه ُ لَنا ذلِكَ و رَسولُهُ وَ المُؤمِنونَ، و حُجورٌ طابَت و حُجورٌ طَهُرَت، و اُنوفٌ حَمِيَّةٌ و نُفوسٌ أبِيَّةٌ، مِن أن تُؤثَرَ طاعَةُ اللِّئامِ عَلى مَصارِعِ الكِرامِ؛ هان! بى نَسَبِ پسر بى نَسَب، مرا ميان دو چيز قرار داده است: بين شمشير و خوارى . خوارى از ما دور است و خداوند آن را براى ما نمى‌پذيرد و نيز پيامبرش و مؤمنان و دامن‌هايى پاک و پاكيزه و جان‌هايى عزتمند و نَفْس‌هايى خوددار كه اطاعت از فرومايگان را بر مرگى كريمانه، مقدّم نمى‌دارند[۳]».

مرتضی مطهری: جمله معروف «هیهات منا الذله» [جمله‌ای] عجیب است و از آن جمله‌هایی است که تا دامنه قیامت از آن حرارت و نور می‌تابد، حماسه و کرامت و عزت و شرافت نفس‌ می‌بارد.[۴]

محققان این عبارت را نشانه‌ای از حماسی‌بودن رخداد عاشورا قلمداد کرده‌اند؛[۵] حماسه‌ای که درورنمایه آن آزادی، آزادگی و تن به ذلت ندادن در مقابل ظالمان است.[۶] برخی دیگر از محققان، شعار «هیهات منا الذلة» در روز عاشورا را نمايان‌گر عظمت روح و نيت و همت امام حسين(ع) دانسته‌اند؛ زیرا در حالی از او صادر شده که كه در محاصره دشمن بوده و حتی آب و نان از او و زنان و کودکانش دریغ شده بود و گرامى‌ترين عزيزانش، از قبيل پسر، برادر، برادرزادگان و دوستان مخلصش، در خطر كشته‌شدن قرار داشتند.[۷]

مرتضی مطهری شعار «هیهات منا الذلة» امام حسین(ع) را معرف روح نهضت عاشورا دانسته است.[۸] او معتقد است که این شعار پیام شهید است و معیاری پیش چشم همه آزادگان جهان تا انتهای تاریخ است تا صداقت شهید را دریابند و حقانیت راه او، که راه آزادی و آزادگی است، را تصدیق کنند.[۹]

منابع

  1. محدثی، جواد، پیام‌های عاشورا، قم، زمزم هدايت، ۱۳۸۶ش، ص۲۶.
  2. مطهری، مرتضی، پانزده گفتار، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۹ش، ص۲۰۱.
  3. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاریخ، ترجمه عبدالهادی مسعودی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث، ۱۳۸۸ش، ج۹، ص۳۵۲-۳۵۳.
  4. مطهری، مرتضی، فلسفه اخلاق، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۲ش، ص۱۵۲.
  5. مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۴۱.
  6. محدثی، پیام‌های عاشورا، ص۲۶.
  7. فاضل لنکرانی،‌محمد، پاسداران وحى، قم، مركز فقهى ائمه اطهار(ع)، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۶.
  8. مطهری، حماسه حسینی، ج۱، ص۱۸۲-۱۸۳.
  9. مطهری، حماسه حسینی، ج۱، ص۱۴۵.