پیش نویس:دحوالارض

سؤال

دحو الارض به چه معنی است و در این روز چه اتفاقی افتاده است؟ آیا عقاید اسلامی درباره این روز با مبانی علمی سازگاری دارد؟ چه فضیلت و اعمالی برای این روز وارد شده است؟

درگاه‌ها

روز 25 ذی القعده روز «دحو الارض» نامیده شده است. «دحو الارض» به معنای بسط دادن و گستراندن زمین است. در منابع اسلامی به این معنی و واقعه اشاره شده است. در این باره آمده است که در خلقت زمین ابتدا کعبه خلق شده است و پس از آن زمین گسترش یافته و بقیه زمین خلق گردیده است. علت نامگذاري این روز به «دحو الارض» اين است که چون خداوند بعد از خلق محل کعبه، از آن جا شروع به گستراندن زمين و قابل سکونت قرار دادن زمين نمود. نسبت به نحوه و کیفیت گسترداندن زمین میان صاحب نظران اختلاف نظر وجود دارد. برای این روز اعمالی از جمله نماز، روزه، غسل و خواندن دعایی خاص وارد شده است.

معنای «دَحو الارض» و حادثه واقع شده در این روز

«دَحو» از لحاظ لغوي به معناي، بسط دادن و گستراندن است. «دحو الارض» يعني گستراندن زمين و کشيدن زمين، و نيز به چيزي که گسترده و همچنين کشيده شود (دحو الشيء) گفته مي شود. يعني گسترده شد.

در قرآن، روایات و متون علماء به این معنی اشاره شده است:

1. در آيه 30 سوره نازعات که مي فرمايد:﴿وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَٰلِكَ دَحَاهَا؛ و زمین را پس از آن گسترانید﴾(نازعات:30)، اشاره به همین معنی دارد.
2. هم چنین دعاي امام علي(ع) که می فرماید «اللّهم داحي المدحوات» به معنای بسط دهنده و گستراننده زمين و وسعت دهنده آن است و اشاره به این معنی است که خداوند زمين را از کعبه و محل آن گستراند و خداوند در چنين روزي بعد از اين که مکان کعبه را ظاهر و آشکار کرد شروع به گستراندن زمين از اين نقطه کرد. به همين خاطر، به این روز «دحوالارض» گفته مي شود يعني روز گستراندن و بسط دادن به زمين.
3. در روايتي از امام رضا(ع) نقل شده است که روز 25 ذي القعده همان روز دحوالارض است که در چنين روزي خداوند زمين را از نقطه کعبه وسعت داد و نيز در چنين روزي حضرت ابراهيم و حضرت عيسي(ع) متولد شدند.
4. در آيه 96 سوره آل عمران مي فرمايد:﴿إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَکةَ مُبَارَکا وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ؛ اول خانه اي که براي مکان عبادت خلق بنا شد همان خانه کعبه است که در آن برکت و هدايت خلايق است.﴾(آل عمران:96)
5. شيخ طوسي گفته است:«دحوالارض به روز 25 ذي القعده اطلاق مي شود که در چنين روزي خداوند زمين را از زير کعبه گسترش داد.

نحوه گستراندن زمین

بين مفسران و دانشمندان در نحوه گستراندن زمين اقوال مختلفي وجود دارد که به برخي از آن ها اشاره مي شود:

• برخي مي گويند که زمين در ابتدا زير آب غرق بود. سپس تدريجا آب ها در گودال هاي زمين قرار گرفت و خشکي ها سر برآورد و گسترده شد و اول نقطه اي که سر بر آورد محل کعبه بود و از این واقعه تعبير به دحوالارض مي شود.
• برخی دیگر گفته اند در آغاز زمين به صورت پستي ها و بلندي هاي تند و غير قابل سکونت بود و باران هاي سيلابي به صورت مدام مي باريد. ارتفاعات زمين را مي شست و در دره ها جمع مي کرد و تدريجا زمين هاي مسطح و قابل استفاده براي زندگي انسان و کشت و زرع به وجود آمد.
• از امام محمد باقر(ع) نيز قول سومي نقل شده است که فرمودند: خداي متعال وقتي مي خواست زمين را خلق کند بادها را فرمان داد تا به شکم آب بزنند و آب را به موج در آورند. آب ها در اثر طوفان کف کرده و همه کف ها يک جا جمع شد و محل فعلي کعبه به وجود آمد. آن گاه آن را به صورت کوهي از کف درآورده و زمين را از زير (دامنه) آن کوه بگسترانيد و آيه ﴿إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَکةَ مُبَارَکا وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ﴾ سخن از همين مطالب دارد.

بنابراین خداوند در خلقت زمين ابتدا محل کعبه را خلق کرد که آن محاذي بيت المعمور در عرش الهي است و ملائکه در آسمان همانند انسان ها در روي زمين دور آن طواف مي کنند. بعد از خلق محل کعبه، زمين از نقطه کعبه وسعت يافت و گسترانيده شد.

بررسی واقعه دحو الارض با توجه به مبانی علمی

https://hawzah.net/fa/Article/View/106159/%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%A2%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%AD%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%B6-%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A8%D8%B4%D8%B1%DB%8C-

https://www.ofoghhawzah.ir/News/NewsItem?nid=1328

اعمال شب و روز دحو الارض

روزه

روز «دحوالارض» از چهار روزي است که در تمام سال به فضيلت روزه گرفتن، ممتاز است. در روايتى آمده است که روزه ‏اش مثل روزه هفتاد سال است و در روايت ديگر کفاره هفتاد سال بیان شده است.

هر که اين روز را روزه بگیرد و شب آن را به عبادت بگذراند، براى او عبادت صد سال نوشته می شود. هر چه در ميان آسمان و زمين وجود دارد براى کسي که در اين روز روزه ‏دار باشد استغفار مي‌کنند. اين روز، روزى است که رحمت خدا در آن منتشر گرديده و از براى عبادت و اجتماع به ذکر خدا در اين روز اجر بسيارى وجود دارد.

نماز

کیفیت نمازی که برای روز «دحو الارض» وارد شده است به این صورت است که دو رکعت است که در وقت چاشت خوانده می شود و در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره «شمس» خوانده می شود و بعد از سلام ذکر «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِي الْعَظِيمِ» گفته می شود. سپس دعا می شود و ذکر «يا مُقِيلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِي عَثْرَتِي يا مُجِيبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِي يا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِي وَ ارْحَمْنِي وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَيئَاتِي وَ مَا عِنْدِي يا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ» گفته می شود.

غسل

از دیگر اعمال مستحب روز «دحو الارض» غسل می باشد.

خواندن دعایی مخصوص

خواندن دعای «اللَّهُمَّ دَاحِي الْکَعْبَةِ وَ فَالِقَ الْحَبَّةِ وَ صَارِفَ اللَّزْبَةِ وَ کَاشِفَ کُلِّ کُرْبَةٍ أَسْأَلُکَ فِي هَذَا الْيوْمِ...» که از شیخ طوسی در مصباح المتهجد نقل شده است.

منابع

• زبیدی، محمد مرتضی (بی تا). تاج العروس. بيروت: مکتبة الحياة.
• طریحی، فخرالدین (۱۴۰۸). مجمع البحرین. قم: نشر ثقافة اسلامي.
• ابن منظور، محمد بن مکرم (۱۴۰۵). لسان العرب. قم: نشر ادب الحوزه.
• عاملی، سید محمد (۱۴۱۰). مدارک الاحکام. قم: مهر.
• طوسی، محمد بن حسن (بی تا). مبسوط. تهران: حیدری.
• سایت اندیشه قم (۱۴۰۴). «دحو الارض يعني چه؟ علت اين نامگذاري چيست؟». pasokh.org. دریافت‌شده در ۱۶ فروردین ۱۴۰۴.
• مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۱). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامي.
• خوانساری، محقق (بی تا). مشارق الشموس. قم: آل البیت.
• قمی، عباس (۱۳۸۸). مفاتیح الجنان. ترجمهٔ الهی قمشه ای. قم: انتشارات نشتا(بافرانی).