علامه جعفری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''علامه محمدتقی جعفری''' (۱۳۰۴–۱۳۷۷ش) نویسنده و عالم دینی. تفسیر نهج البلاغه و شرح مثنوی مولوی مشهورترین آثار اوست. وی عمر خود را صرف تحقیق، سخنرانی، تدریس و تألیف کرد. از محمدتقی جعفری آثار فراوانی در حدود ۴۰ اثر به جامانده است.

درباره مشرب فکری او گفته‌اند او نیز مانند بیشتر فیلسوفان اسلامی معاصر به هماهنگی عقل، وحی و کشف قائل است و فلسفه، علم، عرفان و دین را هماهنگ می‌داند. از این رو از روش‌های مختلف عقلی نقلی تجربی و عرفانی بهره می‌گیرد اما مشرب و نظرگاه اصلی او عقلی و فلسفی است.

محمدتقی جعفری متفکر و عالم دینی معاصر در مرداد ۱۳۰۴ در تبریز زاده شد. وی دروس مقدماتی را در تبریز خواند و در حدود ۱۳۱۹ش، برای ادامه تحصیلات عازم تهران شد و به مدرسه مروی رفت. در تهران دو سال نزد [[محمدرضا تنکابنی]] فقه و اصول آموخت و بخش حکمت منظومه ملاهادی سبزواری و بخشی از امور عامه اسفار را نزد [[میرزا مهدی  آشتیانی]] فرا گرفت. در حدود ۱۳۲۳ش به قم رفت و در آنجا در حلقه درس استادان حوزه، از جمله [[امام خمینی]] و [[سیدمحمد حجت کوه‌کمری]]، شرکت نمود و در سلک اهل علم درآمد. اقامت وی در قم بیش از یک سال طول نکشید و او به سبب بیماری مادرش، که به فوت او انجامید، به تبریز بازگشت.<ref>جلالی، غلامرضا، «جعفری محمدتقی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۰، ذیل مدخل؛ فنایی اشکوری، محمد، مقدمه‌ای بر فلسفه اسلامی معاصر، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، ۱۳۸۹ش، ص۱۹۰.</ref>

جعفری در ۱۳۲۵ش، به توصیه میرزا فتاح شهیدی و کمک‌های مالی او، برای ادامه تحصیل به نجف رفت و حدود یازده سال در آنجا ماند.<ref>جلالی، غلامرضا، «جعفری محمدتقی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۰، ذیل مدخل.</ref> از اساتید او در نجف می‌توان به [[محمدکاظم  شیرازی]]، [[سیدابوالقاسم خویی]]، سید محمود شاهرودی، آیت‌اللّه حکیم، سیدعبدالهادی شیرازی، آیت‌اللّه سیدجمال الدین گلپایگانی، شیخ صدرا قفقازی و شیخ مرتضی طالقانی نام برد.<ref>انوشه، حسن، «علامه جعفری و خیام»، کتاب ماه دین، شماره ۱۳، آبان ۱۳۷۷ش، ص۷.</ref> جعفری، در ۲۳ سالگی از محمد کاظم شیرازی اجازه اجتهاد گرفت.<ref>وفایی، تاریخ حدیث شیعه از آغاز سده چهاردهم هجری تا امروز، ۱۳۹۰ش، ص۱۶۸.</ref> جعفری، به توصیه استادانش، به ایران بازگشت و نخست به قم و سپس به مشهد رفت. در مشهد از آیت‌اللّه میلانی گواهی اجتهاد گرفت، سپس مشهد را ترک کرد و تهران را برای اقامت دائم برگزید. او در ۲۵ آبان ۱۳۷۷، بر اثر بیماری درگذشت و در مشهد به خاک سپرده شد.<ref>جلالی، غلامرضا، «جعفری محمدتقی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۰، ذیل مدخل.</ref>

جعفری یک عالم و اندیشمند اسلامی و شیعی است که می‌کوشد برای پرسش‌های انسان معاصر پاسخ‌های از تعالیم اسلامی با بهره‌گیری از فرهنگ و ادبیات زمان بدهد. او نیز مانند بیشتر فیلسوفان اسلامی معاصر به هماهنگی عقل، وحی و کشف قایل است و فلسفه، علم، عرفان و دین را هماهنگ می‌داند. از این رو از روش‌های مختلف عقلی نقلی تجربی و عرفانی بهره می‌گیرد اما مشرب و نظرگاه اصلی او عقلی و فلسفی است. به گواهی آثارش، در کمتر بحثی است که او از تجزیه و تحلیل عقلی فاصله بگیرد.<ref>فنایی اشکوری، مقدمه‌ای بر فلسفه اسلامی معاصر، ۱۳۸۹ش، ص۱۹۲.</ref> جعفری علاقه ویژه‌ای به ادبیات فارسی به ویژه شعر حکمی و عرفانی دارد. بسیاری از آثار او به تحلیل و تفسیر آثار شعرای بزرگ فارسی اختصاص دارد. او در شرح مفصلش بر مثنوی کوشیده است تا جهان بینی مولوی را از اشعار او استخراج تفسیر و گاه نقد کند. وی در آثار دیگری به بررسی و تحلیل اندیشه‌های [[خیام]]، [[نظامی]] و [[سعدی]] پرداخته است.<ref>فنایی اشکوری، مقدمه‌ای بر فلسفه اسلامی معاصر، ۱۳۸۹ش، ص۱۹۲.</ref>

== دو تألیف مشهور علامه جعفری: شرح نهج البلاغه و شرح مثنوی ==

عمده‌ترین آثار علامه جعفری درباره امام علی(ع) و نهج البلاغه (مانند: ترجمه و تفسیر نهج البلاغه در ۲۷ جلد؛ خدا و جهان و انسان از دیدگاه علی بن ابیطالب و نهج البلاغه؛ و علی و مسئله مرگ) و در مرتبه بعد درباره مولوی است (مانند: تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی در ۱۵ جلد؛ از دریا به دریا؛ عقل و عاقل و معقول و عوامل جذابیت در سخنان جلال الدین محمد مولوی).<ref>«فهرست عناوین آثار مکتوب علامه فقید محمد تقی جعفری»، کتاب ماه دین، شماره ۱۳، آبان ۱۳۷۷ش، ص۱۶ و ۱۷.</ref> شرح و تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی و هم ترجمه و تفسیر نهج البلاغه در میان آثار جعفری، بیش از دیگر تألیفات او اهمیت دارد.<ref>جلالی، «جعفری محمدتقی»، ذیل مدخل.</ref>

=== ترجمه و تفسیر نهج البلاغه ===

ترجمه و تفسیر نهج البلاغه که جعفری پس از شرح مثنوی بدان پرداخت، قرار بود در مجموعه‌ای ۳۵ جلدی تدوین یابد ولی فقط تا مجلد ۲۷ (تا خطبه ۱۸۵) منتشر شد.<ref>جلالی، غلامرضا، «جعفری محمدتقی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۰، ذیل مدخل.</ref> این اثر در میان دیگر شروح نهج البلاغه، اثری کم‌نظیر به حساب می‌آید که از مفصّل‌ترین و غنی‌ترین شروح نهج البلاغه شمرده می‌شود.<ref>وفایی، مرتضی، تاریخ حدیث شیعه از آغاز سده چهاردهم هجری تا امروز، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۹۰ش، ص۱۶۸.</ref> وی در مقدمه یک جلدی کتاب، پس از بحثی تفصیلی درباره رسالت انسانی و ویژگی‌های آن، به این موضوع پرداخته که امام علی(ع) نماینده کامل رسالت‌های کلی انسانی است و سخنان او «به جهت وابستگی تمام به قرآن… عالی‌ترین مفسر قرآن و روشنگر واقعیات انسان و جهان است».<ref>جلالی، غلامرضا، «جعفری محمدتقی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۰، ذیل مدخل.</ref>

روش علامه جعفری در تفسیر نهج البلاغه، چنین است که ابتدا خطبه را به صورت کامل ذکر کرده، سپس، ترجمه روانی از آن خطبه بیان می‌کند و آن گاه به شرح و تفسیر عبارات می‌پردازد. وی، برخلاف دیگر شروح، شرح خود را به صورت تفسیر عام مطالب نگاشته است، نه به صورت شرح کلمات و مفردات. از توضیح لغت و مباحث نحوی هم صرف‌نظر کرده است. علّامه جعفری، ضمن تفسیر، از آیات و اشعار، بخصوص اشعار مثنوی و نیز از نظریات علوم جدید، بهره برده است.<ref>وفایی، تاریخ حدیث شیعه از آغاز سده چهاردهم هجری تا امروز، ۱۳۹۰ش، ص۱۷۰.</ref>

* به اسناد سخنان امام علی(ع) و بررسی آنها جهت اثبات موثّق بودن آنچه در نهج البلاغه آمده، توجّه شده است.